De Vlaamsche School. Jaargang 2
(1856)– [tijdschrift] Vlaamsche School, De– AuteursrechtvrijStamboomen van eenige oude Romeinsche huisgezinnen.Aentrekkelyk en tevens nuttig is de geestoefening, welke zich met de kennis der vermaerde huizen bezig houdt, Trouwens, een man print den invloed zyner inborst, gewoonten, deugden en ondeugden diep op zyne daden. Wil men dan de geschiedenis verstaen, zich rekening geven van de gebeurtenissen welke er in voorkomen, men leere den aerd kennen van dengene die de daedzaken bestierde, en, wat duister was, zal welhaest by deze fakkel zonneklaer worden. De geveinsdheid en trouwloosheid van Lodewyk den elfste, koning van Frankryk, stralen in al de akten zyner regering door; een vuile drift, machtig tegengewerkt, geeft ons de oorzaek der hervorming van Hendrik den achtsten in Engeland. Eveneens gelyk de persoonen, schynt elk huis zyn byzonder karakter, zyne byzondere denk- en handelwyze te hebben, welke, met het bloed voortgezet, de eeuwen doorvliegen en tot de laetste naneven overgaen. Hieruit komt het dat, in sommige voorvallen, de nakomelingen het gedrag hunner voorouderen zoo stiptelyk navolgen. Zou Philips van Artevelde de staetkunde, welk zyn richtsnoer was, zoo aengekleefd zyn geweest, hadde hy Jacob voor vader niet gehad? Wy zullen meermalen zulkdanige overleveringen by de romeinsche huisgezinnen terugvinden. Het huis Claudia was door zyne trotschheid alom bekend en wy zullen dien drift in keizer Tiberius, uit deze familie voortgesproten, later aenteekenen. De Valerii, hoewel uit een der adelykste huizen afstammende, beschermden meestal het volk tegen den adel. De zelfsopoffering voor het Gemeene Best schynt het kenmerk der Decii geweest te zyn. Men ziet gemakkelyk welk licht, uit de kennis der geslachtboomen voortkomende, zich aenstonds op de geschiedenis verspreidt. Dit zy in het algemeen gezegd. Wy zullen hier eenige geslachtlysten van oude romeinsche huisgezinnen mededeelen, niet volgens willekeur aeneengeschreven, gelyk tot hier geschied is, maer op goede grondslagen gevestigd. Wat al opzoekingen zulkdanig werk genoodzaekt heeft zou overbodig zyn hier te willen doen verstaen. Geen der oude grieksche en romeinsche schryveren is niet doorlezen geworden. Wy brengen onze beweegredenen of gegronde gissingen by, en zoo wy niet altyd eenen wyduiteenloopenden stamboom te voren brengen, men schryve zulks niet toe aen gebrek van lange en neerstige navorschingen. Dat ons werk den lezeren moet aengenaem zyn, schynt ons buiten kyf. De grootheid van Rome kan immers voor de Belgen niet onverschillig zyn. Zy stonden byna zes eeuwen onder hare macht. Hare legervanen doorkruisten onze velden en bosschen; hare vaendels en adelaers zyn in onzen grond geplant geweest; onze krygslieden waren het puik harer oorlogsmannen, en Caesar die onzen moed had beproefd, geeft van ons deze getuigenis dat wy de dappersten aller Gallen waren; hy ondervond nog beter den moed onzer vaderen, wanneer hy met hunne hulp Pompeius te Pharsale nedervelde; en nog is er een band welke ons aen Rome nauwer vasthecht; onze vaderen ontvingen van haer hunne godsdienst die zy aen hunne onverbasterde kinderen door den loop der eeuwen hebben voortgezet. - Dan indien het waer is dat een volk des te meer onzer aendacht waerdig is, dat het een grooter gebied heeft en een grooteren rol speelt, welke macht kan ooit aen die van Rome vergeleken worden! Twintig en meer volkstammen bukten den nek onder haren schepter; en lang wierden wy door hare wetten bestierd. Welken luister moesten die mannen aen hun huisgezin niet byzetten, die, onder den