De Vlaamsche School. Jaargang 3

Over den invloed door de Pauzen uitgeoefend in Italië op de Ontwikkeling der Kunsten en Wetenschappen, sedert dezer heropkomst, tot op onze dagen.
(Vervolg, zie bladz. 75, 90, 106, 121, 140 en 146).

In de achttiende eeuw treft men Clemens XI⁽¹⁾ aen, een man van kunde en godsvrucht, die de wetenschappen hoogschattede daer hy ze zelf met den besten uitslag wist te beoefenen. Rome is hem de schoone mozaïeken uit de school van den beroemden Cristofori verschuldigd; alsmede het inrichten van weveryen voor het verveerdigen van groote tapyten die met de beste voortbrengselen uit Vlaenderen wedyveren konden, en van de Geestelyke Akademie, by het klooster der Predikheeren gelegen. Dit geleerd genootschap, dat zoo veel goeds voortdurend te weeg brengt, werd door Benedictus XIII, Clemens XIV en Pius VII met talryke voorrechten begunstigd.

'T was Clemens XI die het Vaticaen verrykte met een aental oostersche handschriften herkomstig van Abraham Ecchellensis, alsook met die van Pietro della Valle, waer onder zich Cophsche, Ethiopische en Araebsche werken bevinden. De geleerde Muratori schat op 200,000 romeinsche kroonen de sommen die door Clemens XI in aelmoezen en 't oprechten van liefdadigheidsgestichten zyn besteed geworden. Zyn opvolger Clemens XII⁽¹⁾ bewandelde hetzelfde spoor. 't Was op zyn bevel dat er nieuwe litterarische rykdommen in het Oosten werden vergaderd door de twee geleerde Assemani; - en in het Capitolium, een musaeum van oude gedenstukken werd ingericht, musaeum waervan de eerste bezitting bestond in de ryke Albanesche verzameling die de Paus zich had aengeschaft voor 66,000 kroonen.

Een der merkweerdigste en geleerdste mannen van dien tyd was voorzeker Benedictus XIV⁽²⁾. De kunsten en wetenschappen werden door hem op de voortreffendste wyze aengemoedigd. Hy stichtte Akadamiën te Rome, gaf toelagen aen de befaemde Hoogeschool van Bologne, zond brieven aen de geleerdsten van Europa, moedigde deze aen, beloonde ze met ryke geschenken, en verrykte het Vaticaen met de kostbare boekverzameling van Cardinael Ottoboni, met de bibliotheek Capponi en meer andere litterarische schatten. De menigvuldige werken die deze doorluchtige Paus ons heeft nagelaten, toonen de schranderheid van zynen verheven geest en de diepe kennis die hy bezat in het Kerkelyk Recht.

Clemens XIV⁽³⁾ beminde kunsten en wetenschappen en schonk hun eene milde bescherming. Met de grootste pracht deed hy het Clementynsche musaeum voortbouwen, dat, in het Vaticaen, onder Clemens XIII was begonnen geworden, en verrykte het met ontelbare kunstschatten. 't Was alsdan dat de italiaensche letterkunde eene nieuwe en onverwachte ontwikkeling nam. De Akademie der Arcaden blonk uit in vollen luister en vereenigde onder dezelfde ledemaetschap de voornaemste geleerden van Europa.

Dusdanig was de toestand der schoone kunsten, toen

(1) Geboren te Urbino; verkozen ten jare 1700, bestuerde hy de Kerk gedurende 20 jaren, 3 maenden en 25 dagen.

(1) Geboren te Florentië. Werd in 1730 Paus gekozen en bestuerde de Kerk gedurende 9 jaren.

(2) Geboortig van Bologne; werd Paus gekozen, in 1740 en bekleedde zyn heilig ambt gedurende byna 18 jaren.

(3) Geboren te Sant-Angelo in Vado, in Italië; werd verkoren ten jare 1769, en bestuerde de Kerk 5 jaren, 4 maenden en 3 dagen.

