De Vlaamsche School. Jaargang 3

[p. 33]

Hoei.
Reisherinnering.

De provincie Luik is eene der schilderachtigste streken des lands, en verdient wel te recht den naem van Belgisch Zwitzerland, haer door inlandsche en vreemde tourristen gegeven. Ik ken niets aengenamer dan, des zomers, met twee of dry goede vrienden, de ranzelzak op den rug, de veldflesch ter zyde en een alpenstaf in de handen, langs de bergen rond te dwalen, of wel, beneden in de dalen, den loop der eene of andere rivier te volgen, om het even welke, Maes, Amblève, Ourthe, Vesdre, Hoyoux, Mehaigne. Overal waer men den voet zet ontwaert men iets nieuws. Hier zyn het stoombooten die van Luik naer Namen of Maestricht varen; daer bewondert men rotsen honderde voeten hoog, die als reuzen uit de rivier opryzen, en op wier kruin een dier ontzagwekkende middeleeuwsche kasteelen troont, zonder dat het oog des toeschouwers kan raden hoe de eigenaer zich den weg tot zyn slot baent; ginds slingert de rivier, als eene zilveren ader, door de groene weide; verder is het een bruischende waterval die van den berg afdaelt; en dat alles is doorzaeid met ontelbare steden, dorpen, pachthoeven en watermolens, die zich van afstand tot afstand vernieuwen.

In de eersten heerscht leven en werkzame nyverheid; in de dorpen treft men daerentegen kalmte en huiselyken vrede aen. De bergen, velden en huizen zyn er met wyngaerdranken versierd en leenen der luiksche dorpen een aengenaem voorkomen. Somtyds, op het toppunt eens bergs, waent men zich verloren; men ontdekt nergens eene wooning, nergens eene levende ziel; nogthans is de avond dáer en men weet niet waer den nacht te zullen overbrengen. Verder stappen is onmogelyk, want de helling des bergs is met menigvuldige kruisen vervuld, waerop te lezen staet dat vroeger aldaer een reizer is verongelukt. Moedeloos slaet gy alsdan uwe blikken ter neder, en zie dáér, aen uwe voeten, in dit diepe dal, slingert de Ourthe of de Amblève, aen wier boord zich het liefste dorpje verheft dat men droomen kan.

Overal ontmoet men ouderwetsche gebouwen en ruinen, overblyfselen van vroeger dagen, overblyfselen der leenheerschappy. En niet alleen op de bergen, maer ook in de bergen ontdekt men wonderen. Hier is het de grot van Tilf, dáér die van Remouchamps, die om hunne merkweerdige glaszalen en gaenderyen gansch Europa door beroemd zyn, en jaerlyks honderde, ja duizende bezoekers uitlokken.

En wanneer men de bergen verlaet, dan verliest men zich in een bosch, met eeuwenoude boomen, wier takken zoo dicht door elkander slingeren, dat zy boven uw hoofd een gewelf vormen waerdoor men met de grootste moeite eene streep des hemels kan ontwaren. Of wel men bevindt zich te

[p. 34]

