De Vlaamsche School. Jaargang 4

[p. 138]

Merkweerdigheden van Italie.
(Vervolg, zie bl. 133).

De hellende toren.

Deze toren welke naby de Domkerk staet, is een der vermaerdste wonderen van Italië en, voorzeker, het zeldzaemste gebouw van Pisa. Rondvormig en 190 voeten hoog, heeft hy zes verdiepingen welke allen rusten op zes ryen kolommen van verschilligen en allerschoonsten marmer. Dit gebouw is wel niet aengenaem voor het oog, maer wonderbaer om zyne overhelling en de stoutheid van den opbouw. Het werd begonnen, in 1174, door Willem van Inspruck en Buonnanno van Pisa, en voltrokken, omtrent het midden der veertiende eeuw door Thomas van Pisa. Van het toppunt diens torens geniet de toeschouwer een dier schoone, schilderachtige uitzigten, die men zoo veelvuldig en zoo verschillend in die verkorene streken aentreft. Voor zyn voet ontrolt zich Livorno's panorama, de wyde zee doorzaeid met schepen; het alles, langs den eenen kant, door de bergketen van Pisa en Lucca in de verte omsloten.

Wat het meest heeft bygedragen om aen dien Toren zyne vermaerdheid te geven, is voorzeker de zonderlinge wyze waerop hy is gebouwd. Inderdaed, zyne helling is zoo groot dat het toppunt zich op vyftien voeten buiten den grondsteen bevindt. Die Toren moet ongemeen sterk en de omtrek er van zeer nauwkeurig zyn, dewyl hy, niet tegenstaende zyne overhelling, geene de minste scheuring bekomen heeft. Gansch het inwendig, tot aen het hoogste verdiep, is ledig en zonder balken of bindhout; dit vermeerdert nog de wonderheid van het gebouw.

Men heeft verschillige gissingen gedaen om die zonderlinge bouworde uit te leggen. Sommige geleerden hebben beweerd dat men het eerst het inzigt niet had zulken toren te bouwen, maer dat men na eene inzakking van den grond tydens de bouwwerken te hebben bemerkt, deze heeft voortgezet op dien hellenden voet, toen men zich verzekerd had, dat die zonderlinge stand aen het gebouw, in de toekomst, niet zou schaden. Dit vermoeden kan niet aengenomen worden. In Italië zyn zulke torens zoo zeldzaem niet als men het wel zou denken, en het zou eene gansch aerdige redeneerwyze zyn te onderstellen dat, waer overal zich dergelyke hellende toren bevindt, hetzelfde toeval zou hebben plaets gegrepen. De kunst was in dien tyd eene ernstige zaek; een behendig bouwmeester zou zeker niet vermetel genoeg geweest zyn om zich bloot te stellen aen het gevaer van een gedenkstuk, dat oneindige sommen en een honderdjarigen arbeid moest kosten, te zien invallen. Onze meening wordt nog gestaefd door het volgende: over eenige jaren deed de Groot-Hertog van Toscanen, Leopold II, de aerde die zich allengs aen den voet des gebouws byeengehoopt had, wegruimen, en ten zelfden tyde de grondvesten onderzoeken. Dan bevond men dat de onderste kolommen van den eenen kant korter zyn dan die van den anderen, en dat ze allengs in lengte aengroeijen tot aen de tegenovergestelde zyde. Het schynt ons klaer te zyn bewezen dat de hellende Toren eene kunstgreep is der bouwmeesters, welke de verwondering der volgende eeuwen hebben willen gaende maken, met een gebouw op te regten dat altyd helt en nimmer valt.

Het Campo-Santo.