[p. 156]

Paus Pius VI⁽¹⁾ den stoel van den H. Petrus beklom. Tusschen al de groote mannen die syne regering verheerlykten, moet die groote Paus den eersten rang bekleeden. In weêrwil der menigvuldige wederwaerdigheden die hy in zyne glorieryke baen ontmoette en met zeldzame kracht wist te overwinnen, deed hy de beschaving met reuzenstappen vooruitgaen. Zonder te spreken van de gedenkstukken die hy herbouwde of verfraeide, van de meesterstukken der oudheid die hy uit het stof op deed delven om ze te herstellen in die pracht waerin ze te voren de bewondering der wereld mochten verdienen - zullen wy zeggen dat hy, na het Vaticaen met koninklyken prael vergroot te hebben, er meer dan twee-duizend standbeelden op hunnen voetzuil deed stellen en hy de verhevene werkzaemheden van Canova op de edelste wyze wist aen te moedigen.

De laetste jaren van de achttiende eeuw waren de ongelukkigste voor der Pauzen regering. Toen Pius VII⁽²⁾, na zyn smartvol ballingschap in Frankryk te hebben onderstaen, in zege naer Rome terugkeerde, zien wy dadelyk kunst en wetenschap in nieuwen bloei herleven. Na vele scholen voor praktische genees- en ontleedkunde te hebben ingericht, opende hy in 't Vaticaen een nieuw musaeum met die pracht welke de Pauzen immer aen den dag wisten te leggen, waer het den vooruitgang van de werkdadigheid der kunsten en de ontwikkeling van het verstand mocht gelden. Er zouden heele boeken toe noodig zyn om den naemlyst op te maken van al de kostbaerheden welke de prachtvolle zalen van dit trotsch paleis vervullen - onsterflyke verzamelingen die genoeg bewyzen wat de Pauzen immer hebben gedaen om de bewondering der kunsten en wetenschappen te verzekeren.

't Was door dezen Paus dat Antonio Canova⁽³⁾ werd benoemd tot hoofd-opziener der schoone kunsten in de Pauselyke Staten, een ambt dat die uitmuntende beeldhouwer met vereerenden uitslag waernam, daer men hem het herstellen heeft te danken van verscheidene fresco-schilderingen uit het Vaticaen welke, zonder zyn toedoen, met eenen wissen ondergang waren bedreigd geworden. Van dien grooten kunstenaer bezit de Basiliek van Sint-Pieter de prachtige grafstede van Clemens XIII, het schoonste gedenkstuk dat men, sedert de heropkomst der kunsten, in dien aerd hebbe tot stand zien komen. Inderdaed wie voelt zich niet van bewondering getroffen by het zien van de statige beeldtenis diens geknielden Pauzen, van de majesteit dier figuer welke den Godsdienst verzinnebeeldigt, van de schoonheid diens Engels welke op de tombe is gezeten en van de ontzagwekkende fierheid dier twee leeuwen welke aen den voet van den grafzuil rusten afsof hielden zy de wacht by de overblyfselen van den afgestorven Kerkvoogd. Voorheen was het de gewoonte, des woensdags in de Goede Week, de Sint-Pieterskoepel te verlichten by middel van meer dan dry honderd lampen blakerend achter een doorschynend kruis. Dit gebruik is onder Leo XII, om gewichtige redenen, die de godsvrucht stoorden, afgeschaft. Het is in den glans van dit luisterryk licht, dat ten jare 1795, Canova's werk der verrukte menigte werd vertoond.

'T was dezelfde Paus die in 't Vaticaen de zael inrichtte gekend onder de benaming van Galery der opschriften. Die verzameling wordt aldus genoemd daer Pius VII eenmael den geleerden Cajetano Marini aenstelde, om al de heidensche en christene opschriften in de Catacomben op te zoeken en ze in bovengenoemde zael voor de nakomelingen te bewaren. Marini kwytte zich met eere van zyne taek en wist, zoo als nog heden blykt, met ongemeene nauwkeurigheid en smaek, de gevondene opschriften te hechten in de wanden dier overgroote galery, waerin de bezoeker langs den eenen kant de de heidensche en langs den anderen kant de christene opschriften leest. - 'T was insgelyks op bevel van Pius VII dat de borstbeelden van al de geleerde Italianen in de ruime zalen van het Capitolium werden geplaetst.

Na zyne zending als beschermer der kunsten volbracht te hebben, begon hy, als Vader der armen, die der christene liefdadigheid te vervullen. Dank zyner onvermoeibare zorgen, hadden de werklieden en de kinderen, uit den arbeidenden volksstand, in al de wyken van Rome, weldra scholen waerin zy het volledigste onderwys genoten.