midden eener uitgestrekte heide, waer men met volle borst, met opene longen, gulzig de zuivere lucht inademt. Dáér in die vlakte, even als boven op de bergen, waent zich de mensch een reus, terwyl hy dit in de dalen, in het aenzien der bergen en hooge rotsen, die hem elken oogenblik voor eeuwig schynen te willen begraven, niet durft; verre van zulks te durven is hy, de hoogmoedige, genoodzaekt te bekennen, dat hy naest de grootheid Gods, welke zich door zyne werken veropenbaert, slechts een dwerg is, een onmachtige, die door elken opstygenden rukwind kan worden verplet. Ja, te midden der vlakke uitgestrekte heide, waer men boven zyn hoofd niets dan eene effen blauwe hemelzee, en aen zyne voeten, zoo ver men maer zien kan, om het even langs welke zyde, links of rechts, voor of achter zich, niets ontwaert dat het nederig heidenkruid, dáér waent de mensch zich een reus. Doch, pas op! wees voorzichtig! want zoo gy met de heide niet goed bekend zyt, dan ook loopt gy er gevaer! Te midden van het heidenkruid liggen diepe vennen, verraderlyke beweegbare moerassen, die uw graf kunnen worden! Een onvoorzichtige stap is genoeg om u op eens, voor eeuwig, aen al wat u dierbaer is te onttrekken! By dit denkbeeld wordt de reus van zoo even op eens de nietige dwerg van daer straks! By dit denkbeeld, voelt men zich genoodzaekt, even als by het aenzien der huizengroote rotsbrokken, die van het toppunt tot het midden eens bergs zyn afgerold, en van waer zy dreigen elken oogenblik te zullen verder rollen, om in hunne ontegenhoudbare vaert al wat zy op hunne baen zullen ontmoeten, boomen, dieren, huizen, menschen, te malen en te verpletten; by dit denkbeeld voelt men zich genoodzaekt het hooveerdige hoofd moedeloos op de borst te laten hangen. Dan verdwynt op eens de reus; dan staet er te midden der heide niets meer dan een nietige dwerg, die, by het aenzien zyner onmacht, gedwongen is de lippen te bewegen, om zuchtend te bekennen, dat er niets groot is op aerde, niets dan de ontzaggelyke macht Gods.

Meer dan eens heb ik het schoone Luikerland rondgedwaeld in het gezelschap van eenige goede vrienden, kunstenaren en dichters, en telkens waren wy het eens om aen te merken, dat vele onzer landgenooten, wanneer zy eenigen tyd beschikbaer hebben, verre reizen ondernemen, buiten 't land loopen, om het schoone van een landschap te genieten, terwyl zy niet eens weten wat al bewonderensweerdige gezichten, wat al prachtige tafereelen hunne eigene geboortegrond oplevert.

Wisten dit velen onzer schilders zy zouden, even als de groote Antwerpsche landschapschilder Ommeganck het deed, dáér, en niet elders ten koste van veel tyds en groote uitgaven, zich de schoonheden die huune eigene landstreek aenbiedt, ten nutte maken; wisten dit velen onzer touristen, zy zouden Parys, Weenen en Londen niet willen bezichtigen vooraleer zy eerst met het schoone Luikerland hadden kennis gemaekt.

Volgeerne zou ik alle de merkweerdigheden, alle de steden, alle de kasteelen, ruinen, rivieren, rotsen, grotten dier landstreek afschilderen; doch voor als nu is my dit onmogelyk. Heden moet ik my te vrede stellen met u een paer woorden over het stadje Hoei te zeggen; doch later, zal ik u nog wel eens het een of ander mededeelen betrekkelyk andere byzonderheden der streek waer de landman de aerde bebouwt, terwyl andere werklieden in haren schoot, honderde voeten diep, als in een graf, van den morgend tot den avond, in het zweet huns aenschyns kappen en graven, zwoegen en slaven, om kolen, arduin, yzer en wat dies meer, ten dienste der nyverheid te stellen.

Wanneer men langs de Maes van Luik naer Namen vaert, dan ontrolt zich voor het oog des reizigers eene reeks van gezichten die men misschien nergens elders aentreft, dan wel dáér waer de Grootvorst van Europa's stroom, de gryze Rhyn, met zyne eeuwenoude sloten, waervan het volk u duizende legenden verhaelt, legenden van hoogmoedige burggraven, verwaten slotvoogden, helsche tooverkollen, dwergen, kabouters en andere bovennatuerlyke geesten. Op omtrent gelyken afstand der twee gezegde steden, in eene aengename vallei, ligt het stadje Hoei. De Maes scheidt deze plaets in twee byna gelyke deelen. Rechts en links achter de stad, verheffen zich hooge heuvelen die deze laetste van het overige der wereld schynen af te scheiden; op een dier heuvelen vertoont zich het kasteel, dat in 1822 ter beschutting der inwooners aldaer werd opgericht. Het luiksche stadje wordt buiten de Maes nog door eene andere, doch veel minder rivier, bespoeld: de Hoyoux, waeraen de stad haren naem heeft ontleend. Eertyds trof men te Hoei de vermaerde abdy van Neufmoustier aen, die het graf van Pieter den Eremyt bevatte; doch tydens de eerste fransche republiek werden de beenderen diens vermaerden predikers, door de nieuwerwetsche wandalen heiligschendend vertrappeld. Van de brug met hare zeven bogen, op de Maes, heeft men een schoon uitzicht op de stad. Vroeger trof men te Hoei niet minder dan vyftien kerken en zestien kloosters aen; thans bezit zy slechts éene kerk, de oude kollegiale, een merkweerdig gebouw in spitsbogen styl, der Moeder Gods toegewyd, dat wy in plaet mededeelen. De bouwing van dezen merkweerdigen tempel werd begonnen den 15 meert 1311; de uitgestrektheid van het hooge choor, gelykvloers met het overige der kerk gebouwd, is eene harer byzondere schoonheden.

