De Vlaamsche School. Jaargang 3

Boekaenkondiging.
Geschiedenis van 't Collegium medicum Antverpiense, door C. Broeckx, ridder der Leopoldsorde, oppergeneesheer van het St-Élisabeth's gasthuis te Antwerpen.

Wy kwyten ons heden van eenen aengenamen plicht: wy melden de uitgave van een der belangrykste werken welke sedert jaren de wetenschappen in België hebben voortgebracht, namentlyk de Geschiedenis van 't Collegium medicum Antverpiense door den heer C. Broeckx, oppergeneesheer van het St-Elisabeth's gasthuis te Antwerpen.

Onze lezeren kennen sedert lang onzen geachten medewerker niet alleen als geneesheer, maer tevens als geleerde, als een der schryvers die sedert onze politische ontvoogding, het meest tot den vooruitgang der wetenschappen in ons vaderland hebben bygedragen.

Van zyne eerste stappen op de moeijelyk baen der geneeskunde, zag de heer Broeckx zyne poogingen met den besten uitslag bekroonen. In 1832, by het woeden van een der ysselykste plagen die ons werelddeel ooit hebben geteissterd, werd hy voor zyn kloek gedrag, en uitgebreide kennissen door het stadsbestuer van Antwerpen met het zilveren eeremetael beloond; drie jaren daerna werd hem door het Geneeskundig genootschap van Gent de gouden medalie toegekend voor zyne heerlyke verhandeling over de Geschiedenis der geneeskunde in België sedert de vyftiende eeuw tot de vernietiging der Leuvensche hoogeschool in 1797. Dit welberedeneerde boek dat een nieuw licht op de geschiedenis der nationale geneeskunde wierp, deed onzen volke ook de groote mannen kennen welke ons vaderland had voortgebracht; het toonde hoe dit klein plekje land dat wy bewoonen, geesten als van Wesele (Vesalius) van Helmont, Dodoens, Palfyn, Rega en menigvuldige anderen aen de wetenschappelyke wereld had geschonken, terwyl de roem door deze mannen ingeoogst, weerdiglyk door hunne nazaten tot op onze dagen werd voortgezet.

Deze eerste zegeprael, door den heer Broeckx zoo weerdiglyk behaeld, besliste over de toekomst des jeugdigen schryvers. Van den dag zyner bekrooning legde de talentvolle Antwerpenaer zich met nieuwen moed op de studie der nationale geneeskunde toe, en wy mogen het bekennen, dank aen zynen yver, aen zyne onafgebrokene werkzaemheid, zagen wy eene reeks van uitstekende mannen heropreizen, die in vroegere dagen ons Vaderland hadden opgeluisterd doch, door de onverschilligheid en onwetendheid des volks tot nu toe in den nacht der tyden waren verzonken gebleven. Een aental uitvindingen die de vreemdeling zich met fierheid als de zyne toeëigende, werden aen ons Vaderland terug geschonken, en de naem van lang miskende landgenooten naer eisch gewroken. Zeventig verhandelingen bevatten de ryke oogst van lettervruchten

[p. 103]

des geachten doctors; zeventig verhandelingen getuigen van zoo veel goed oordeel als diepe en gegronde kennissen⁽¹⁾.

By de menigvuldige uitweidingen die de heer Broeckx op het wetenschappelyk veld deed, was er een punt vooral dat sedert jaren zynen opzoekingsgeest gaende hield: de Geschiedenis van het Collegium medicum van Antwerpen. ‘Thans, zegt de geleerde doctor, dat men zich overal met opzoekingen in de nationale archiven bezig houdt, om de werken onzer voorgangeren te doen kennen, thans dat de geschiedenis van al de ambachten het doel maekt der nasporingen onzer geleerden, scheen de Geschiedenis der geneesheeren alleen uitgesloten. Om deze leemte aen te vullen, hebben wy voorgenomen voor zooveel het in onze macht ligt, het verleden op te helderen van het Collegium medicum Antverpiense.

Wy zyn, voegt de schryver er by, tot dit werk gedreven, omdat de geschiedenissen onzer stad, algemeene zoo wel als byzondere, nauwlyks melding van ons beroepmaken, juist alsof de geneeskundigen nooit bestaen, of nooit eenigen uitstekenden dienst bewezen hadden: de geschiedenis der talryke besmettelyke ziekten welke, op verschillende tydvakken, de hoofdplaets van den belgischen handel hebben geteisterd, is daer om te bewyzen dat onze collega's der vroegere eeuwen zich weerdig der wetenschappen en der menschlievendheid hebben getoond. De geringste onzer ambachten bezitten hunne geschiedenis, en men heeft geen enkel woord voor die der geneesheeren gevonden!’

Wy zegden het reeds, sedert lang had de heer Broeckx besloten de geschiedenis van dit nuttig korps op te stellen, doch jammer genoeg, de bouwstoffen tot het verveerdigen van zulk gedenkteeken, bleven hem gedurig ontbreken. ‘Sedert meer dan twintig jaren, schryft hy in zyne voorrede, zoeken wy naer de archiven van het Collegium der Antwerpsche geneeskundigen. De achtbare Nestor der heelmeesters onzer stad, de heer doctor Lodewyckx, had de goedheid ter onzer beschikking, een deel dezer oorkonden te stellen, welke hem door zynen vader, den laetsten syndicus, waren nagelaten. Dat hy hier onzen oprechten dank ontvange! Het is de lezing dezer stukken welke ons tegenwoordig opstel deden verveerdigen.’

