De Vlaamsche School. Jaargang 4
(1858)– [tijdschrift] Vlaamsche School, De–
AuteursrechtvrijHoe men stroohoedenfabrikant wordt en briefdrager sterft.Aen den lezer. Lieve lezer, hebt gy my en myne vertellingen nog niet vergeten? - Het is ook zoo eeuwig lang geleden dat ik u nog iets of wat verhaeld heb. Ja, maer zie, over nu ruim twee jaer, heb ik eene wedding aengegaen, niets in 't vervolg in dezen aerd meer te schryven. Heb ik myne belofte niet goed gehouden? Ja, - en nu toch? Niet te haestig, lieve lezer; dit verhael, myn Benjamin, myn jongst geborene, lag al sedert lang geschreven en vergeten, alswanneer om myne vrienden, opstellers van dit geacht tydschrift, te believen, ik het hun overgeleverd heb. Het is dan myne schuld niet als u dees verhael verveelt; want misschien kan u wel niets dan het opschrift bevallen; want ik moet u doen opmerken dat dit het eenigste is wat ik gestolen heb, of zoo byna; doch ter myner verontschuldiging dienen de verzen van een fransch dichter: Sans le titre en un mot, l'auteur le plus divin,
Est toujours quoiqu'il fasse un mauvais écrivain.
(Boileau, Art Poétique).
Antwerpen, 20 meert 1858. | |
Voorwoord dat de lezer volstrekt lezen moet, anders verstaet hy van 't gansche verhael niets.Opperhem!.... Voorwaer een lief dorpje, dat ginder zoo schilderachtig in de diepte ligt, in het enge dal, tusschen Tongeren en Maestricht, door de jaren uitgegraven. Al die uitgekalkte huisjes, welke links en rechts der rivier half in 't groen verborgen liggen, zyn bewoond door stroohoedenmakers. Enkele zwarte schaliedaken van groote pachthoeven steken trotsch boven al de anderen uit, en als hielden zy eene politieke demonstratie tegen de indringende nyverheid, die den landbouw van 't platte land schynt te willen verdryven. Nu de zege is en blyft hier aen de nyverheid; ja, de hoeven zyn meestal door vreemdelingen bewoond, en de stroohoedennyverheid is het speelgoed der kleinen, de liefde der jongelingen, den kostwinning der getrouwden en de troost der ouderlingen. Van 't kleine kind, dat nauwelyks op de beenen kan staen, tot den ouden, kromgebogen gryzaerd toe, 't houdt altemael een stroovlecht in de hand! | |
[pagina 44]
| |
En 's zomers zwerven mannen en jongelingen, rond noord en zuid, oost en west, en gaen in de vlaemsche, duitsche, fransche en hollandsche steden, stroohoeden verveerdigen of hunnen voorreed uitverkoopen. En tegen den herfst keert wederom eenieder naer zyn nest terug met den ryken buit dien men in den vreemde heeft vergaerd. Nu kent gy 't dorpje waerheen de steile bergweg leidt, dien gindsche twee jonge meisjes, met zoo snelle tred afdalen. De eene is eene blonde, dikke, boerendochter, met blozende wangen en blauwe oogen die u zoo openhertig tegenlachen. Met hare twee struische armen houdt zy op haer hoofd eene groote klaverbussel in evenwicht. Het andere meisje integendeel is mager en teêr, en hare wangen schynen nog bleeker, by de veelkleurige linten, die hare muts versieren. Tusschen hare fyne vingeren draeit zy eenige stroopyltjes rond en vlecht ze in smalle kunstmatige reepels. De voetweg is hobbelig en daelt steil omlaeg; de heete stralen der oogstzonne, die haer recht in 't aenschyn gloeit, maken den gang nog moeijelyker. Een lommerryke wilg hangt over den weg en schynt den wandelaer uit te noodigen onder zyue schaduwe te rusten. Het boerenmeisje werpt hare klaverbussel ten gronde, en zet zich neder aen den voet des wilgenbooms. - Ai my! welke hitte! roept zy uit, en vaegt met den hoek haers voorschoots de zweetdruppelen af, die op haer voorhoofd perelen. - Een recht kermis weêr voor zondag! zegt 't kleine meisje, en plaetst zich nevens hare gezellin. - Ja, en is Piet Mop niet terug? - vroeg 't boerenmeisje met een slim lachje. - En