Nevens de Hoofdkerk, die het beschermt, naby de Doopkapel die er als de ingang van is, en half verborgen achter sombere bogen en hooge cypressen staet het Campo-Santa, hetwelk, door die gelukkige ligging, eene sprekende uitdrukking is der verschillige tydstippen van des menschen levens en van de kortheid onzes verblyfs op aerde. Wel is waer, alle godsdiensten hebben eerbied voor de dooden: maer de Katholieke Kerk alleen heeft aen dien eerbied eene buitengewoone plegtigheid weten te geven, door hare zorg voor de stoffelyke overblyfsels harer kinderen, waerdoor zy gedachten van onsterfelykheid en eeuwig geluk in de herten verwekt.

In den beginne was het Campo-Santo vooral bestemd om de begraefplaets te zyn van doorluchtige Pisaners, die door groote daden het vaderland heerlyk gediend en hunne medeburgers eenen schoonen naem en het voorbeeld van moed en deugd hadden nagelaten.

De eerste welke op de gedachte kwam het Campo-Santo te stichten, was de aertsbisschop Ubaldo Lanfranchi. By zyne wederkomst van eenen kruistogt in Palestina, kocht hy den grond rond de Hoofdkerk aen en besloot hy daer het eerbiedweerdig gedenkstuk op te regten waervan wy gaen spreken.

Volgens de historieschryvers werd de aerde van dit kerkhof, ten jare 1228; op vyftig galeischepen, door de Kruisvaerders, uit het Heilig Land aengebragt. 't Was juist alsdan dat Frederik II zich naer Palestina begaf om van dit land bezit te nemen. Na zyne krooning sloot hy eenen wapenstilstand met de Sarrazynen, en dan kwamen de galeijen der Pisaners terug, eene groote hoeveelheid aerde van het Heilig Land als ballast medebrengend. Nogthans een opschrift getuigt dat de grondsteen van die zonderlinge begraefplaets maer gelegd werd, in 1278. Giovanni di Pisa had het plan gemaekt en voltrok het gebouw in 1285. Het onderging later eene verandering en het was slechts ten jare 1464, toen Philips di Medicis den aertsbisschoplyken zetel van Pisa bekleedde, dat het teenemael werd voltrokken, zoo als wy het heden zien.

[p. 139]

Toen het werk der bouwmeesters was afgeloopen, ving dat der kunstschilders aen. Deze toonden eenen ongemeenen iever in het versieren van die plegtige verblyfplaets der dooden. Er bleef niet een muer of het penseel zou er wonderen voort op brengen. Die wonderen werden voltooid en het Pisaensche Campo-Santo blyft op heden, in zynen aert, het heerlykste gedenkstuk dat ooit door de levenden den afgestorvenen is opgerigt geworden.

Het inwendige, van treffenden grootschen bouwtrant, vormt eenen langwerpigen vierhoek. De omtrek er van is versierd met wonderschoone gaenderyen uit carrarischen marmer opgetrokken. De twee-en-zestig bogen zyn verdeeld door kolommen, welke achttien voeten hoog en slechts zes duim dik zyn. Men staet verbacsd by het zien hoe zoo ligt uitgewerkte pylers sedert vyfhonderd jaren dit ontzaglyk gewigt hebben kunnen dragen. De overgang van den byzantynschen tot den gothischen styl is hier volledig en geeft aen 't werk eene zekere volmaektheid. Inderdaed, sedert de tweede helft der dertiende tot aen 't begin der veertiende eeuw, had de kunst oneindig veel voortgang gemaekt. Ook leveren die keurig en zoo rykversierde bogen eenen bevalligen en hoogsteenvoudigen aenblik op, die echter eenen stempel van indrukwekkende grootschheid draegt.

Op de muren der gaenderyen valt, in zynen vollen glans, een helder en onverhinderd daglicht. Die muren, zoo als wy hooger zegden, zyn door de grootste meesters der veertiende en vyftiende eeuw met fresco-schilderingen versierd geworden. Jammer dat vele van die godsdienstige stukken gansch vernietigd zyn. Echter heeft de tyd, dank aen de zachte lucht van Pisa, een groot deel er van gespaerd; en men kan nog die wonderbare werken bestuderen welke het Geloof heeft ingeboezemd, in eene eeuw, tydens welke het op de kunsten den gelukkigsten invloed had.