naem van consuls, jaerlyks gekozen, aen het hoofd dier uitgestrekte republiek stonden, en den glans der machtigste vorsten verdoofden. Nu het zyn de geslachtboomen van deze overheerschers der aerde welke wy onder de oogen onzer lezeren willen brengen. Maer vooraleer wy dit bestek uitvoeren, dunkt het ons noodig, om beter verstaen te worden, eenige woorden over de oude huisgezinnen van Rome te zeggen. Het Roomshe volk was in een zeker aental stammen (gentes) verdeeld. Het is niet allezins klaer of iedere stam zynen oorsprong trok uit eenen en denzelfden aertsvader dan of hy bestond uit verschillige gezinnen, welke door zekere banden, by voorbeeld door godsdienstoefeningen, aeneengesloten, geene betrekkingen van bloed met elkander hadden. De naem van elken stam ging meestal uit in ius. De huisgezinnen (familiae) welken eenen stam uitmaekten voerden allen den zelfden naem (nomen). Zy waren door toenamen (cognomina) van elkan- | |
[pagina 83]
| |
der onderscheiden. Aldus in den stam der Cornelii kende men de Cornelii Scipiones, Cornelii Lentuli, Cornelii Cinnae, Cornelii Syllae, Cornelii Cethegi, enz. Vele familiën voegden hier achteraen eenen tweeden bynaem (agnomen) meestal getrokken uit eene aenzienlyke daed, als Cornelius Scipio Africanus, die Carthago ten onder bracht, of gebruikt om het geheugen eener aenneming in een ander huis te behouden, als Cornelius Scipio AEmilianus, die zoon zynde van Paulus AEmilius door den zoon van Scipio Africanus in het huis der Scipiones was aengenomen geworden. De zonen werden daerenboven door voornamen (praenomina) onderscheiden; deze namen waren omtrent twintig in getal zoo als Publius, Lucius, Aulus, enz. en werden vóor den naem geplaetst. De dochteren hadden doorgaens geene voornamen, maer werden de Eerste, de Tweede, enz., volgens hunnen geboorterang genoemd. Verders waren de stammen in adelyke (patricii) en volks-huisgezinnen (plebeii) verdeeld. Elk had zekere ambten welke door de anderen niet mochten bediend worden. In het begin waren de voornaemste ambten in handen der adelyke huizen, welke dan ook eenen buitengewoonen luister verspreidden; maer met verloop van tyd zien wy het volk zich in al de plaetsen, zelfs die van Consul, indringen, en uit het duister eenige huisgezinnen opryzen, welke welhaest voor den adel niet hoefden onder te doen. Zoo moest het volkshuis der Claudii Marcelli voor de adele Claudii in vermaerdheid niet wyken. Wy zullen niet verder uitweiden over de rechten, godsdienstoefeningen of wetonderhevigheden der Roomsche familiën. De omvatting van dit tydschrift laet ons niet toe in breedvoeriger uitleggingen te treden. | |
Geslachtboom des huisgezins Domitia Ahenobarba (of Met den koperen baerd).Het schynt dat een verdichtsel de oorsprong was van den zeldzamen toenaem dezer familie. ‘De overlevering leert, zegt PlutarchusGa naar voetnoot(1), dat na de overwinning door de Romeinen op de inwooners van Tarquinië en de Latynen derzelver bondgenoten behaeld, twee uitermate schoone mannen dit geluk te Rome verkondigden. Men geloofde dat zy Castor en Pollux waren. Degene, welke hen het eerst zag by de fontein, waer zy hunne bestovene peerden afwieschen, zich verwonderende over hun verhael, raekten zy hem den baerd, die, zwert te voren, aenstonds koperkleurig werd.’ Suetonius geeft denzelfden oorsprong aen gemelden toenaemGa naar voetnoot(2) ‘De Ahenobarbi erkennen voor stichter van hun huisgezin, L. Domitius die eens van den buiten naer stad komende, twee jongelingen van eene heerlyke gedaente ontmoette, en van hen bevel ontving aen het senaet en het volk aen te kondigen de overwinning waervan men nog geene tyding had. Dan, om hunne godheid te betoonen, streken zy zoodanig zynen baerd dat hy ros en koperkleurig wierd, daer hy te voren zwert was. Hetgeen het kenmerk bleef van de nakomelingen van dezen L. Domitius, welke meerendeels ros van baerd waren.’ Dit huisgezin levert ons eene andere zeldzaemheid op; geen deszelfs afstammelingen droeg ooit een anderen voornaem als Lucius of CnaeusGa naar voetnoot(1). Zulks kan uitgelegd worden door de kleine uitgestrektheid van dit huisgezin, waerin men geen enkelen tak vindt, ja dat zelfs, zoo als wy zullen zien, dikwyls maer slechts een eenigen zoon bezat. Overigens heeft het dit huis aen geenen luister ontbroken. Zevenmael werd het met het ambt van consul, tweemael met het tuchtmeesterschap bekleed, en was onder de adelyke huisgezinnen gerekendGa naar voetnoot(2). 1. De eerste dezer familie dien wy aentroffen, is Lucius. Dit leeren wy uit SuetoniusGa naar voetnoot(3). ‘Zy voerden geene andere voornamen als Cnaeus en Lucius en dit wel op eene zeer verschillige wyze, nu denzelfden voortzettende aen dry opeenvolgende persoonen, dan afwisselenderwyze de eene Cnaeus en de andere Lucius heettende. Want wy vernemen dat de eerste, de tweede en derde der Ahenobarbi Lucius genoemd waren; dan wederom de dry opeenvolgende Cnaeus; en de overige by beurte Lucius en Cnaeus.’ Wy stellen den eersten Lucius rond het jaer 470 en geven hem tot zoon en kleinzoon de twee Lucii welke opgegeven worden als grootvader en vader van Cnaeus, consul in het jaer 561. Wilde men den stichter van dit huis vroeger of later plaetsen, zoo zou men gedurig in tegenstrydigheid met Suetonius zyn. 2. Volgens den zelfden schryver was de tweede Ahenobarbus ook Lucius genaemd. Wy aenzien hem als den grootvader van den consul van het jaer 561. Hy moet dus rond het jaer 500 sedert Romes stichting geleefd hebben. Hy was vader van 3. Lucius, den derde der Lucii van welke Suetonius gewaegt; hy leefde omtrent het jaer 530 en bracht voort 4. Cnaeus. In het vervolg der consuls (welk op marmer in het kapitool te Rome te lezen is, en daerom fasti capitolini genoemd wordt) staet hy aldus ten jare 561 aengeteekend: Cn. Domitius L(ucii) F(ilius) L(ucii) N(epos) Ahenobarbus, dat wil zeggen Cnaeus Domitius Ahenobarbus, zoon van Lucius, kleinzoon van Lucius. Hy is de eerste der dry Cnaei welke, volgens Suetonius, op de dry Lucii gevolgd zyn; zyn zoon was 5. Cnaeus. In de Fasti Capitolini vindt men ten jare | |
[pagina 84]
| |
591 Cn. Domitius Cn. F.L.N. Ahenobarbus. Wy honden het er mede dat hy waerlyk den voorgaenden voor vader heeft gehad. Zie hier de reden onzer gissingen. 1o Het is zeer natuerlyk dat de zoon 30 jaren na zyn vader consul zy geweest. 2o Met het geslacht aldus aeneen te rygen, geven wy inderdaed aen dezen Cnaeus, gelyk het de Fasti vereischen, een Cnaeus voor vader en Lucius voor grootvader. 3o Wy zyn het ook eens met Suetonius die dry Cnaei op dry Lucii doet volgen. Hy bracht voort 6. Cnaeus, welke in de lyst der overwinningen (ook op marmer in het Kapitool berustende en Fasti triumphorum genaemd,) aldus ten jare 632 aengeboekt staet: Cn. Domitius Cn. f. Cn. n. Ahenobarbus pro co(n)s(ul) de Galleis Arverneis. De zelfde beweegredenen als die van no 5 dwingen ons dezen Cnaeus als zoon van den voorgaenden te beschouwen. Hy is de derde der Cnaei van Suetonius. Maer deze schryver misgrypt zich, wanneer hy hem opgeeft als vader van kiezer Neroos overoudgrootvader: ‘De vader van Neroos overoudgrootvader, Cn. Domitius, - verbolgen tegen de priesters omdat zy iemand anders als hem in de plaets van zynen vader verkozen hadden, deed in zyn volksdekenschap (tribunatu) het recht van de plaetsen der priesteren te vervullen van derzelver collegium tot het volk overgaen; in zyn consulaetschap de Allobroges en Arverni overwonnen hebbende, reisde hy zyne provincie door, gezeten op eenen olifant, en gevolgd door eene menigte krygslieden gelyk het de gewoonte in de zegepralen was’Ga naar voetnoot(1). Cnaeus was tuchtmeester met Metellus in 639. 