uw Jef Cooremans, Dina? - Niet meer myn dan uw, Trientje; wat scheelt my Jef Cooremans? - Dina, Dina, zegde het kleine meisje schelmachtig, als eene kat gedurig rond een huis zoo kwispelsteert, dan weet men wel waer zy wil muizen vangen! - Oude wyvenpraet! verweert zich de boerendochter barsch. - Mynentwege, zegt Trientje, en trekt zoo een puntig scherp gezichtje niet! mynentwege kunt ge doen wat ge wilt. Wat is ook Jef Cooremans dan een arme duivel, eene kruisduit, een jongen, die zooveel bloedverwanten heeft als een schaepherdershond.... Dat Dina wel niet teenemael aen Jef Cooremans onverschillig is, blykt hier uit den blos die hare roode wangen met nog hooger rood verwft en den drift waermede zy Trientje toesnauwt: - Ha, ha! kwam hy eens by u 't zou niet ‘neen’ zyn, hy de flinkste, jongen des dorps, hy de eerste stroohoedenmaker des lands, hy die 's zomers wel twintig franks ter weeks wint. - Myn God, valt Trientje haer in de rede, zoo als ge wilt; en heeft hy nog niet gezegd dat hy in Munster twee duizend franks 's jaers kan winnen, woû hy zich voor vyf volle jaren by zynen meester verhuren!... ha! ha! - Hy heeft my niets te zeggen, maer in alle geval, indien er te kiezen viel, koos ik toch nooit uwen Piet Mop, zulk eene herbergrat, zulk eene.... Het kleine magere meisje werpt hare stroovlecht op haren schoot neder, kruist de armen overeen en schimpt: - Hola, Dina! heb 't maer zoo hoog met uwe kruisduit niet op; hy zal nog al menigen nacht op zyne twee ooren liggen, en nog al veel pochen en snoeven, eer hy een fabrikant's zoon zal zyn als Piet Mop!... zulke arme duivel, zulk een.... Wat al benamingen het schimpende meisje naer 't hoofd van Jef Cooremans zou geworpen hebben, ware moeijelyk om zeggen, want zy dacht gewis: hoe zwarter zy Jef maekte, hoe witter haer Piet zou worden; maer het vrolyke boerenmeisje stelde een einde aen den twist, door een middel dat in zulke gelegenheden het beste is; zy springt recht, wipt hare klaverbussel op 't hoofd en zingt spottend: Hy is een stroohoedenfabrikant!
Stroo, stroo, stroo!
Wat heeft hy veel onder zynen tand!
Stroo, stroo, stroo!
In het kreupelhout antwoordde de weêrgalm: Hy kent een meisken knap en schoon!
Stroo, stroo, stroo!
Stroo, stroo, stroo!
En nu een geritsel in het kreupelhout, en daer springen twee jongelingen in den hollen weg, voor de verwonderde meiskens. - Dina! - Jef Cooremans! - Trientje! - Piet Mop! Klinkt een vierdubbele kreet. - Hoepsa! roept een der jongelingen uit, daer hebt gy onze zaligheid opgezegd. - Ik heb liever een dief aen myn klink, dan een luistervink, morden de meiskens, en gaen gestoord door en schynen geene verdere aendacht op de jongelingen te geven. - Kom hier, zegt een slank, bruinharig jongeling, ik zal uwe klaverbussel dragen tot beneden den berg, en steekt de hand uit om ze te vatten, maer een onzachte duw doet hem wel vier stappen achteruit duikelen; en zoo wilde Dina zich wreken omdat de jongelingen zoo onverwachts het geheim harer liefde hebben ontdekt; maer de duw dien de jongeling ontvangt schynt hem slechts de bevestiging van hetgene hy hoopt, zoo lustig en zoo trotsch, volgt hy 't meisje op. Trientje lacht en schertst met Piet Mop, een korten, dikken jonge, by het afdalen des bergwegs; Dina integen- | |
[pagina 45]
| |
