Een traen by de Schelde.
Den heere P. Génard uit achting opgedragen.
Neen, Schelde, 'k wil aen uwe boorden,
Niet meer gaen luistren naer d'akkoorden
Der golvenharmonie, gelyk voorheen;
My pynigt d'aenblik uwer wateren,
Want 't is me of hoorde ik in uw klateren
Slechts een gezucht, een eindeloos geween!
Hoe ge eens myn dichterlyk gevoelen streeldet;
Hoe troostend gy myn herteleed eens heeldet,
By 't dalen van den zoelen avondstond,
Als ik in mymering vaek dwaelde langs uw grond!
Die tyd van stil genot is henen!
Slechts lyden kan ik dáér, en weenen!
Gelyk een maegd, die door de wanhoop kwynt
By 't lyk van heuren zielsgeliefde,
Wiens jongelings hert een tering griefde,
Die heimlyk jeugd en schoonheid ondermynt,
Dus treur ik, Schelde, om uwe harpenaren,
Die stervend bogen op gebroken snaren,
Wiens leven ook door wrangheid werd vergalt,
Gelyk een druiventros waerop de ziekte valt.
Het onheil blies zyn adem over
Uw zoo bekoorlyk golfgetoover,
Voor hem, wiens ziel nog kunst en schoon bemint;
Voor hem, die 't stoffelyk niet verslaefd is,
Maer met dat teêr gevoel begaefd is,
Dat tranen plengt en smert by smerten vindt;
Hy rouwt om 't kroost dat neêrviel uit uw kroone
Van wetenschap, genie, van kunst en 't schoone;
Het kroost wiens naem reeds by den vreemden klonk
Omdat er diep vernuft weêr by die namen blonk.
Zucht golven om uw lievelingen,
Die by uw murmlen leerden zingen,
Omdat hun wieg aen uwe randen stond,
En zy, als knapen kwamen luistren
Als of gy hun scheent toe te fluistren:
Dat hy der kunst geheiligd is, uw grond!
Dat hier weleer een gloriezonne daegde,
Die 't wereldrond verbaesde en ook behaegde,
Omdat heur glans, geen vreemde glans ontleend,
't Verhevenst' der genie by 't schoonst der kunst vereent!
Gy deed uw kindrens boezem blaken;
Gy moest hun têer gevoelen raken;
Zy grepen by 't penseel, de harp in hand,
Door vroeger schoonheid diep begeesterd,
Door zielengrootheid overmeesterd,
Die in het hert van Schaldis zonen brandt!
De zanglust moest hun geestverrukking boeijen,
En met dien zang een eigen tael doen bloeijen,
Vol harmonie, vol adel als het hert
Der telgen waer die vlaemsche tael geboren werdt.
Maer ziet, eilaes! hoe onbestendig
Is jeugd en roem wanneer, inwendig,
Een kwyning knaegt, die niet genezen kan;
Want nauwlyks mocht ge uw bardenzonen
Met jonge lauwerkransen kroonen,
Of ziet daer nackt de dood, en rukt hen van
Uw boezems weg, o gaden, kroost en vrinden!
Wat gy bemindet, zaegt ge eensklaps verzwinden!
En wat er aen uw droefheid overschiet,
Is slechts de tranenloop die ge op hun graven giet!
Daegt voor myn geest, gy dierbre schimmen!
Wil uit den nacht der graven klimmen,
Ik had u lief en weende by uw asch!
Laet my u beurtelings aenschouwen,
En in één zang uw onheil rouwen,
Een onheil, dat de rouw van velen was!
De sombre toon die door het wilgenloover
In 't nachtuer ruischt, wanneer een windvlaeg over
De twygen zucht, weêrgalme in dit myn lied,
Dat uwen vroegen dood zyn somber hulde biedt.
Gy daegt vooreerst, o, Vlaendrens dichter,
Als keureling, als geest verlichter!
Verheev'ner ziel dan de uwe vloeide nooit
Zoo streelend in gezangen over!
Aen u dat godlyk toongetoover,
Dat herten medesleept en zielen boeit!
Wie tranen voedt, moet geene tranen plengen,
Wanneer hy u den lesten groet hoort brengen,
Terwyl de wanhoop u het hert verplet,
Daer ge op uw moeders graf nog eens uw schreden zet!
't Was hier, ô Schelde, op uwe zoomen,
Dat hy in dichterlyke droomen,
Een avondstond zich neêrvleidde, om uw pracht
By 't zilvren maenlicht aen te staren,
Dat toovrend speelde op uwe baren,
| |
Terwyl hy dacht aen 't vroeger volksgeslacht,
Dat eenmael deze lieve plek wou kiezen
Te midden van moeras, van riet en biezen,
Om hier een trotsche stad te doen ontstaen,
Waer kunst en handel, hand in hand, zou voorwaertsgaen.
