De Vlaamsche School. Jaargang 4

Hoe men stroohoedenfabrikant wordt en briefdrager sterft.
(Vervolg. Zie bladz. 48 en 55).

III.
De zon gaet op.

De landbouwers verlieten de velden en de laetste karre, hoog met haverstrooi geladen, gleed krakend af van den bergweg die naer Luik opleidde.

Eene jonge vrouw echter, met een kindje op den arm, stond nog gansch alleen op het toppunt des heuvels en hield het oog strak in het zuiden gericht, als scheen zy langs dien kant iemand te verwachten.

De ondergaende zonne daelde langzaem achter den gothieken toren der Tongersche hoofdkerk neder, omringde het grootsche kunstgewrocht met eenen gloed van licht en vuer, en, wierp een rooden schyn over de verschrooide korenstoppelen der velden......

De vale streep die de oosterkimme benevelde, breidde zich langzaem over den doorschynenden hemel uit en spreidde over de aerde eene aengroeijende duisternis.

De jonge vrouw die blykbaer op iemand wachtte,

[p. 69]

scheen beangstigd te worden over de eenzaemheid der velden, wanneer men in de verte een zwarte stip zag bewegen, dat allengskens grooter en grooter werd, en weldra kon men een man onderscheiden, die met verhaestte schreden naer het dorp ging. Als hy de jonge vrouw in het oog kreeg, legde hy den reiszak neder, dien hy in de hand droeg, bracht zyne twee handen als eenen verrekyker aen het oog en zocht het sombere noorden te doorpeilen.

Dan, als hadde hy de vrouw herkend, haelde hy eenen witten doek te voorschyn, wreef er mede boven zyn hoofd, en zynen reiszak opnemende, liep hy snel voortwaerts.

‘Hy is het! - hy is het!’ mompelde de jonge vrouw met blyde aendoening, en, zy hief het kindje in de hoogte als om het aen den reiziger te toonen.

‘Ginder is uw vader! zie, ginder komt hy aen, Jefken!’ herhaelde gedurig de moeder tegen het kindje, en alsof het deze woorden verstond, strekte het arme wichtje zyne handjes naer den naderenden man uit.

Zoohaest zy in het bereik der stemme waren riepen beide gelyktydig uit:

‘Dina!’

‘Jef!’

De jonge man wierp zyn reiszak op den weg neder en liep juichend met opene armen naer de vrouwe toe:

‘Ach, myn kind, myn kind!’ juichtte hy en wilde het kindje omhelzen; maer lang verborg het krytend zyn hoofdje in den boezem der moeder.

‘Zie, het kent u nog niet!’ zegde de vrouw.

Die woorden brachten eene pynelyke uitdrukking op het wezen des mans; doch moeder en kind te gelyker tyd in den arm sluitende, juichtte hy:

‘Zoo waer ik leef, het is of ik u in honderd jaer nimmer gezien had!.... maer geef my het kind dan eens hier?’

En hy vatte het krytend jongsken op den arm; doch Dina speelde er tegen en dan lachtte het kleintje weder bly de moeder aen.

‘Laet ons maer haestig naer ons huis gaen.’

‘Gy zoudt uwen reiszak nog vergeten’ zegde Dina, en nam den buidel onder den arm.

‘Wel, myn God! ik ben zoo blyde dat ik myn gansch fortuin nog zou vergeten en op den weg laten liggen!’

De gelukkige vader wendde de oogen van het wichtje niet af; Dina ging met den reiszak in de hand nevens hem en lachtte tegen het kind opdat het niet schreijen zou.

‘Vindt gy het ook niet, Jef, dat het op u trekt, alle menschen zeggen het?’

‘Dat vind ik niet, zegde Jef; het heeft juist blauwe oogen zoo als gy en denzelfden kleinen mond.

‘Ja, sprak Dina tegen, maer het heeft toch uw hoog voorhoofd en uw gebogen neus.’

Zoo redekavelende daelden de gelukkige ouders de helling af en bereikten welhaest de Witte Hoeve.