deel loopt met een gezicht als hadde zy azyn gedronken, den bergweg af. Alleenlyk als zy beneden in 't dal aen den voet des heuvels zyn gekomen, snauwt zy de jongelingen toe: - Maekt u van kant, gy deugenieten, wat moeten de menschen wel denken als ze u daer achter ons zien loopen, als twee nuchtere kalveren! De jongelingen roepen de meiskens nog een vaerwel toe: tot zondags op de kermis! en slagen een zypad in. - Uw Piet Mop is een baldadigaerd! zegt 't boerenmeisje, zoohaest de jongelingen zich verwyderd hebben, - ons zoo te komen beluisteren. - Niet meer dan uw Jef Cooremans, antwoordt bitsig 't kleine meisje, - en, daer is ook geene rede om zoo kwaed hierover te zyn. - Nu, my kan 't niet letten, en als gy met zulk een lachen en klappen houdt, dan doet ge er mede wat ge wilt. Hiermede draeit het boerenmeisje gestoord den rug aen hare gezellin en treedt eene kleine hoeve binnen, die schuins over de dorpskerk ligt. Stalling, huis en schuer zyn altemael met zorg witgekalkt, en rechtveerdigen den naem van Witte Hoeve. In de groote huiskamer der Witte Hoeve staet eene oude vrouw, by den haerd, en hangt een zwaren koperen ketel over het vuer. - Is dat wegblyven, kind, zegde zy zoohaest het meisje binnentrad, - de koei moest al lang gemolken wezen; hoor hoe zy bleet!.... - Ja, grootmoeder, verontschuldigde zich Dina, maer de klaverakker is niet by de deur, en daerby 't is zoo stikkend heet. En het meisje neemt koperen stoop en melkemmer en gaet naer den stal om de koei te voederen en te melken. Dina was de eenige dochter van kleine landbouwers; de vreezelyke cholera-morbus, die de landslieden ‘de ziekte’ noemen, om ze, als by uitstekenheid te kenmerken, had op één enkelen nacht, de arme kleine, tot eene weeze gemaekt. Gelukkiglyk bleef grootmoeder, vrouw Martha, over, om 't kind eene schuilplaets te bezorgen en zyne onschuldige liefde te koesteren aen een moederherte. Nu was 't kind opgegroeid tot eene schoone gezonde boerenmeid, en een aental jongelingen boden haer eene andere liefde aen dan diegene van grootmoeder; maer tusschen allen, scheen Jef Cooremans, 't meeste kans tot welgelukken te hebben; zoo mogen wy er wel over denken na de samenspraek afgeluisterd te hebben.
By 't krieken van den morgen, stond Dina al by de waterbronne, die in den boomgaerd der Witte Hoeve, opborrelde, groene speurrie te wasschen. Een jongeling stak op dit oogenblik, zyn hoofd achter een dikken appelboom uit, bracht zyne twee handen als een roephoorn aen den mond, en riep met onderdrukte stemme: - Dina! Dina! Het meisje deinsde angstig achteruit, maer als zy Jef Cooremans herkende, deed zy met de hand eene beweging om hem te doen verstaen, dat hoe eer hy zich uit de voeten maekte, hoe liever zy 't had. De jongeling scheen die stomdooven tael maer niet te verstaen; en wilde van achter zynen appelboom eene samenspraek aenknoopen. Het meisje begon nu met in 't water te plonsen en te plassen dat men nog hooren noch zien kon. De jongeling week echter voor deze vyandige houding niet; maer kwam nu één stap, en dan weder één stap, en dan nog één stap, en van boom tot boom, nader. By den laetsten boom riep hy weder: - Dina! Dina! De boerenmeid sloeg voor alle antwoord de houten ryve, waermede zy het groen omwoelde, in de bron en kletste het water naer den jongeling toe, zoodat het langs alle kanten van zyne kleederen droop. En haestig laedde zy het gewassene groen op een kraeiwagen en, in het henengaen, draeide zy het hoofd over den schouder en riep den jongeling toe: - Hoor, het is maer om te zeggen dat al hetgeen gy gisteren hebt afgeluisterd, wel geen evangelie is! - Dina, zegde de jongeling, en kwam achter den boom te voorschyn, - geen enkel vriendelyk woord, vooraleer ik van hier vertrek? - Wat, vertrekken? - riep de maegd verbaesd uit, liet de kraeiwagen plotseling nedervallen, en hare wangen kregen eene roode kleur; toch om hare ontroering te bewimpelen, voegde zy er spottend by: - Ei, ei, waer zoudet gy naer toe vertrekken als de winter gaet aenkomen? - Maer, heeft gisteren Trientje van den bakker 't u niet gezegd? - Waer naer toe? - Alsof ik geen twee duizend franks te Munster kon verdienen! - Welnu 't is nu zoo. - Ik heb my voor vyf jaren by