Onder bedoelde fresco-schilderingen munt byzonder uit het heerlyk stuk van Andrea Orgagna. Het stout en krachtig penseel van dezen grooten florentynschen meester heeft er de Zegenprael der dood verbeeld. Zonderling stuk dat, niet tegenstaende eenige gebreken, met het Laetste Oordeel en de Helle van den zelfden kunstenaer, een der schoonste voortbrengsels der middeneeuwen zal blyven. Orgagna had een van de eersten de Divina Commedia van Dante gelezen; in die nieuwe poëzy putte hy zyne gedachten. Maer in het gedicht van Alighieri zag hy nog niets dan den vorm, de kleur, de beweging, het drama; er moest een Raphaël komen om, in de Sixtynsche kapel van het Vaticaen, de innige droefgeestigheid en het diepe wee uit te drukken, dat de dichter zoo krachtig in zyn tweede boek heeft afgeschilderd.

Nevens die wonderbare stukken glinsteren de niet min schoone voortbrengsels van Giotto. Deze schilder heeft op de wanden van het Campo-Santo afgebeeld zes tafereelen getrokken uit de H. Schrift, waervan er slechts twee overgebleven zyn. Die groote kunstenaer werd, van schaepherder, stichter eener school, en men kan met alle regt zeggen dat zyn talent, zoo schoon en ten minsten zoo krachtig als dit van Leonardo da Vinci, op de kunst den besten invloed heeft te weeg gebragt. Inderdaed, in al wat die meester ons heeft nagelaten, bewondert men de edelheid zyner groepen, de natuerlykheid zyner beelden, het grootschaerdige zyn plooivormen en vooral zyne meesterlyke eenvoudigheid. 't Was door hem dat de schilderkunst herleefde of liever herschapen werd.

De geschiedenis van het leven der Heiligen in de Woestyn, door Laurati van Sienna, navolger van Giotto, wordt aenzien als het eigenaerdigste en het gedachtrykste stuk van het Campo-Santo. De treffende tafereelen van het leven dier mannen zyn er op de bevalligste wyze voorgesteld. Als men ze nauwkeurig beschouwt, dan voelt men zich als vervoerd in hunne duerbare eenzaemheid en de zielskalmte van die vrome boetplegers daelt neder in het hert des aenschouwers.

De tafereelen welke het leven des H. Reniero, patroon van Pisa, voorstellen, zyn begonnen door Simon Memmi, van Sienna, en voltrokken door Antonio Veneziano. Het zacht penseel van dien grooten kunstenaer heeft de byzonderste daden van den H. Reniero met eene wonderbare bevalligheid afgemaeld.

Vestigen wy thans onze aendacht op de uitgestrekte fresco-schilderingen van Benozzo Gozzoli, van Florentië, die de leerling geweest is van den gelukzaligen Fra Angelico di Fiesole. In zyne oude dagen woonde Gozzoli te Pisa: hy verveerdigde, in het Campo-Santo, een waer reuzenwerk, dat gansch de gewyde geschiedenis van Noë tot Salomon bevat en eene reeks van vier-en-twintig tafereelen vormt. Dit ontzaglyk gewrocht, waer anderen het vierde eener eeuw hadden opgezwoegd, voltooide de schilder na den ongelooflyk-korten arbeid van twee jaren. Doch, die tyden waerin de kunstenaer zulke wonderen deed, zyn verre in de geschiedenis te zoeken. Toen, eenvoudig, geloofvol, dikwyls ongekend, werkte hy met al zyne vermogens aen de ontwikkeling van zyn vernuft en leefde, uit liefde tot de kunst, als verslonden in eene scheppende gedachte; heden meestal zonder ingetogenheid, zonder overtuiging, enkel bezield door de zucht naer schyngrootheid en zingenoot, arbeidt hy nog slechts aen het min of meer verbeteren van zyn talent, om daer het loutere voldoen van zyne stoffelyke en dikwyls der kunst onweerdige belangens in te vinden. Zulks is echter diep te betreuren, te meer daer zy, die op onze dagen de edele handelwys hunner meesters uit vroegere eeuwen volgen, door hunne magtige en indrukwekkende voortbrengselen, alweder met der daed bewyzen dat de pynlyke waerheid die wy hier hebben neêrgeschreven, geene logen is.