Rome bezit heden voor eene bevolking van 170,000 zielen, 374 scholen van lager onderwys, waerin 15,000 kinderen, jongens en meisjens, eene grondige opvoeding ontvangen. Grootendeels geven die scholen kosteloos onderricht en worden onderhouden door gelden die de Pauzen en andere godvruchtige stichters ten dien einde voor immer hebben bestemd. In elke gemeente van de Pauselyke Staten bestaet er ten minste ééne school van lager onderwys, die 't zy door eenen betaelden meester, 't zy door geestelyken wordt gehouden. - 'T is door zulke daedzaken dat de Pauzen hebben geantwoord en nog immer antwoorden op de aentygingen van degenen die hen willen doen doorgaen voor vyanden des vooruitgangs en der verlichting⁽¹⁾.

(1) Geboren te Cesena en gekozen in 1775. Hy heerschte gedurende 24 jaren, 6 maenden en 24 dagen.

(2) Geboren te Cesena, werd hy in 1800 geroepen tot den pauselyken troon dien hy gedurende 23 jaren, 5 maenden en 6 dagen bekleedde.

(3) Werd geboren te Possagno, dorp uit de Alpen, in 1757, en stierf, te Rome, in october 1822.

(1) Zie: Les trois Rome, par Gaume, II boekd. bladz. 255, Bruxelles 1834.

[p. 157]

Om de roemryke gedachtenis van Pius VII te vereeuwigen, heeft Kardinael Gonzalvi, op eigene kosten, in de Basiliek van Sint-Pieter een Mosoleum doen oprichten, hetwelk door den beroemden Thorwaldsen, een Deen, is verveerdigd geworden. De Paus is zittende voorgesteld, met het prachtig kerkgewaed omhuld. Het beeld ademt die zachtmoedigheid van karakter welke men zoo edel in dien Kerkvoogd zag uitstralen. Op de eene zyde staet het zinnebeeldig figuer der Kracht en op de andere dit der Wysheid.

't Is te betreuren dat Leo XII⁽¹⁾ die Paus wien de beschaving zoo vele schoone inrichtingen heeft te danken, niet langer de pauselyke kroon heeft mogen voeren, dan den korten tyd dien men hem heeft zien heerschen. Hadde het der Goddelyke Voorzíenigheid behaegd, zyne loopbaen verder te richten, dan ook hadde Rome in haren schoot die wonderen zien ontstaen, welke door de Christene Liefdadigheid alleen uitgewerkt kunnen worden. Die Paus heeft echter menig glanzend spoor van zyne vruchtbare regering na zich gelaten. 't Is alzoo dat hy in zyne mildheid de vermaerde Hoogeschool, de Sapienza, niet vergat en dat hy, dank zyner zorgen en verstandig bestier, de belangens van kunst en wetenschap overal wist te handhaven. Leo XII verrykte de bibliotheek des Vaticaens met de werken van Graef Cicognara. - 't Was hy ook die, om de natuer- en sterkunde aen te moedigen, in de zalen van het Capitolium de schoone verzameling van den geleerden priester Feliciano Scarpellini deed plaetsen, en op de hoogste kruin van hetzelfde gebouw, een Observatorium inrichten dat, later, een van de aenzienlykste der stad is geworden.

Nu zyn wy der regering genaderd van Gregorius XVI⁽²⁾ dien ontmoedigen en geleerden Camaldul en monik, die Rome begiftigde met zoo vele uitmuntende gestichten, tusschen welke wy het Gregoriaensch Musaeum moeten melden, die weêrgalooze schat van het Vaticaen, waerin men al de geheimen van de aloude beschaving terugvindt, geheimen die tot dan, met het stof der eeuwen, in den nacht der vervallene steden van Etruriën waren verholen gebleven. De ontdekking daervan te Vulci, Cornetto, Bomazzo, Coere gedaen, is een der grootste wetenschappelyke gebeurtenissen van den tegenwoordigen tyd. In die plaetsen heeft men niet alleen grafgesteenten gevonden, maer nog wel een verbazend groot getal van geschilderde en uitmuntend bewerkte vazen; - van standbeelden uit het marmer geklonken met al de kleedingspracht der voormalige etrurische zeden; - van armblakers, wapens, juweelen, goud- en zilverwerken van den sierlyksten uitvoer, zooals: oorringen, halssnoeren, armbanden, spiegels, eerteekenen van allerhande burger- en krygsweerdigheden. Dit alles bedekte of omringde met overeeuwsche prael, lyken die tot in den dood al het wulpsche van hun vroeger bestaen hadden behouden. 't Zyn die duizende voorwerpen en herrinneringen uit eenen vergeten tyd die Gregorius XVI in dit gedeelte van het Vaticaen heeft vergaderd, dat te voren het paleis van Pius IV was.⁽¹⁾