Door vroeger groot en schoon bevangen,
Zong hy in een der liefste zangen,
Den adel die uw vadren heeft bezield!
Verrukt beschouwde hy de tyden,
Toen uwe kindren moesten stryden,
Maer burgerdeugd den zegepalm behield!
Hy roemde niet alleen uw kunstjuweelen,
Maer 't kroost dat ook de harpe wou bespelen;
Hy sprak of deed een voorgevoel hem zeer:
- ‘Ik luister naer uw zang, - maer leg het speeltuig neêr.’
Wanneer de feestgalm met het klateren
Daer heenen rolt langs uwe wateren,
Klinkt dáer een vrolyk lied, zoo vrank en vry,
Dat in zyn aengename toonen
Het herte kenmerkt uwer zonen,
Niet vastgehecht aen list en veinzery!
Van Ryswycks geest, is dit gezang verschuldigd;
Den zanger, dien de vlaemsche burger huldigt,
Omdat zyn kunst, met 's volks belang gepaerd,
Getuigt van vrye lucht en echten vlaemschen aerd.
Hy was een dier rechtschapen mannen,
Die huichlary en baetzucht bannen;
Wiens hert ontvlamt wanneer het waerheid geldt!
Die met geen zwarte mom omgeven,
Naer goud en eigen heilstand streven,
Of die gedwee zich bukken voor 't geweld!
Hy was een zoon die met zyn bloed de rechten
Des volks bezeeglen wilde en 't kwaed bevechten,
Die onbeducht de hoon en laster smeedt,
Op 't wangedrocht dat 't hert der armen openreet.
De dood, voor liev'lings kindren wreeder,
Sloeg de arme bard op 't sterfbed neder,
Schoon nog ten halven niet in 's levens baen;
Zwaer viel die slag op 't hert van allen,
Toen zy dien volksvriend zagen vallen
En voor zyn kroost ontschoot hun oog een traen.
Eilaes! nog was die wond niet aen 't genezen
Voor ons, of moest wêer opgereten wezen!
Een andre worstelaer voor volk en recht,
Werd ook op 't somber spond des lydens nêergelegd.
'T is Zetternam. In 't morgendagen,
Werd hy door weemoed nêergeslagen;
Hy droeg des kommers rimpel op 't gelaet;
Ontydig wou hem 't onheil treffen,
En dit deed hem al vroeg beseffen
Door welken nacht van wee het menschendom gaet.
Het yzren noodlot viel verplettrend neder
Op zoo gevoelig eene ziel en teeder:
Een jonge plant wêerstaet de orkanen niet;
Zoo even brak zyn hert by 't stormen van 't verdriet.
Nauw lag hem 't Vaderland aen 't herte;
Hy kwynde en droomde aen Vlaendrens smerte,
Dat diep verdrukt en diep beweenlyk oord!
En daerom bleef zyn geest steeds waken
Om de verheerlyking 't hermaken,
Dier fiere streek die door 't verleden gloort.
Dus denkend werd de kelk hem vol geschonken
Met bitterheid, dat hy heeft uitgedronken!
De zwerte weemoed was zyn ziels vriendin,
En daerom sliep hy lang, ja lang, voor 't nachtuer in!
En wyl hy streed, om 't volk te leeren
Hoe het zyn rampen af moest weeren,
Bespeurde de arme droomer niet dat hy
Dus wroetend zynen grafkuil delfde,
(Die 't lot met doornen overwelfde,)
Waer hy welras, na sombre spotterny,
Het afgemarteld hoofd zou nedervleijen,
Koud, ongevoelig voor 't wanhopig schreijen
Van hen, die hem naer 't kerkhof zagen gaen,
En met dat vader lyk ook tevens hun bestaen!
De kunst strooit heur cipressenloover
Wel kwynende op uw graven over,
O kunsten zoons! by 't kwelen van een lied;
Maer wie kan 't bloedend hert genezen
Dier weduwen en jonge weezen,
Die ge in dit dal van jammer achterliet?
En komen zy, die kleinen moeder nader,
Terwyl ze zucht, heur vragend: - waer is vader?
Die moeder kan slechts, met een traen in de oog,
Hun zeggen: - Lieven, dáér! - droef wyzend naer om hoog.
En daerom wil ik aen uw boorden
Niet meer gaen luistren naer de akkoorden
Der golven harmonie, gelyk voorheen;
My pynigt de aenblik uwer wateren,
Want 't is me of hoorde ik in hun klateren,
Slechts een gezucht, een eindeloos geween
Om het verlies van uwe liev'lings zonen,
Wier kindren nog by uw golven woonen!
En daerom is 't dat ik een trane wisch
En mynen treurtoon wyd aen hun gedachtenis!
Contich, 1856.
C. Verhulst.
|
|
Auteursrechtvrij