[p. 140]

Gozzoli was een van de eersten welke de natuer wisten na te boetsen; hy gaf uitdrukking en leven aen zyne figuren, zyn koloriet was onnavolgbaer. Vóór hem had nooit een penseel zoo gelukkig het eenvoudige met het grootsche weten te vermengen om de belangryke tafereelen uit het herdersleven der aertsvaders voor te stellen. Uit erkentenis hebben de Pisaners hem eene grafstede opgeregt, op dezelfde plaets welke hy met zyn bewonderensweerdig talent had versierd.

In dit Campo-Santo ziet men meer dan zeshonderd marmeren praelgraven aen de edelste familiën van Pisa opgerigt, en met fraei beeldhonwerk versierd die aller aendacht op zich trekken. Onder deze munt byzonder uit de prachtige grafzuil met marmeren standbeeld, die aen de nagedachtenis van Paus Gregorius XIII toegewyd, ten jare 1574, door zynen bloedverwant Buoncompagno, vermaerd regtsgeleerde, is gesticht geworden.

De vier gaenderyen van die luistervolle begraefplaets leveren een waerlyk treffend vertoog op: by elken tred ontmoet men een graf dat eenen naem voert die door heldenmoed of talent doorluchtig is geworden. Hier is de vergaderplaets der heerlyke tyden van Pisa; - hier heeft de oude republiek al haren roem byeengebragt. Die graftomben zyn eene schoone lykrede met den beitel der beeldhouwers geschreven; al wat groot was, wordt hier vermeld in eene tael die iedereen versteen kan.

In een wit marmeren praelgraf, dat eenen dapperen romeinschen krygsman schynt toebehoord te hebben, rust de groote bouwmeester Nicolio di Pisa, en nevens hem, wordt, in eene grieksche lykbus, het stoflyke overblyfsel bewaerd van Giovanni di Pisa, die het Campo-Santo gebouwd heeft.

Er is een graf dat vooral de aendacht op zich trekt en een zonderling voorkomen heeft door zyne grootte en ryke versieringen; twee halfvernielde figuren liggen op het deksel en vertoonen het afbeeldsel der doorluchtige dooden die er onder rusten.

Men vindt nog in het Campo-Santo vele opschriften van den tyd waerin Pisa als republiek geregeerd werd, met den titel en de regten van romeinsche volksplanting.

Terwyl onze blikken de namen trachtten op te sporen van degenen die, sedert zeven eeuwen, onder die grafgewelven rusten, of er, sedert lateren tyd, zyn onder begraven geworden, bleven wy staen voor het trotsche praelgraf dat ter nagedachtenis der dochter van generael Schouvaloff is gesticht geworden. Het verbeeldt de moeder het voorwerp harer tederheid betreurende: de beitel kan de overmaet der moederlyke droefheid niet beter en krachtiger uitdrukken, dan ze door dit prachtige voortbrengsel der kunst is voorgesteld.

Het schitterend talent van den vermaerden Thorwaldsen, een Deen, schynt uit in het graf van den grooten heelmeester Vacca.

Als men dit doodenveld doorwandelt, waer niets de plegtige stilte stoort, waer de kunst alles zoo prachtig heeft opgeluisterd, dan moet men voorzeker een volk bewonderen dat, niet tegenstaende het verval zyner magt, zyne nationale gedenkstukken, de schoone overblyfselen zyns ouden luisters heeft weten te bewaren; dan betreurt men de ligtzinnigheid van zekere natiën die het overblyvende hunner vorige grootheid niet weten in eere te houden, en de gedenkstukken hunner voorvaderen vernietigen, verre van ze te huldigen en als hunne kostbaerste panden te beschouwen.

