De Vlaamsche School. Jaargang 4

Zeden en gebruiken onzer voorouders.

Onder dezen titel zullen wy van tyd tot tyd eenige aenteekeningen mededeelen, welke wy in onze opzoekingen in stedelyke en byzondere archieven hebben ontdekt, en die, onzes dunkens, zyn geschikt om ons het burgerlyk leven van vroegere dagen beter te doen kennen. Wellicht

[p. 34]

zullen onze poogingen door de vrienden der vaderlandsche geschiedenis met welgevallen worden aenschouwd.

Jan Willebeys, schepen van Antwerpen in de XV^e eeuw.

De opzoekingen in de stedelyke archieven zyn dikwyls met zonderlinge ontdekkingen bekroond. Zoo vonden wy dezer dagen eenen akt, dien wy denken hier te moeten mededeelen, daer hy, naer ons inzien, eenig licht werpt op de zeden en gebruiken onzer voorouders.

Jan Willebeys was een man die, in de XV^e eeuw, verscheidene diensten aen de stad Antwerpen bewees. Reeds ten jare 1413 met de weerdigheid van schepen bekleed, zag hy zich opvolgentlyk door het vertrouwen der gemeente, in 1418 en 1420, tot dit hooge ambt terug geroepen. Zyn naem komt meermaels in de stedelyke bescheeden voor,⁽¹⁾ en de HH. Mertens en Torfs halen zelfs, in hunne Geschiedenis van Antwerpen, eenen akt aen, waeruit blykt dat onze Jan tegenwoordig was aen het zoending door den schoutet van Antwerpen met ridder Peeter Bode, oud burgemeester der stad, gesloten.

‘Item int vors. jaer, VIJ dage in Oeghst ter presentien van Burgemeesteren ende Schepenen hierna bescreven, te wetene: Jan van den Werve, Heer Aerd van Immersele, Burgemeesteren, Heer Gheldolf van der Zeunien, Jan Stevens, Jan Willebeys, Gielys Bacheleer, Heinric van Velthem, Jan de Schermere ende Jan van Elselaer, als scepenen: soo seide Joncher Aerd van Zevenberghen dat hi heer Peteren Bode, Ridder, omme eeniger woerden die zy onderlinge gehadt hadden niet mesdoen en zoude, noch doen mesdoen; maer zoude daerin siin eere verwaren.’

Dan Willebeys, die aenvangs een welhebbend man was, moest ook de wisselvalligheden der fortuin onderstaen. Waerschynelyk door onafweerbare rampen getroffen, zag de Antwerpsche schepen zich genoodzaekt eene bediening te gaen uitoefenen. Het bestuer des huisarmen droeg ten dien tyde den naem van H. Geestkamer, en had zyne tafels in de verschillige parochiën der stad. Willebeys, trad in bediening, wy weten niet onder welken titel, by de tafel van den H. Geest in de hoofdkerk van O.-L.-Vrouw. Ten jare 1442, was hy nog in werkzaemheid, doch was alsdan tot zulken hoogen ouderdom gestegen dat hy onbekwaem werd bevonden om zyn ambt nog langer uit te oefenen. Dit was een zware slag voor den ongelukkigen gryzaerd, daer zyn maetschappelyke toestand de armoede uiterst naby kwam. Wat deed alsdan de schepenbank van Antwerpen? De diensten herinnerende, die Willebeys in vroegere dagen aen de stad had bewezen, nam zy het besluit dat wy, om zyne eigenaerdigheid, hier mededeelen:

‘Jan Willebeys, d'oude, zegt Andries van Valckenisse, in zyne Noblesse et autres familles patriciennes d'Anvers, wirt A^o 1442, 22 december verlaten van synen dienst van̅ H. Geest van Onse Lieve Vrouwe, e̅n omdat hy schepene was geweest, en̅ nu seer oudt ende verarmt, soo wort geordonneert dat hy tot synre assistentie soude genieten van̅ H. Geest voirs. elck iaer 10 st. oude grooten, eenen afval van eenen verkene en̅ broot alle sondaegen.’ Valckenisse voegt er by, dat hy deze aenteekening uit het tweede oudt register in perkement berustende ter sekretary te Antwerpen (bl. 62), heeft afgeschreven.

Wat zegt gy lezer van dit besluit? Dunkt het u niet dat een weinig meer mildheid, in tegenwoordig geval, niet zou hebben misstaen, en bovenal dat de weerdigheid van het schepenambt er niets zou hebben by verloren? Doch wellicht hadden onze voorvaderen op het punt van fyngevoeligheid andere gedachten dan wy.

S.

(1) Reeds in 1397 wordt zyn naem nevens dien zyns broeders Willem, in de archieven vermeld. In 1441, verheft hy synen segel met synen aessack. In 1443 vinden wy eenen Jan Willebeys, den jongen, in de stedelyke bescheeden aengeteekend.