7. ‘Cn. Domitius, welken wy, kind zynde, consul, tuchtmeester en opperpriester gezien hebben, daer hy als volksdeken M. Scaurus, prins der stad, enz.’ Zoo spreekt CiceroGa naar voetnoot(2). Nu de romeinsche redenaer in 647 geboren zynde, kan onmogelyk Cnaeus van no 6 noch consul in 631 noch tuchtmeester in 639 gezien hebben. Nu de Cnaeus van het onderhevig nummer is de tweede die het ambt van tuchtmeester vervulde en hy had Licinius Crassus voor ambtgenoot. Een bewys dat Suetonius deze twee tuchtmeesters tot eenen heeft versmolten en aldus zynen ganschen stamboom in de war heeft gebracht, is dat hy Licinius Crassus voor ambtgenoot aen Cnaeus van het voorgaende nummer heeft gegeven. ‘Licinius Crassus zegde tegen dezen (Cn. Domitius) dat het geen wonder was dat hy eenen koperen baerd had, vermits zyn mond van yzer en zyn hert van lood was’Ga naar voetnoot(3). Florus maekt gewag van deszelfs opperpriesterschap. ‘(Marius), zegt hy, zich geheimelyk van het consulaetschap voor de vierde mael meester makende, gelukte in zyn ontwerp. Cnaeus Domitius werd door de stemmen des volks tot opperpriester verkozen.’Ga naar voetnoot(1). Een tweede bewys dat Suetonius zich misgist heeft is, dat indien men zyn gezegde geloofde, men ook zou moeten aennemen dat er 70 jaren verliepen tusschen het consulaetschap van den overwinnaer der Allobrogen en dat van Lucius welken gemelde schryver hem tot zoon geeft; dit schynt echter allezins onmogelyk. Overigens heeft de geleerde Casaubonus over Suetonius het volgende oordeel gestreken: ‘In de namen verschilt Suetonins niet eenmael van de andere schryvers; het zy dit uit zyne onachtzaemheid voortkomt, of omdat hy meende het aldus wel te hebben’Ga naar voetnoot(2). Uit dit alles volgt, dat men niet dry, maer wel vier Cnaei, op de dry eerste Lucii moet doen volgen; want zeker is de Cnaeus van dit nummer zoon geweest van Cnaeus van het voorgaende, vermits hy op het jaer van zyn tuchtmeesterschap in de Fasti als volgt wordt opgegeven: Cn. Domitius Cn. f. Cn. n. Ahenobarbus. Zyn zoon was: 8. Lucius, de eerste der Domitii, die by afwisseling de voornamen van Lucius en Cnaeus droegen. Hy is de vader van Neroos oudgrootvader. ‘Deszelfs zoon praetor zynde, kloeg Caesar, wiens Consulaetschap geëindigd was, by de rechters aen als beschuldigd van de godsdienst en de wetten te buiten gegaen te zyn; een weinig later zelf consul geworden zynde, poogde hy denzelfden veldheer het gezag over de legers van Gaulenland te onttrekken; daerna werd hy tot deszelfs opvolger door een gedeelte van oproermakers benoemd, en in het begin van den burgeroorlog by Corfinium aengehouden. Losgeraekt zynde, kwam hy ter hulpe der inwooners van Massilia, die alsdan belegerd waren en nieuwen moed schepten wanneer zy hem zagen aenkomen, maer hy liet ze welhaest aen hun lot over. Eindelyk sneuvelde hy in den stryd te Pharsale’Ga naar voetnoot(3). Wy zouden te ver uitloopen indien wy al de plaetsen van Caesars werken moesten uitschryven waerin van dezen Lucius gewag wordt gemaekt; wy zullen ons tevrede houden met dezelve aen te wyzenGa naar voetnoot(4) maer moeten echter doen opmerken dat hy er overal den voornaem van Lucius voert. Hy trad in huwelyk met Porcia zoo als ons Plutarchus leertGa naar voetnoot(5): ‘Er waren toen vele vermaerde mannen die besloten hadden naer het consulaetschap te staen; maer allen lieten dit gedacht varen wanneer zy Pompeius en Crassus als mededingers zagen optreden. | |