Kunstgebouwen.

Pisa, 21 february 1846.

Pisa die zich te regt mag beroemen over de vier groote gedenkbouwen waerover wy komen te gewagen, bezit er nog andere die, om het statige van hunnen aenblik, alsmede om het belangwekkende der historische herinneringen die aen hun bestaen zyn gehecht, in niets voor den luister hunner hooggeschatte tegenhangers moeten wyken.

De eerste dagen onzer aenkomst, deels besteed aen het bezigtigen van de Hoofdkerk, de Doopkapel, den hellenden Toren en het Campo-Santo, werden volledigd door het bezoek der andere gedenkzuilen die, in grooten getalle, binnen Pisa's muren, door de handen eener magtige kunst, ter hulde aen godsdienst en geschiedenis eenmael zyn opgerigt geworden.

Op den linken oever des Arno's ryst een oud paleis waeraen een treurig en treffend aendenken is gehecht geworden. 't Is in die koninklyke woonst, van zoo somberen aenblik, dat vroeger eene alombeminde prinses, Maria van Orléans⁽¹⁾, hertogin van Wurtemberg, verre van haer vaderland, bloedverwanten en vrienden, in bloeijenden ouderdom, haer nuttig en kostbaer leven eindigde.

Die edele prinses die in het paleis der Tuilerien het geliefde sieraed van den koninklyken huiskring was, luisterde den prael der geboorte en lichaemsschoonheid op, door dien glans welke de deugd en het vernuft in haer binnenst had opgesloten. Gevoelvolle ziel, uitgelezen verstand, had zy zich eene meesterlyke beroemdheid in dit kunstvak weten te verwerven dat men haer altyd met zoo innige verkleefdheid beoefenen zag. Heden nog, wanneer men in het paleis van Versailles meesterstukken bewondert die het kenmerk eener buitengewoone kunst dragen, 't is

(1) Zy werd, in 1813, te Palermo geboren en stierf te Pisa, den 2ⁿ january 1839. Haer stoflyk overschot, naer Vrankryk gevoerd, werd in de grafkelders der hofkapel te Dreux begraven.

[p. 141]

dat men er de voortbrengselen in aentreft van die doorluchtige hertogin welke, door de aenminnigste begaefdheden van geest en hert, regt heeft bekomen op de lofspraek en de zegeningen harer tydgenooten die zy door hare dengd gesticht en, niet zelden, door hare weldaden tot dankende bewondering heeft gedwongen.

Tegenover dit paleis bevindt zich de schoone kerk der Santa Maria della Spina, aldus genaemd naer eene kostbare relikwiekast die haer eenmael werd geschonken en waerin een der Doornen is opgesloten die, tydens zyn Lyden, het hoofd des Zaligmakers hadden doorstoken. De Sieraden welke die fraeije bidplaets tusschen alle andere uit doen blinken, spreiden er, in verkleinden vorm, de grootste pracht ten toon en geven aen dit edel gebouw een uiterlyke waerin men het volledig-afgewerkte kunstschoon in alle zyne wonderen terugvindt.

Opgetrokken in tweevoudigen bouwtrant, heeft die kerk eenen opmerkensweerdigen voorgevel over wiens oppervlakte de middeneeuwsche kunst ontelbare standbeelden van heiligen en kleine kolommen, als een weefsel van het allerfynste beeldhouwwerk heeft gespreid. De uiterlyke schoonheid van dezen tempel wordt echter overtroffen door zyne innerlyke pracht. De binnenwanden, ten kostbaerste versierd, verdwynen er als onder een omhangsel van meesterstukken die het oog verbysteren door hunnen prael, en den geest met ontzag doen denken aen hunne onberekenbare weerde. 't Ware onmogelyk alles op te noemen wat in die schakering van allerhande kunstschoon de eervolle melding zou verdienen. 't Is dan ook slechts ter loops dat wy zullen gewagen van eenige stukken die meest voor ontleding en beschryving vatbaer zyn en die den lezer eene nabykomend denkbeeld van de overige kunnen geven.