Jef wierp zich by den haerd, in den grooten zetel neder en deed het kindje op zyne knieën dansen. Zyne oogen zwierven rond de kamer en schenen ieder voorwerp te begroeten en hy juichtte:

‘Oost, west, t'huis best! Wat hebben my die verwenschte acht maenden lang geduerd! de tyd heeft my byzonder lang geschenen sedert onze echt met een zoontje gezegend werd!’

‘Waerom zyt gy dan ook al niet eens naer huis gekomen? zegde de vrouw verwytend.

‘Ja, rond Paschen! het zoude er schoon uitzien; dan heeft men eene keting rond het been; men kan nog geene halve uer weg. Oh, welk een leven, het is om zot te worden!... van 's morgens tot 's avonds moet gy naer de grillen der menschen dansen, en iedereen beleefdelyk tael en antwoord geven; gy moet naer uw werkvolk omzien en...... in één woord, hoofdbrekery!.... hoofdbrekery! Zoo waer ik leef, een werkman is wel gelukkig; hy trekt zich niets aen, en 's avonds als zyn werk gedaen is, dan gaet hy vrolyk te bed en slaept gerust tot 's morgens!...’

‘Berouwt ge u al over fabrikant te zyn geworden?’ spotte Dina.

‘Berouwen? in 't geheel niet: heerlyk is het gegaen; ik kon my daer niet aen verwachten, en toekomend jaer zal het nog beter gaen. Ik zie u nog eens de vrouw worden van een groot en ryk fabrikant!’

Een hoeveerdige glimlach helderde Dina's gelaet op wyl zy het vuer aenstookte en den koperen moor met water vulde.

‘Ik wil u een koffy opschenken, zegde zy, zoo als gy daer in ... maer hoe noemt men het dan wêer? - ik kan dien naem nooit onthouden!’

‘In Munster.’

‘Ja, in Munster nooit zult gedronken hebben... Maer, zie Jef, ge zyt nog niet nieuwsgierig om te weten wat er sedert uwe afwezigheid zoo al is voorgevallen. En onze koei heeft gekalfd, en wy hebben een veersken op stal staen; het is een bont; van den eersten dag stond het al zoo vast op zyne pooten dat de menschen zeggen dat het een wonder is om zien.

Dadelyk ging Jef de hoeve in oogenschouw nemen en Dina toonde hem het kalf en de jonge kiekens en den moestuin; maer Jef scheen weinig of geene aendacht op dit alles te geven en Dina voelde zich gekwest in hare eigenliefde. Maer, als zy zag hoe hy de oogen niet afwendde van het zoontje dat hy op den arm droeg, en hoe hy het onder de kin kittelde om het te doen lachen, en hoe hy zelve schatterlachte als het kindje met zynen zwaren knevelbaerd trok, dan schoot haer het moederherte

[p. 70]

vol en om lucht te geven aen de liefdetael die haer de ziele verwarmde, plaetste zy een brandenden zoen op de wangen des kinds.

Toch de menschen laten niet geerne zien dat zy ontroerd zyn en daerom zegde zy:

‘Hoe lang blyft ge nu hier?’

‘Ah! spotte de jonge man, ge zoudt me al geerne vroeg van kant hebben; maer het zal u niet lukken, vrouwken! gedurende ten minsten vier maenden hebt gy uwen baes gevonden.

Zooveel te beter, scherste Mieken, dan kunt gy hier en daer een handje uitsteken, en ik en de meid zullen het zooveel te gemakkelyker hebben.

Wel meent ge dan dat ik naer huis ben gekomen om te werken?.. Ik doe niets en wil eens deftig uitrusten.’

‘O, gy leelyke luiaerd! kwam de jonge vrouw, dan waert ge al veel beter ginder gebleven, en wy hebben er ook niet noodig om onder den voet te loopen.’

Zoo elkanderen tergende, werd de gansche hoeve nauwkeurig afgezien en in beider hert woonde zaligheid...