Gregorius XVI, voorzichtige en geleerde Paus, was hoogst liefdadig en vredelievend en zal, om de verhevenheid zyns geestes, waervan hy zoo dikwyls onbetwistbare blyken gaf, een der Kerkvoogden blyven die het Pausdom meest verheerlykt hebben. Zyn boek getiteld: Triomfo della Santa Sede e della santa Chiesa - Zegeprael van den H. Stoel en van de Kerk, - gericht tegen beider vyanden, heeft hem geplaetst tusschen de uitstekendste geleerden die ooit de Kerk hebben verdedigd, en het best de listen hebben ontdekt welke door de verschillige sekten worden gebruikt om Pauzen en Koningen den oorlog aen te doen, en ze by het volk van hun gezag te berooven.⁽²⁾

Onder de regering van dezen doorluchten Kerkvoogd verscheen een wonder van kunde en wetenschap, Cardinael Mezzofanti⁽³⁾ dien Gregorius XVI naer weerde wist te schatten en aen te moedigen. Die befaemde geleerde, welke de bewondering werd van heel de wereld, liet van zyne teerste jeugd, een zoo vinnig verstand, eene zoo zeldzame kracht van geheugen en eenen zoo ongemeenen aenleg voor de taelstudiën blyken dat hy, zonder ooit zyne geboorteplaets te hebben verlaten, en nauwelyks 25 jaren oud zynde, schier alle bestaende talen, en wat nog verwonderlyker is, de verschillige tongvallen dier talen kende. 't Is te midden der verpleegzalen met de geestelyke hulpmiddelen toe te dienen aen de gekwetste soldaten van de Europeaensche legers, tydens den inval der Fransche troepen in Italië, dat zich in hem die wonderbare begaefdheid ontwikkelde, waerby hy alle talen spreken kon. Niet zoodra had hy zich met eenen vreemdeling in aenraking bevonden, of hy verstond diens tael en wist zich ook van hem te doen verstaen. Zoo had Mezzofanti, onder anderen, ook het Vlaemsch geleerd van onzen landgenoot den Heer Petrus Leonardus Vander

(1) Werd te Spoleto geboren. Paus verkoren den 28 september 1823, regeerde hy gedurende 5 jaren, 4 maenden en 12 dagen.

(2) Geboren te Bellune. Gekozen in 1831, heerschte hy gedurende 15 jaren.

(1) Zie: Rome Chrétienne, II boekd., XXIV hoofdd.

(2) Zie: Le Pape en tous les temps, door Don Juan Gonzalez, blad. 257. Brux. 1845.

(3) Geboren te Bologne, den 19 september 1774, stierf hy te Rome, den 14 meert 1849.

[p. 158]

Linden, die ter dier tyde, de geneeskunde in de Universiteit van Bologne bestudeerde⁽¹⁾.

De Hoogeschool van Bologne mag te recht fier zyn Mezzofanti voor taelleeraer in haer midden te hebben bezeten: inderdaed, van eenieder toegejuicht, gaf hy er zyn verheven onderwys tot groote bewondering van al wie de Universiteit mocht bezoeken. De befaemdheid hem door eene zoo ontzagwekkende kunde verworven, gevoegd by de immer groeijende kennis die hy van de oude en nieuwere talen bezat, deden Gregorius XVI besluiten dien grooten man naer Rome te ontbieden en hem daer eene ruimere loopbaen voor zyne geliefkoosde studiën te openen. Mezzofanti begaf er zich onmiddelyk heen en trad in het Collegie der Propaganda, die echt catholieke inrichting welke zoo vele eer aen het Pausdom, zoo veel goed aen onzen H. Godsdienst heeft gedaen. 't Is in dit gesticht dat hy gelegenheid vond zich in de kennis van verscheidene talen meer en meer te oefenen, daer hy er kon spreken met de jongelingen welke van alle gewesten der aerde naer het Collegie der Propaganda komen, om er hunne opvoeding te vormen en die kennissen te verkrygen, welke hun later als zendelingen des Geloofs van zoo grooten nutte zullen moeten wezen.