Langs buiten gezien is deze kerk, die geen portael bezit, zeer eenvoudig. Langs weêrzyden van den grooten beuk staen twee onvoltrokken vierkante torens, terwyl een derde paer woorden over de beroemde puinen der abdyen van

[p. 35]

zich aen het uiteinde van den zelfden beuk verheft. De eenige ingang tot de kollegiale is eene kleine deur die zich aen den rechter zybeuk bevindt.

Hoei bevat nog andere merkweerdigheden. Volgens eenige geschiedschryvers, stond er vroeger in het luiksche stadje eene kapel welke van de II^e eeuw dagteekende, doch die in het jaer 1066 door eenen grooteren tempel werd vervangen, en waervan ten huidigen dage niets meer overblyft, dan een wonderschoon ogivael portael, dat zich bevindt aen eenen der zybeuken van het hooge choor der kollegiale kerk. Op de groote Merkt verheft zich ook eene fontein die hare waterstralen in eene koperen kom, met wonderlyke beeldekens versierd, laet dalen.

De stad Hoei telt eene bevolking van... Maer wat scheelt het u of ons hoeveel zielen, vyf of honderd duizend, eene stad bevat? Hoeveel huizen, straten en haerdsteden zy telt? Eene stad, groot of klein, is en blyft immers altoos eene stad! Wil men schoone, verrukkelyke tafereelen bewonderen, dan mag men niet lang tusschen het gewoel harer inwooners verblyven; dan keere men haer den rug toe en men bekommere zich niet langer met hare bevolking.

Zoo deden wy ook, ik en myne dry reisgenooten; met behulp onzer alpenstokken, klouterden wy den berg op, en boven op het toppunt gekomen, al copett' del tjhierre zoo als men het in de landtael heet, hielden wy neg een' oogenblik stil, om eenen vluchtigen blik naer beneden te werpen, op de stad en den stroom.

De avond begon te dalen. Boven onze hoofden was de lucht van het zuiverste blauw, terwyl ten westen, achter de bergen, de zon, die op dien stond eener groote vurige schyf geleek, achter breede roode wolken, niet ongelyk aen gloeijende heuvelen, zich verschool. Het water des strooms wêerkaetste die laetste zonnestralen, terwyl wy in de verte, de klok van uit den toren der merkweerdige ogivale Maria-kerk het angelus hoorden kleppen. Dit was een verrukkelyk tafereel dat wy nooit elders, ten minsten zoo als toen, hadden bewonderd. Al wat wy zagen en hoorden stemde saêm om in onze zielen een dichterlyk gevoel te wekken. Onvoorbereid zegen wy op het toppunt des bergs op de knieën, terwyl wy, zoo wel met het hert als met de lippen, het Ave Maria stamelden. Een stond later wierpen wy het luiksche steedje een laetst vaerwel toe en onder het uitspreken van - geen schooner schoon dan eigen schoon! - vervolgden wy onze kunstreize.

Goede lezer, later deel ik u nog wellicht de eene of andere bladzyde uit myne reisherinneringen mede; iets over de zoo schilderachtige doch tevens voor schuitenvoerders zoo gevaervolle Ourtherivier, of over de omstreken van Dinant, eene stad die zich door hare koeken het gansche land door heeft vermaerd gemaekt, of wel, ik zeg u een Villers en Afflighem. Tot dan, vriend lezer, vaerwel!

Johan van Rotterdam.