Op het hoogaltaer bevindt zich een marmeren groep, toegeschreven aen Ninus van Pisa, zoon van Andreas. Die groep verbeeldt de H. Maegd, staende met het godlyke Kind in de armen. Uit houding en gelaet stroomt er een zoo hemelsch gevoel van zielezachtheid dat men, by den enkelen aenblik van dit levenloos gesteente, zich in het gemoed eene aendoening van eerbied en medeliefde voelt ontwellen, die men moeijelyk overmeesteren kan. Voor wat den kunstmatigen uitvoer betreft, deze legt, vooral in den plooivorm, eene volmaektheid aen den dag, die bewonderensweerdig moge heeten, ten aenzien van den tyd waerin het beeld is verveerdigd geworden. De vermaerde maker van dit gewrocht werkte altoos in den zuiversten styl der christene beeldhouwkunde en wist, door een hem ingeboren besef van het echte schoon, den aert der voortbrengselen zyner kunst steeds te beperken in eene juiste nabootsing der natuer veredeld door den eenvoud van den vorm en de hooge dichterlykheid van wat er in besloten ligt.

Men bewondert er insgelyks de H. Maegd omringd van gelukzaligen, een tafereel van Solimenes dat, om de schoonheid van vorm, de keurigheid van teekening en den glans van de kleur, te regt doorgaet als zynde een der beste voortbrengselen diens beroemden meesters. By eene levendige verbeelding, eenen kieschen smaek en een vast oordeel, voegde die befaemde schilder nog de groote kunst van alle zyne figuren in levenvolle beweging vooruit te brengen, door de zonderlinge handigheid van zynen toets en de ongemeene magt zyner kleuring. Zyn stelsel bestond hierin dat de uitmuntendheid van een schilderstuk zich hoofdzakelyk op het geduldig en volledig afwerken grondt; dat geene enkele lyn weerdig der kunst geacht mag worden, indien ze, alvorens door de hand getrokken te zyn, in de gedachte zelve, niet voorafgaendelyk hare rigting en vorming hebbe gekregen.

Opgebouwd naer de teekening van Dioti Salvi, bezit de kerk van het H. Graf een meesterstuk van Santi di Titi dat de Afdoening voorstelt. Heel dit tafereel is bewonderensweerdig van waerheid en grootschheid; daer hy het gadeslaet, wordt het den toeschouwer, als of zag hy dit treffende slottooneel van het bitter Lyden des Zaligmakers in echte werklykheid hergebeuren.

In de Sint-Nicolaes kerk - misschien wel de opmerkensweerdigste van heel de stad om de ongemeene verscheidenheid en rykdom van den marmersteen waeruit zy is opgetrokken geworden - bevindt zich, naby het hooge choor, een spreekgestoelte dat men eertyds beklom om er, by groote plegtigheden, den Epistel en 't Evangelie op te zingen. Gehouwen uit doorschynend marmer, wordt het gesteund door kolommen van oosterschen graniet die op leeuwenbeelden rusten.

Tusschen de tafereelen die men in deze kerk aentreft, dient vooral gemeld te worden, eene H. Maegd, geschilderd door den Pisaner Lomi, een vermaerd kunstenaer uit de zestiende eeuw.

De klokkentoren is het stoute en zwierige werk van Nicolaes van Pisa en stelt een tydstip daer in de geschiedenis der Beeldhouwkunde. De trap, die met vier-en-twintig schoone kolommen is versierd, kronkelt tot het top met eene flinkschheid die men bewonderen moet.