meester Hinderhausen verhuerd. - En misschien keer ik nooit meer weder. - Nooit? - Nooit! Hoor eens ik zal u dat vertellen, ik ben maer een arme duivel, eene kruisduit, een scheêpershond, een.... - Heb ik dat gezegd? zegde Dina schaemrood wordende. - Ach neen! - Wie zegt dat ook? - maer er zyn die dat zeggen, en ik wil geen arme duivel, geen kruisduit, geen scheêpershond blyven, al ben 'k ook maer een armenmenschenkind! Ik wil aen sommigen toonen dat twee goede armen iets weerd zyn, en zy uit een scheêpershond een stroohoedenfabrikant kunnen maken! Het meisje om zich uit de verlegenheid te trekken, | |
[pagina 46]
| |
hief den kraeiwagen als om hem voort te kraeijen, en zegde zoo onverschillig mogelyk: - Nu wat gaet my dat aen? - Och niets, zegde de jongeling 't meisje terughoudende, maer luister nog een oogenblik. Ik heb gezegd dat ik nooit meer zou wederkeeren; nu dat was gelogen. Als ik vyf jaren ginder gediend heb en als ik zeven of acht duizend franks heb overgespaerd, dan keer ik naer ons dorpken terug, en indien dan een zeker meisken dat ik wel ken, maer niet noemen wil, my voor haren bruidegom hier wil aenveerden, dan richt ik ginder een stroohoedenfabriek voor eigene rekening op, en hoera! dan zal de kruisduit laten zien wat hy kan, en zyne vrouw zal voor diegene van een Piet Mop niet moeten uit den weg gaen! - En wie zal de gelukkige zyn? spotte 't meisje. De jongeling kon nu zyn gevoel niet langer overmeesteren; ondanks hem, veropenbaerde het zich eensklaps in al zyne wezenstrekken. - Dina, zegde hy half mismoedig, Dina, waerom kunt gy my geen vriendelyk woord meer geven? Ik ben een arm weeskind dat nooit vader, noch moeder gekend heeft; geen mensch trok my aen. Ik werd niet als andere kinderen met liefde gekoesterd: men bracht my op voor een weinig geld, en de gemeente verpachtte my jaerlyks, als eene beest, aen hem die my 't goedkoopste kon in 't leven houden. En buiten u was er nooit een mensch die my een vriendelyk woord toesprak. Ik aenzag u als eene zuster. Weet ge niet meer, hoe wy altyd samen speelden, als wy naer 't school gingen? - Weet ge niet meer hoe bedroefd wy waren als ik voor de eerste mael naer den vreemde, als stroohoedenmaker vertrok en hoe bly wy waren als ik terug kwam? - En als ik 's zomers afwezig was, waerom ik naer ons dorpken trachte weder te keeren, als om u te zien? - En sinds een jaer of twee zyt gy niet meer half zoo trouwhertig met my? - En gy geeft my byna nooit een vriendelyk woord meer; en toch, als ik voor zoo lang van hier wil vertrekken en eene winstgevende plaets in den vreemde heb gezocht, dan is 't maer voor u, voor u alléén; want 'k weet het, nu ben ik maer een arme jonge, en ge zyt veel beters weerd!’ Deze warme woorden die uit 's jongelings ziel vloeiden, braken de yskoude door, die het meisje, zich als eene verdediging, rond haer hert had gelegd. De woede en gemaekte spotlach verdwenen van hare lippen; hare blauwe oogen schenen achter een waterachtig gaes hunnen milden glans te verliezen, en de hoek haers voorschoots door hare handen frommelende, zuchtte zy: - Ach, Jef, ik ben ook maer een arm weeskind; ik heb niemand om my te verweeren dan myzelven, en hoe kon ik weten dat gy 't zoo goed met my meent!’ Deze halve verklaring deed den jongeling oordeelen dat zyne wenschen verhoord waren en hy wederkeerig bemind was; zy bracht den jongeling in begeestering, hy vatte de hand des meiskens en... - Dina! Dina! waer blyft ge dan toch? - klinkt het eensklaps aen het ander einde des boomgaerds. - God! schrikte het meisje op, grootmoeder roept al. En zy vatte den kraeiwagen op en snelde naer de hoeve toe. De jongeling liet zich plat op den grond vallen en vluchtte op handen en voeten, achter eenen dikken appelboom. | |
I.
