geplet yzer komt voor in de yzeren gegoolde daken, waervan de platen 3 en 4 een gedacht konnen geven.
4
In England maekte men eerst deze gegoolde platen met ze in eenen yzeren vorm te stampen; Frankryk heeft ze het eerste met den pletmeulen vervaerdigd.
Deze soort van daken vereischen geene kepers of latten. Er bestaen zulke daken over de hangars der Parysche yzeren wegen die eene breedte van omtrent twintig meters overdekken zonder eenig ander steunsel dan de zymuren en de styfte die de golen bybrengt; fig. 5 eene gool op 1/10 harer groote.
De voordeeligste vorm voor zulke daken beweert men te zyn de halve cirkel, zoo men ziet fig. 4.
Yzeren daken moet men onderhouden met gedurig schilderen; byna al het geen men tot hiertoe, tot het bevryen van het yzer voor roest gedaen heeft als schilderen, verglazen, enz. schynt vruchteloos door den tyd; verzinken door smelting is goed, maer maekt het yzer sprok. Niets is er beter dan het verlood yzer welk men in het zuiden van Frankryk gebruikt. De platen of andere voorwerpen worden zoo als voor het vertinnen behandeld, alleenlyk dompelt men ze in gesmolten lood in plaets van tin. Men bekoomt op deze wyze platen welke dienen kunnen om goten en daken te maken en by de sterkte van het yzer de onroestbaerheid van het lood vereenigen. De fransche tentoonstelling bevatte verloode platen van buitengewoone grootte.
De komissie van den kataloog had zorgvuldig de soortlyst van alle mogelyke voortbrengsels op onzen aerdbodem bekend, uitgeschreven. Zy had vergeten nogthans eene klas te openen voor de voortbrengsels van eene andere wereld. Wy weten niet waer zy de voortbrengsels der mynen van andere planeten zou hebben aengeteekend, en nog veel minder eene geheele planeet zelfs. De gelykenis van aerd en samenstelling raedt ons aen ze hier te plaetsen, en hier eenige byzonderheden aen te halen over eenen luchtsteen die America ten toon had gesteld. Deze wonderbare klomp werd ontdekt in den Canada ten jare 1854; hy weegt 161 kilogrammen, en heeft eenen veelhoekigen vorm; men had er eene schelf afgezaegd om zyn inwendig aen den dag te leggen; het schynt zuiver yzer te zyn. De oorsprong van zulke klompen, die men eensklap uit de lucht ziet vallen, is gansch onbekend. Alhoewel menigvuldigmael voorkomende, hebben zy nochthans nooit geene stoffen aen onzen aerdbodem onbekend medegebracht. Zy bevatten doorgaens een of meerdere van de volgende stoffen: zand, solfer, yzer, nikel, chroom; het yzer is altyd meest in den staet van zuiver metael, daer het tegenstaende byna altyd op de oppervlakte onzer aerde en zoo diep als de myngraving kan bereiken in verbinding wordt gevonden met andere stoffen. De meestgegronde gissing over den oorsprong der luchtsteenen is, dat ze geheel kleine planeten of dwaelsterren zyn welke onze wereldbol op zynen weg tegen komt en tot zich trekt. Hun getal moet verbazend groot zyn, nochtans zouden zy niet eenvormig maer als met lagen of groepen in het gehemelte verspreid zyn; dit schynen de regens van steenen in de geschiedenis aengehaeld te bewyzen.
Wy mogen niet vergeten hier eenen blok rotszout aen te teekenen door de Compagnie des salines de l'Est (Frankryk) gezonden, wegende rondom 800 kilogr.
Op het einde dezer klas vinden wy nog eenige voorwerpen welke wy elders hadden gaen zoeken.
De bruineer gereedschappen in bloedsteen van den heer Degardin, Parys, rue du Temple, 140. Zyne overgroote menigte van bruineersteenen welke, gezamentlyk met verscheidene soorten van polyspoeders eenen uitgestrekten toog bekleedde, scheen eene buitengewoone specialiteit aen te duiden. Zyne merkwaerdigste polyspoeders waren tinasch (potée d'étain) en engelsch of paryssischrood van eene uitnemende fynheid. Eenigen onzer lezers zal het misschien niet onaengenaem zyn, eene bereidingswys voor paryssischrood te kennen, welke een voortbrengsel oplevert oneindig veel fyner dan door de tot hiertoe algemeene bekende wyze.
In eene zoo kleine hoeveelheid mogelyk warm water lost men op ten eenen 1 deel zurkelzuer, ten anderen 6 deelen groenen vitriool (solferzuer yzeroxied, sulfate de fer). Men giet ze by een; aenstonds vormt er zich een geel poeder dat by het koud worden nog vermeerdert. Het is zurkelzure yzeroxied, een geel zout, niet dan in eene groote menigte warm water oplosbaer.
Men laet het poeder verlekken en droogen op eenen ongelymden papieren filter. Daerna spreidt men het droog poeder uit op eene dunne yzeren plaet, welke men langs onder heet stookt tot dat het geel poeder zwert geworden zynde aenvunkt en gansch doorgevunkt heeft. Laet koud worden, hiermede is de bewerking geeindigd. De zurkelzure yzer oxied is samengesteld uit kool, zuerstof en yzer op de volgende wyze:
Auteursrechtvrij