Kortelings na 's jongelings terugkomst hadden de verloofden hunne liefde door den echt bekrachtigd. Eenigen tyd na dien vertrok Jef naer Munster, huerde er eenen winkel en ging, tegen den zomer, er zich als fabricant nederzetten.

Hy hadde liever gehad dat de Witte Hoeve ware verkocht geworden en daer vrouw en man geene bloedverwanten in het dorp hadden, beide in een nieuw vaderland het geluk waren gaen zoeken; maer Dina weigerde hardnekkig de ouderlyke huizing te verlaten.

Dit gedrag kwam Jef weinig zonderling voor, daer het door het algemeen gebruik gewettigd was. Inderdaed, tegen de lente, wyken de stroohoedenmakers, zoo wel fabricanten als werklieden, naer de steden van België, Holland, Frankryk en de Rhynprovinciën uit, om er gedurende den zomer hunne nyverheid uitteoefenen. Maer de heimliefde der inboorlingen is zulkdanig dat slechts weinigen hunnen geboortegrond vergetende, met den herfst in hunne haerdsteden niet terug keeren. Byzonder het vrouwvolk dezer zwervende natie, schynt zoo nagelvast aen den grond verkleefd, dat er weinige voorbeelden van zyn dat eene vrouw zich verder dan de nabyliggende steden: Tongeren, Luik en Maestricht gewaegd heeft.

Derhalve is het zeer natuerlyk dat, naer s' lands wyze, Dina de ouderlyke hoeve bleef bewoonen. Sinds grootmoedersdood was de Witte Hocve tot den moestuin en den boomgaerd verkleind; ééne enkele koei, een kalf en een aental hoenderen vonden er hunnen onderhoud. De beriddering van dezen kleinen akkerbouw koste aen Dina weinig zorg.

IV.
Het geluk van niets te doen.

Wie gevoelt niet eene innige zielevreugde by het wederzien zyns dierbaren geboortegronds, na eene lange afwezigheid? - Welk moest dan de zaligheid niet wezen van een man, die aen eigen haerd, eene jeugdige echtgenoote, en de eerste vrucht eens gezegenden echts, na een verblyf van verscheidene maenden in den vreemde, in de armen drukt!...

De jonge stroohoedenfabrikant gevoelde zich uitermate gelukkig. Hy zat daer zoo gansche dagen aen de haerd of in het priëel, met eene duitsche pyp met zeeschuimen kop, in den mond, en zyn zoontje op de knie. Hy neuriëde al de deuntjes die hy maer kon en de Witte Hoeve weêrgalmde van vrolyke liederen van den vroegen morgend tot den laten avond.

Ja, maer het werd welhaest eentoonig zoo ledig te zyn en het vervelen kroop den jongen man op den rug. Hy zocht dan eene bezigheid in den tuin, harkte al de bloembedden om en trok de wegeltjes lynrecht. Als dit gedaen was, nam hy eene spade en keerde al de ledige plaetsen van den moeshof het onderste boven. Dit duerde alweder niet lang en de uren rekten zich eindeloos uit en de dagen kropen met slepende traegheid voort. De vrolykheid verdween, de eetlust ging weg, het vervelen groeide aen, en de maenden waer hy het geluk zou smaken van niets te doen, schenen nooit te zullen eindigen.

Gewis kon de arbeidzame man, weder zoo als te voren, den tyd korten met stroo te vlechten of hoeden aeneen te naeijen; hy vroeg naer niets beters, doch dan ware hy de weerdigheid van een fabrikant, zoo als hy, te kort gebleven.

Hy draeide dan gansch den dag rond huis en tuin, en zag alles scherp na of er ergens geene verbeteringen te doen waren of eene herstelling te bewerken, ja, weldra vond hy ergens geenen nagel meer los.

Eensdaegs viel het hem in dat de vensterluiken en de deure der hoeve in groene olieverw zouden moeten geschilderd worden. Dit was nu weder een gelukkig gedacht om eene halve week bezig te zyn.