Mezzofanti over zyne uitstekende begaefdheden willende beloonen, stelde de H. Vader hem aen tot boekbewaerder der Vaticaensche bibliotheek, terwyl hy hem later, den 12 february 1838, tot de weerdigheid van Cardinael verhief.

Cardinael Mezzofanti werd vervolgens prefect benoemd der Vergadering die met het keuren van de boeken der Oostersche kerk is gelast⁽²⁾, alsmede voorzitter van het gasthuis des Verlossers ad sancta Sanctorum, en ging voort met aen het Pausdom en den Godsdienst meer en meer schitterende diensten te bewyzen. De geleerde Cardinael bleef ondertusschen het voorwerp der bewondering van al de vreemdelingen die hem van uit alle landen kwamen opzoeken, en hem den wonderbaersten en den geleerdsten van alle taelkundigen te recht noemden. Inderdaed, Cardinael Mezzofanti sprak vyftig talen, de tongvallen dier talen er niet onder begrepen. Tydens een bezoek dat wy de eer hadden by hem te mogen afleggen, hoorden wy hem zeven verschillende talen spreken. Hy drukte zich ongemeen gemakkelyk en met zekere kieschheid uit in onze moedertael waervan hy de zoo verschillende dialekten kende.

Vol minzaemheid en doordrongen van eenen diepen ootmoed, toonde hy zich altoos te midden der eerbewyzingen die hem omringden, als een voorbeeld van zedigheid en eenvoud. Men verhaelt een antwoord dat hy eens aen Z.H. Gregorius XVI gaf toen deze, zynen gunsteling voorstellende aen eenen vreemden prins van hem zeide: ‘Het is de levende Sinxendag’ - ‘Neen, Heilige Vader, hernam Mezzofanti, - ik ben maer een oud en slecht ingebonden woordenboek⁽¹⁾.’

Dezelfde Paus benoemde tot Cardinael den beroemden Angelo Maï⁽²⁾, dit ander wonder van geleerdheid, de luister van het Heilig Collegie en de grootste der philologen onzer eeuw, hy die tusschen al de geleerden van Europa uitblonk in eene befaemdheid die moeijelyk geëvenaerd zal worden. Ook is de naem van Angelo Maï bestemd om gerangschikt te worden tusschen diegene der grootste mannen welke de geschiedenis der letterkunde voor de vereering van het nageslacht heeft aengeboekt en de talryke werken die hy over oudheidkunde na zich heeft gelaten en zoo veel licht hebben verspreid in de meest duistere geheimen der wetenschap, vormen voor zyne nagedachtenis eene kroon die met de grootheid van den man onsterflyk zal blyven.

Ch. J. Van den Nest, priester.

(Wordt voortgezet.)

(1) Geboren te Brussel, den 12 december 1797; aldaer overleden, den 5 april 1831. Hy was doctor in de geneeskunde der Hoogeschoolen van Bologne en Leuven; leeraer der natuerkunde aen het Athenaeum, en der dierenkunde aen het Musaeum der Wetenschappen te Brussel. De werken die ons deze geleerde heeft nagelaten, toonen de schranderheid van zynen verheven geest en doen ons zyn vroeg afsterven dubbel betreuren.

(2) Deze Congregatie werd, ten jare 1631, door Urbanus VIII ingerchit, zie: Synopsis S.R.E. Cardinalium Congregationum, auctore A. Haine, S. theol. licent. archid. Mechl. presb. bladz. 83, Lovanii 1857.

(1) Zie: L'Ami de la Religion, N. 4757. Paris 1850.

(2) Werd geboren te Schilpario, in de vallei Salve, uit de provincie van Bergamo, en stierf te Rome, den 9ⁿ september 1854.