| |
[pagina 47]
| |
het hoofd op, rees met een angstkreet recht, en deinsde verschrikt terug. Doch de jonge man sprak zacht: ‘Dina!’ Het meisje vaegde zich de tranen uit de oogen, wierp een doordringenden blik op den zoet glimlachenden man, en dan ontsnapte haer een kreet zoo snydend en tevens zoo zielroerend, dat hy door merg en beenderen scheen te willen dringen. - Jef! - Myne verloofde? - sprak op vragenden toon de vreemde, in wien 't meisje haren bruidegom had herkend. Bleek en spraekloos, zeeg Dina op een stoel neder; zy kon niet antwoorden van ontroering; doch begreep zy den vragenden blik des jongelings, en hare rechterhand vooruitstekende, toonde zy den afgesleten gouden ring, dien eens de verloofde heur aen den vinger gestoken had. - Myne bruid! - jubelde de jonge man met vervoering en sloot de zalige in zyne armen.... Lang zaten de verloofden stilzwygend nevens elkaêr; zy konden geene woorden vinden om de gevoelens uit te drukken, die hun hert overstelpten, en toch begrepen zy elkander en 't scheen hun als hoorden zy hunne zielen zachte woorden van liefde en verwelkoming fluisteren. Eindelyk stamerde de jonge man: - Ach, Dina, welk gelukkige dag! - Ik weet niet welk bang voorgevoel my by 't intreden des dorps 't hert beving - en zie, als, vóór de hoeve, stroo in brand werd gestoken, dan werd ik eensklaps zoo angstig als zag ik uw lykvuerGa naar voetnoot(1)! By deze woorden schrikte Dina op. - Ach, Jef, - zuchtte zy, 't was grootmoeders lykvuer. Slechts eene halve uer geleden is zy in den Heer ontslapen! - Dan ben ik, God zy gezegend! sprak de jongeling, juist by tyds gekomen; nu gy gansch alléén en verlaten in de wereld waert. En dankbaer hief hy de oogen ten hemel. - Laet my de arme brave vrouw nog eens zien? - vroeg de jonge man na een tydlang stilzwygendheid. Tranen vloeiden over Dina's wangen; maer hare wezenstrekken waren kalmer en hadden die nare uitdrukking der wanhope verloren. In de nevenkamer lag het lyk der overledene op een bed onder een wit linnen uitgestrekt. Een kruisbeeld tusschen gele waskeersen en een wywatervat waerover een palmtakje hing, stond aen 't hoofdeinde der bedsponde; eene enkele vrouwe knielde biddend voor den gekruisten God en liet de bollekens haers roozenkranses godvruchtig tusschen de vingeren glyden. De verloofden zonken op hunne knieën neder en hunne zielen versmolten zich in een vurig gebed voor de zaligheid der ontslapene. De jonge man rees 't eerst weder recht, en met zoo stille en ingetogene stemme als vreesde hy grootmoeder's slaep te stooren, zegde hy: - Laet my ze nog eens zien? Dina wierp het doodslaken achteruit en dáer lag de oude vrouwe met magere ingevallene wangen en geslotene oogen; maer zoo kalm waren hare wezenstrekken dat de diepe rimpel die de dood rond haren mond had gedolven, zich in eenen zaligen glimlach scheen te verliezen. - Ach, zegde Dina, ach de arme! dat zy van hier is gegaen, zonder uwe terugkomst te kunnen zegenen!... welke troost in haer laetste uer! De jonge man bleef lang het gelaet der afgestorvene aenstaren, weggesleept door de gepeinzen die in zynen geest opwelden. Hy vatte 't meisje by de handen en zegde met geestdrift: - Myne verloofde! nu zyn wy ouderloos, zonder bloedverwanten, zonder vrienden, alléén in de wyde wereld; wy hebben niets meer dan onze liefde voor elkanderen. Gy zyt voor my én vader, én moeder, én zuster, én myne lieve bruid!.... By