Hy had echter zonder den weerd gerekend. Dina kwam er hevig tegen in, beweerde dat het onnoodig geld verkwisten was, en dat het voor jaer en dag zoo gestaen had en nog wel zoo kon staen. Hier rees de twist in het jonge huishouden op. Jef bleef hardnekkig by zyn gedacht en hield niet af tot dat de verwe gekocht was.

Weldra waren de buitenmuren der hoeve sneeuwwit; de vensterruiten en deuren grasgroen, en dan kon de jonge man daer zoo een halven dag zyn huis staen bezien, met de voorliefde eens kunstenaers die zyne

[p. 71]

tafereelen bewonderd, en onder dit bezien vond hy, God weet, nog hoevele verbeteringen en verfraeijingen aen de hoeve toe te brengen waren, alhoewel nog ooit te voren, noch hy zelve, noch iemand uit den huize, het bemerkt hadde.

Eens dat hy zoo, met de handen in den zak, zyn huis in oogenschouw nam, kwam Piet Mop, die ook reeds sedert lang van Amsterdam was teruggekeerd en zyn ledigen tyd lustig in de herbergen overgebracht, over zyne onderdeur liggen en sprak met eene gemoedelykheid waerin wel eenige scherpte doorstraelde.

‘Gebuer, ge zyt zoo wat aen 't verfraeijen?’

‘Och, 't is zoo al wat; een klad verwe langs hier en langs daer om die oude barak nog wat aen een te houden... Maer, wat zoudt ge er van zeggen, gebuer Piet, indien ik eens dat strooijen dak deed afwerpen en in plaets ervan blauwe pannen opleggen dan zou het huis wat beter voorkomen?’

‘Het geld schynt in uwen winkel geregend te hebben, buerman!’ lachtte Piet Mop.

‘Juist wel niet!... och het eerste jaer dat iemand zich als fabricant nederzet is het zoo al wat!.... maer toekomende jaer zal het beter gaen, hoop ik!... Ha mits wy er van spreken, weet ge geen werkgast of twee die in myn fabriek te Munster zouden willen werken; want ik heb het in de lente onmogelyk met myn werkvolk kunnen gedaen krygen en moet volstrekt het getal myner knechts vergrooten.... En, hoe hebben de zaken in Amsterdam zoo al gegaen?’

‘Och het kan wel geen stoffen lyden, - neen, dat kan het niet! - het is slechte tyd, gebuer; de menschen hebben het oordje niet; en dan de concurrentie!.... ook wy hebben slechts van Paschen tot Sinxen voorraed⁽¹⁾ gewerkt!... het is een duivelsche handel; men zou in den zomer schier dag en nacht moeten kunnen werken, en ik zegde daereven tegen myn vrouw nog, wy konden wel één gast of vier meer in 't werk stellen; - maer de slechte betalingen...’

‘Dat ik u eens kon laten zien hoeveel er by my op een enkel jaer al in het kryt staen... en, de groote liê dan nog al!’

‘Indien ik al kreeg, zegde Piet, wat men my schuldig is, dan had ik een fortuinje, man lief, ja, een fortuinje, en op myn sloefkens kon ik leven! - God lof, dat wy van de ergsten niet wezen en eenen van ouds neringryken winkel hebben; maer de nieuwe fabricanten, hoe komen zy er? - Dit weet ik niet.’ ‘Nochtans, voegde hy er met hekelenden glimlach by, nochtans als men hen hoort spreken, zou men zeggen dat zy water boven rand hebben; maer groote wind en weinig regen....’

‘Ik ga in huis myne pyp eens aenvuren,’ zegde Jef, den rug keerende, wyl een hevig rood zyn voorhoofd kleurde; want hy begreep maer al te goed de bytende zinspelingen van zyn buerman.

Piet Mop trok het hoofd binnen, sloot de bovendeur en zegde tegen zyne vrouw die in de huiskamer aen het stroovlechten was.