[pagina 85]
| |
Eén alleen, L. Domitius, bleef by zyn besluit; Cato, wiens zuster Porcia met Domitius in huwelyk was, had zynen zwager overhaeld om niet achteruit te gaen, noch het veld te verlaten, aengezien het hier geen eerambt maer de vryheid van het Roomsche volk gelde... Maer Domitius het gevaer ontvluchtende, en naer huis gegaen zynde, werden, Pompeius en Crassus tot consuls benoemd.’ Lucius werd het jaer daerna tot dit eerambt verheven. 9. Cnaeus. ‘Hy liet eenen zoon na, zonder twyfel den besten van zyn geheel geslacht. Bewust van de dood van Caesar, werd hy, hoewel onschuldig, door de wet Pedia veroordeeld, en vertrok naer het leger van Brutus en Cassius, zyne bloedverwanten. Na het overlyden dezer beide veldoversten, bleef hy aen het hoofd der vloot, welke men hem te voren had toevertrouwd; hy vermeerderde zelfs het getal zyner schepen, en leverde ze maer uit vryen wil aen M. Antonius, wanneer hy de partyen overal verslagen zag; hy was de eenigste van al degene wier hoofd door de wet Pedia ten pryze was gesteld, welke in zyn vaderland terugkwam en tot de grootste weerdigheden verheven werd; de burgeroorloog middelerwyl weder ontstoken zynde, begaf hy zich by Augustus en overleed weinige dagen daerna.’Ga naar voetnoot(1). Velleius Paterculus spreekt van hem in dezer voege: ‘Cnaeus Domitius vader van Lucius Domitius over eenigen tyd gestorven..... grootvader van Cnaeus Domitius welke nog in leven is, zich van de vloot meester gemaekt hebbende, begaf zich op de vlucht.’Ga naar voetnoot(2). Trouwens, volgens Suetonius, moet zyn voornaem Cnaeus geweest zyn. Wy moeten hier nog uitleggen hoe deze schryver onzen Cnaeus als bloedverwant van Brutus en Cassius opgeeft. Wy hebben gezien dat Cnaeus' moeder, Porcia, de zuster was van Cato. Nu deze laetste had eene halve zuster, Servilia genaemd, die met den vader van Brutus in huwelyk was, en de zuster van Brutus was met Cassius getrouwd zoodanig dat Cnaeus, Brutus en Cassius kinderen van twee zusters van moeders wege waren. Hier op slaegt hetgeen Cicero van Domitius zegtGa naar voetnoot(3): ‘Aen myn gezag alleen, en niet aen de dood zyns doorluchtigen vaders of van zynen oom (Avunculi, oom van moeders kant) noch aen de berooving van zyn eervollen staet is het toe te schryven dat Cn. Domitius opgewekt is geworden, om aen de verlossing van het Gemeene Best te werken.’ Cnaeus was de oudgrootvader van keizer Nero en bracht voort 10. Lucius. Dat de voorgaende eenen zoon, die dezen voornaem droeg, gehad heeft, hebben wy reeds uit Paterculus bewezen en hierin komt zyn gezegde ten volle overeen met de beurtelingsche afwisseling waervan Suetonius spreekt; daer wy echter beloofd hebben onze aeneenschakeling zoo veel mogelyk te staven, zullen wy nog eenige andere getuigenissen bybrengen. Tacitus zegtGa naar voetnoot(1): ‘Dit jaer stierven twee vermaerde mannen: Cnaeus Lentulus en Lucius Domitius.... Domitius was beroemd geworden doordien dat zyn vader, tydens den burgeroorlog, machtig op zee was geweest, zoo lang hy zich eerst by Antonius daerna by Caesar voegde. Zyn grootvader was te Pharsalia in het leger des Adels gesneuveld. Hy zelve werd verkoren om de jongere Antonia, uit Octavia geboren, te trouwen. Later trok hy den Albis met een leger over en drong dieper in Germania als iemand ooit tot dan toe had gedaen, en hierom werd hy met den lauwerkrans der overwinnaren vereerd.’ Suetonius beschryft onzen Lucius met deze woorden. ‘Uit dezen werd Domitius geboren... vermaerd... door den zegeprael welken hem, na den oorlog van Germania, te beurt viel... en door de eerambten van praetor en consul.... hy won den vader van Nero by de oudere Antonia.’Ga naar voetnoot(2) Uit het aengehaelde ziet men dat Tacitus en Suetonius het niet allezins eens zyn wegens de vrouw van dezen Romein. Uit dit huwelyk sproot dan 11. Cnaeus, volgens Suetonius no 1 en Paterculus no 9. De eerstgemelde zegt daerenbovenGa naar voetnoot(3). ‘Domitius... beschuldigd van eene bloedschenning met zyne zuster Lepida begaen te hebben... stierf te Pyrgae ten gevolge van eene waterzucht, nalatende eenen zoon met name Nero, gewonnen by Agrippina dochter van Germanicus.’ De zuster van Domitius van welke Suetonius spreekt was denkelyk zyne eigene zuster niet, maer uit het huwelyk van beider moeder Antonia met Lepidus gesproten. Wy zullen er later van gewagen wanneer wy den stamboom der familie Antonia zullen geven. Wy laten hier eene, voor ons kostbare, aenmerking van Paterculus volgenGa naar voetnoot(4). ‘Ten zelfden tyde behaelde Domitius eene groote overwinning op de Arverni en Fabius op de Allobroges. Men merke het zonderlinge geluk van het huisgezin der Domitii op. Dit huis was zoo vermaerd als klein in getal. Vóor Cnaeus Domitius, jongeling van eene wonderbare eenvoudigheid, bestonden er vier Domitii welke van vader tot zoon allen eenige kinderen waren; allen werden met de weerdigheden van consul en priester bekleed, byna allen bekwamen de eer van den zegeprael.’ Ik acht het onnoodig te doen opmerken dat deze woorden geenszins aen den Cnaeus, die de Arverni overwon, kunnen toegepast worden; deze had geene vier voorouderen met het consulaetschap vereerd; | |
[pagina 86]
| |
daerenboven de twee woorden dezen (hunc) en jongeling (juvenem) duiden genoeg aen dat de schryver van den Cnaeus van zynen tyd wil spreken; deze Cnaeus kan geen ander zyn als die van nummer 11, vermits Paterculus onder de regering van Tiberius schreef. Dus Cnaeus nummer 7, Lucius nummer 8, Cnaeus nummer 9, en Lucius nummer 10 waren allen eenige zonen. 12. ‘De redenen, gevoegd by de bekoorlykheden van Agrippina, haelden de overhand. Agrippina begon den weg te banen tot het huwelyk van Domitius welken zy uit Cnaeus Ahenobarbus had gewonnen en Octavia des keizers dochter.’Ga naar voetnoot(1) ‘Het jaer wanneer D. Junius en Q. Haterius consuls waren ontving Nero alsdan zestien jaren oud Octavia 's keizers dochter in huwelyk.’Ga naar voetnoot(2) Suetonius staeft aldus het gezegde van Tacitus. ‘Niet lang daerna trouwde hy Octavia.’Ga naar voetnoot(3) Maer dit huwelyk had geenen duer. ‘Hy jaegt Octavia weg onder voorwendsel dat zy onvruchtbaer was, en verbond zich daerop met Poppoea’Ga naar voetnoot(4) Suetonius geeft ons nog verdere inlichtingen. ‘Buiten Octavia had hy later nog twee vrouwen, Poppoea Sabina dochter van een oudpenningmeester van Rome en te voren in echt met een romeinschen ridder... en Statitia Maessalina wiens overoudgrootvader Taurus tweemael consul was geweest, en de eer des zegepraels had verworven.’Ga naar voetnoot(5). 13. ‘Uit deze (Poppoea) won hy eene dochter, Claudia Augusta, welke hem zeer jong ontviel.’Ga naar voetnoot(6) ‘Tydens het consulaet van Memmius Regulus en Virginius Rufus vernam Nero met eene buitengewoone blydschap dat hem uit Poppoea eene dochter geboren was; hy noemde ze Augusta en gaf aen Poppoea den zelfden toenaem’Ga naar voetnoot(7). Xav. Vereecken. |
|