Na deze woorden dankvol uit de pen des geleerden doctors gevloeid, zal het niemand bevreemden zoo wy melden dat de heer Broeckx zyn werk con amore heeft geschreven. Vrucht van langdurige en gewetensvolle opzoekingen, vormt het een monument aen het verleden van een der nuttigste instellingen waerop de Scheldestad mag bogen.

Om zyn onderwerp naer eisch te behandelen heeft de heer Broeckx, zyn werk in verscheidene hoofdstukken verdeeld. Het eerste spreekt in het kort over de tyden die de stichting van het Collegium zyn voorafgegaen. Het tweede doet de stappen kennen door de geneesheeren aengewend tot de stichting van dit genootschap. Het derde is toegewyd aen de geschiedenis van het ambacht, sedert 1659 tot dezes ambtelyke afschaffing by den inval der Franschen; eindelyk de geschiedenis van het Collegium sedert zyne ambtelyke afschaffing tot deszelfs gansche vernietiging wordt in het laetste deel beschreven.

Schoon onderwerp voorwaer! ryk aen treffende voorbeelden van zelfopoffering en reine deugden. Schoon onderwerp dat ons om zoo te zeggen, nog een hooger

(1) Wy zyn gelukkig hier eenige statistische aenteekeningen over de wetenschappelyke baen des heeren Broeckx te kunnen mede deelen. Deze geneesheer zag te Antwerpen het licht op 7 juny 1807. Van zyne teerste jeugd toonde hy eenen grooten aenleg voorde studie der wetenschappen, en deed vervolgens zyne humaniora, gedeeltelyk te Mechelen, gedeeltelyk in het Athenaeum van Antwerpen. Zyne geneeskundige studiën werden aen de Hoogeschool van Leuven voltrokken, alwaer hy dan ook zyne examina (summa cum laude) deed. Gedurende de laetste jaren van zyn verblyf te Leuven, trad hy als inwendige leerling in het burgergasthuis dier stad, welke hy in 1831 verliet om zich in zyne geboorteplaets te gaen vestigen. Toen hier in 1832 de cholera-morbus zoo heviglyk woedde, werd de heer Broeckx tot geneesheer van den arme der eerste wyk aengesteld; onze doctor legde by deze wreede omstandigheid zoo vele grondige kennissen aen den dag, dat hem door het stadsbestuer eene zilveren medalie werd geschonken.
In de maend december van het jaer 1834 richtte onze stadgenoot met zeven zyner collega's het geneeskundig gezelschap van Antwerpen op. Eerst werd hy tot geheimschryver en daerna tot een der dry voorzitters benoemd, in welke laetste bediening hy tot heden toe is herkozen geworden.
In 1835 schreef het geneeskundig gezelschap van Gent de volgende prysvraeg uit: Geef de geschiedenis der geneeskunde in België sedert de vyftiende eeuw tot de vernietiging der Leuvensche hoogeschool in 1797 en doe de geneesheeren kennen die gedurende dit tydstip zich roemvol deden onderscheiden. De heer Broeckx was gelukkig genoeg door zynen arbeid, tusschen verscheidene mededingers, het gouden eeremetael weg te dragen.
Op 19 september 1841, werd de Akademie van geneeskunde van België ingericht. Door koninklyk besluit van den zelfden dag werd onze heelmeester tot een der zes-en-dertig membres titulaires benoemd. In 1843 werd hy geroepen om deel te maken van de provinciale kommissie van statistiek van Antwerpen, en den 12 january 1853, tien dagen na het overlyden van den achtbaren en geleerden doctor Vranken, oppergeneesheer van Ste-Elisabeth's-gasthuis te Antwerpen, werd de heer Broeckx tot dezes opvolger aengesteld. Deze hooge onderscheiding werd eenigen tyd daerna, door een blyk van vorstelyke gunst bekrachtigd; in de maend december 1855 zag de heer Broeckx zich tot den rang van ridder der Leopoldsorde verheven.
De talryke bedieningen waertoe de heer Broeckx geroepen werd, deden hem zyne letterkundige werkzaemheden niet verzuimen; van 1834 tot 1857 gaf de onvermoeibare geneesheer een zeventigtal verhandelingen in het licht, waeronder wy een aental geschiedkundige bydragen aentreflen over Van Helmont, Storms, Lazarus en Willem Marquis, Dodoens, Van Baveghem, Coudenberg, Verreycken, Sassenus, Van Mauden, Ayala, Overdatz, enz., enz.

[p. 104]

denkbeeld van onze voorvaderen schenkt, daer het ons de talryke stichtingen doet kennen die ten allen tyden in ons Vaderland, ten voordeele der lydende menschheid werden opgericht.

Onmogelyk zou het ons zyn hier eene volledige ontleding van het werk des heeren Broeckx te geven; de plaets tot dergelyken uitgebreiden arbeid zou ons ontbreken. Drukken wy alleenlyk de hoop uit, dat de schryver, die sedert jaren, onder de warmste voorstanders onzer moedertael wordt geteld, en door wiens toedoen nog onlangs in eene hooge vergadering der nationale spraek eene plechtige hulde werd toegebracht⁽¹⁾, niet zal nalaten zyne vlaemsche medeburgeren in staet te stellen het schoone verleden van het geneeskundig wezen in België te kennen; deze blyk van genegenheid is de oppergeneesheer van het St-Elisabeth's gasthuis aen zyne taelgenooten, aen het Vaderland verschuldigd.

De Redaktie.

(1) Zie De Vlaemsche School, bl. 80, 1^ste jaergang.