In de Sint-Catharina kerk wordt voortdurend de leerstoel bewaerd waerin de H. Thomas van Aquinen zyn onderwys gaf tydens zyn verblyf in het oude klooster der Predikheeren. Die herrinnering wordt bestadigd door een latynsch distichon, ter plaets te lezen. Gezegd gestoelte is een van de kostbaerste gedenkstukken waerop die aloude italiaensche stad, te regt roem mag dragen. Wanneer het door den verheven meester werd beklommen, die de volgende eeuwen voor zyne ontzagwekkende Somma Theologica heeft verstomd doen staen, toen waren het tyden van verval waerin de duisternis der onwetendheid nog niet verdwynen zou voor

[p. 142]

den glans van het wetenschaplyk licht dat later op moest dagen.

Die groote man was met weêrgalooze natuergaven bedeeld. In hem ontwikkelde de ouderdon een denkvermogen waervan de uitgestrektheid alles omvatten, en een verstand waervan de vinnige kracht alles doordringen zou. Gesteund door de verworvene magt eener voorbeeldelooze geleerdheid, had hy met der gedachte den heelen kring der godlyke en menschelyke wetenschappen doorloopen, toen hy, na den arbeid van dien alopsporenden togt, de gedane ontdekkingen nederschreef in een boek dat de bewondering der wereld door alle eeuwen uit zal maken. Dit boek werd geraedpleegd, bestudeerd; by het aenhoudend onderzoek begon de sprank die er in besloten lag, meer en meer licht te geven en verhelderde tot eenen glans waervoor de nacht der middeneeuwsche ongeleerdheid eindelyk en altoos moest wyken. Dat hebben de daedzaken der geschiedenis betoogt; en zoo lang er een regtschapen denker zal bestaen, zal er de waerheid van geloofd en de naem des grooten meesters met nederigen eerbied uitgesproken worden.

Naby het paleis der San-Stefano ridders toonde men eertyds eenen toren waeraen de schriklyke herinneringen van den geweldigen dood des graven Ugolino zyn gehecht geworden. Wy kunnen niet nalaten hier eenige woorden te zeggen van de yselyke gebeurtenis die daer eenmael in heeft plaets gegrepen en door Dante in zynen ‘Inferno’ is bezongen geworden. Graef Ugolino, na de Pisaensche republiek met eere gediend te hebben, dacht, ten jare 1288, zekere te eerzuchtige ontwerpen ten uitvoer te moeten brengen die hy, noodlottig genoeg, later boeten moest door het onderstaen van eene straf die zynen naem eene zoo treurige befaemdheid heeft doen verwerven. Na de samenzwering die hy tegen den Staet had aengegaen, te hebben zien mislukken, in stêe van den scepter te voeren, zoo als hy het had beoogd, viel hy in de handen van zyne vyanden die hem in de boeijen wierpen en, als balling, uit het vaderland verdreven. Die strenge regtpleging, verre van den Graef tot nadenken en vreedzamere handelwys te brengen, verharde hem in zyn eerdorstig betrachten en ontstak in zyne ziel het vuer der wraek. Nauwelyks meenden zyne vervolgers van hem ontdaen te wezen, toen hy, na zyne kluisters verbroken te hebben, plotseling in hun midden verscheen. Ontzet door die ongehoorde stoutheid en vreezen de van zynentwege te ondergaen wat zy hem, in onverbiddelyken wrok, hadden doen verduren, gingen zy zich door de vlugt aen Ugolino's weêrwraek onttrekken, toen eenigen, vastberaden, 't op zich namen om den ontembaren vyand te neêr te vellen en voor altoos uit het spel te ruimen. Hun plan gelukte en, met graef Ugolino was het gedaen. Van hooger hand werd hy gevat en thans gesloten in eenen toren waerin hy door eenen wreeden dood, omkomen zou. Ten dien einde, werd de deur van den kerker, waerin hy die yslyke straf zou ondergaen, achter den ongelukkigen toegemetseld en de sleutels zelven van de torenpoort, na het toegrendelen daervan, verbroken en geworpen in den stroom die in de nabyheid dier akelige gevangenis vliet.