grootmoeders lyk zweer ik nogmaels u gelukkig te maken. Daervoor heb ik gedurende vyf volle jaren rondgezworven, en God lof! ik heb in myne onderneming ten vollen geslaegd. Gedurende vyf jaren heeft, in zoet en zuer, de gedachte u eens gelukkig te maken, mynen moed ondersteund. Gedurende vyf volle jaren, zyt gy, schoon en jeugdig meisje, my getrouw gebleven!. Ach, ik zweer u nogmaels eeuwige liefde en grootmoeder schynt ons bezaligend toe te lachen; ja, van daerboven zegene zy onze vereeniging! - Amen....! sprak Dina stil by zich zelve en zy weende.... Men hoorde buiten het verwarde gerucht van eenen hoop naderende menschen. - Laet ons henen gaen, zegde Dina, daer zyn reeds de geburen die den roozenkrans komen bidden. Jef nam het palmtakje, doopte 't in het wywater, en besprenkelde kruisgewyze het doode lichaem. Nu traden er verscheidene menschen de wooning binnen; doch zy bleven by den ingang der kamerdeure staen en fluisterden zich onderling by 't zien des vreemdelings, allerlei gissingen in het oor; ja, weldra liep de mare van Jef Cooreman s' wederkomst 't gansche dorp rond. Niemand echter verhief uit welvoegelykheid de stem. | |
[pagina 48]
| |
Zoo haest de menigte in de lykkamer vergaderd was, sprak een oud man luide: - Laet ons den roozekrans bidden voor de zielerust der overledene! Al de aenwezigen wierpen zich op de knieën neder en eentooning plechtig, galmde het gebed in de half verlichtte kamer. Na een kwaert uer's verlieten de mannen het lykhuis; de meeste buervrouwen slopen één voor één weg tot dat er nog een tiental meisjes overbleven, die de nachtwake by het lyk moesten houden. Zy schaerden zich in eenen halven kring rond de bedsponde, haelden hunne stroovlecht te voorschyn, en al werkende, baden zy het: Onze Vader. De twee verloofden verlieten insgelyks het vertrek en zoo haest zy in de huiskamer waren, sprak de jonge man: ‘Leg u ook maer ter ruste, Dina, en slaep zacht; want grootmoeder is gelukkig en lacht u gewis uit den hemel toe; - en wy ook zullen gelukkig wezen!’ ‘Jef, zegde Dina, over ééne uer was ik nog zoo angstig en bang en stierf schier van verdriet en gy hebt my 't eerst troost gebracht... Ja, het was eene ingeving des Heeren dat ik zoo vast aen uwe wederkomst bleef gelooven; want zie, sinds wy niets meer van u gehoord hebben, noemden de menschen my eene zinnelooze om dat ik op u, als op mynen bruidegom, bleef wachten. - En over één jaer als 's bakkers Trientje getrouwd is met Piet Mop; - zy woonen hierover en hebben 's zomers een stroohoedenfabriek in Amsterdam, - dan vroeg 's meulders Karel of ik zyne vrouw wilde worden, en grootmoeder, voor de toekomst bezorgd, raedde my aen het voorstel te aenveerden; doch iets sprak my in dat gy nog leefdet en wel zoudet wederkeeren; en ware 't anders geweest, toch hadde ik geenen anderen meer kunnen lief hebben. Eindelyk heeft de pastoor gezegd dat na grootmoeder's dood, ik by hem als meid zoude komen inwoonen, en dit heeft de arme voldaen..... Waerom heeft zy, met eigene oogen, u nog niet eens kannen zien en zich overtuigen dat gy het goed met my meendet!.... Met ontroerd gemoed aenhoorde de jonge man deze naïeve uitstorting des herten; hy kon zyne aendoeningen niet langer overmeesteren; daerom maende hy nogmaels het meisje tot gelatenheid en rust aen, en ging zelfs een nachtverblyf in de dorpsafspanning zoeken. L. Van Ruckelingen. (Wordt voortgezet). |
|