‘Zie vrouw, ik geloof dat Jef Cooremans eene goudmyn gevonden heeft: hy schildert zyn huis op, en spreekt van blauwe pannen op zyn dak te leggen!’

‘En wy zullen de onze er wel kunnen afnemen en ze hem verkoopen,’ snauwde hem Trientje bitsig toe.

‘Wat kan ik er aen doen? het is beter eene ons geluk dan een pond verstand, zegt het spreekwoord!’

‘En het spreekwoord had erwel kunnen byvoegen dat het beter is zyne zaken na te zien dan in de herbergen en kroegen zoo zat als een zwyn te liggen.’

‘En ook, vrouw, ja, by myne ziel, dat zou het kunnen byvoegen, dat het beter is zyn huishouden na te zien dan by de buren uit wauwelen te gaen en de winst van een half jaer verkoop aen zyn lyf te hangen.

‘Wel! wel! wie heeft dat ooit gehoord? zie eens hoe kael ik gekleed ga tegenover anderen die veel minder zyn dan wy! en Dina van hierover, die staet zondags van top tot teen in de zyde, en Jef heeft haer nog een paer gouden bellen medegebracht; en, gy, gybrengt my nooit iets mede.’

Het wezen van Piet Mop verkreeg eene uitdrukking van boosaerdige spotterny.

‘Wat zult gy my nu nog verwyten! riep hy uit; zoo, heb ik u geenen geprotesteerden wissel en eene halve dozyn onbetaelde rekeningen medegebracht?’

‘Onbeschaemde slechterik! viel de vrouw in toorn uit, gy zult my en uwe kinderen nog op straet helpen! wy zullen nog om een stuk brood langs de deuren moeten gaen bedelen. En gy zult zoo lang lustig in de herberg zingen tot dat gy in de gevangenisse zult dansen....’ De tranen sprongen haer uit de oogen van gramschap en smert, en zy wierp haer man nog een hoop scheldwoorden naer het hoofd.

Stilzwygend aenhoorde Piet de hoonende benamingen die zyne vrouw hem gaf; hy hief slechts van tyd tot tyd medelydend de schouders op, tot dat Trientje, van vermoeidheid uitgeput, verplicht was te zwygen, en dan sprak hy zeer bedaerd.

‘Vuile boter en rotten visch hebben elkanderen weinig te verwyten, Trientje. Gy hebt u schoon gekleed en ik heb wel gedronken; maer als er dit, verduiveld, niet af kan, tot wat dan al goed ook fabricant te wezen? Doen anderen niet even als wy en toch komen zy er goed. Zie Jef Cooremans eens, dat is pas een jaer stroohoedenmakersbaes, en dat spreekt al van nieuwe pannen op zyn huis te leggen, en van ik weet zoo al

(1) Voorraed: over de gestelde uren werken.

[p. 72]

niet. Is hy dan slimmer dan wy, hy een arme werkgast, en wy in den handel groot gebracht, fabrikant van vader tot zoon? Neen, het is dat in Munster den handel beter gaet dan te Amsterdam, en dat wy het daer eens beproefden, ik wed dat wy die kruisduit gemakkelyk in den grond zouden helpen. Ik heb in den zin het daer ook eens te wagen, en by myne ziel, hy zal dan ook de vreugde niet hebben geld met hoopen te vergaren als wy er onder door moeten; neen, vrouw, dat zal hy niet!’

Dit voorstel werd door Trientje gretig opgenomen, overwogen, beraedslaegd, en eindelyk kwam men er toe over Amsterdam te verlaten, en met de eerstkomende lente tot Munster een stroohoedenfabriek op te richten.

Middelwyl men Jef's ondergang beraemde, scherste deze vrolyk met zyne vrouw over Piet's naiever, en hoe hy over zynen handel pochte en stofte, alhoewel men zeer goed wist dat hy meestal zyn werkvolk vóór het einde van het saizoen had moeten doorzenden, en voor het toekomende jaer, der helft zyner hoedenmakers het werk had opgezegd.

(Wordt voortgezet).

L. Van Ruckelingen.