De Vlaamsche School. Jaargang 2

[p. 37]

Plantyn.
Boekaenkondiging.

merk der plantynsche boekdrukkery.

Wy beleven eene eeuw van nationale herstellingen. De belgische natie, die sedert anderhalve eeuw weinig of geen teeken van bestaen meer scheen te geven, is plotseling aen den doodslaep ontrukt, en geeft blyken eener kracht die de naburige volken verwondert. Kunsten, letteren, wetenschappen worden wederom met den besten uitslag beoefend, en hun bloei doet den luister van vroegere dagen voorspellen.

Op het letterkundige veld bovenal heeft men oneindige poogingen gedaen om de grondsteenen eener nationale geschiedenis te leggen; men wil de verbrokene keten der tyden samenbrengen, het huidige nederlandsche volk op nieuw aen de vroegere geslachten hechten.

Ofschoon verscheidene vakken der geschiedenis reeds voorname voortbrengselen zagen geboren worden, was tot nu toe de geschiedenis onzer zoo hooggeschatte boekdrukkunst verwaerloosd geweest. Buiten eenige afzonderlyke verhandelingen over dezen of gindschen meester, bestond er geen enkel schrift dat ons een volledig denkbeeld der nationale boekdrukkunst in een gegeven tydstip kon schenken; zelfs de groote drukkery, die in de XVI^e en XVII^e eeuw ons vaderland met de prachtigste en nuttigste uitgaven verrykte, de drukkery van Plantyn, was van geschiedschryvers beroofd gebleven.

Twee hoogst belangryke werken zyn op het punt de stilte te breken, welke te lang op het beroemde gesticht heeft gedrukt.

Het eerste is getiteld Geslachtlyst der nakomelingen van Christoffel Plantyn, en werd door wylen den geleerden heer J.B. Van der Straelen geschreven; het andere heeft voor opschrift Annales de l'Imprimerie Plantinienne, en wordt door de kundige heeren A. De Backer der S.J. en K. Ruelens, beambte by de koninklyke bibliotheek te Brussel, opgesteld.

Gelyk hunne titels het genoegzaem aenduiden, zyn beide werken van eenen gansch verschillenden aerd. De heer Van der Straelen doet het huisselyk leven, de familiebetrekkingen van den beroemden printer volledig kennen. Hy heeft aen echte bronnen geput, en geene der merkweerdige daden van Plantyn gaet verloren. Hy volgt om zoo te zeggen de stappen des kunstenaers van zyne jeugd af, en verlaet hem slechts wanneer hy het stoffelyke met het eeuwige verwisselt. Dan wordt het de beurt zyner opvolgers; de naem der Moretussen is met genoegzamen glans omringd dan dat wy hunne daden hier zouden moeten aenhalen. Zy hielden de faem van de beroemde drukkery staende, en vereeuwigden hunnen naem, naer mate zy dien huns glorieryken voorzaets nieuwen luister bybrachten.

Oneindige opzoekingen heeft dit werk aen den heer Van der Straelen gekost; en wy stemmen gereedelyk de overlevering by, dat hy er het grootste deel zyns levens aen besteedde. Zyne geslachtlyst bevat niet min dan 350 bladzyden, groot in-4^o. Verrykt met de belangrykste aenteekeningen, is dit werk een meesterstuk van geduld, gepaerd met diepe kennis.⁽¹⁾.

De heeren de Backer en Ruelens, gaen van een gansch ander standpunt uit dan de heer Van der Straelen; zy treden meer op het eigentlyke kunstveld en doen ons den man door zyne daden waerderen. Plantyn's boekdrukkery is het doel hunner onafgebrokene studiën. ‘Het gesticht, zeggen zy in de voorrede hunner hoogstbelangryke uitgaven, dat te Antwerpen in de XVI^e eeuw door Christoffel Plantyn werd gegrond, is buiten twyfel het beroemdste en het vruchtbaerste geweest van al die ooit op den belgischen bodem werden opgericht. Indien het in de geschiedenis den weêrklank niet heeft gevonden welken de groote huizen der Aldes en Etienne hebben bekomen, is het echter bewezen dat de Plantynsche drukkery, om hare belangrykheid, deze gestichten van zeer naby volgt, indien zy er niet aen gelyk wordt gesteld. Ten minste moet zy voor geene hoegenaemde, noch voor de schoonheid, noch voor de keurigheid, noch voor de pracht harer voortbrengselen, onderdoen. Indien zy wellicht zoo ryk niet is als eenige andere aen oorspronkelyke uitgaven van uitmuntende schryvers, moet men zulks toeschryven aen het reeds gevorderde tydstip waerop zy werd geopend, aen de omstandigheden die haer niet immer hebben begunstigd, en aen de ligging van het kleine land dat haer zag tot stand komen. Maer voor ons heeft de antwerpsche drukkery aenspraek op eene byzondere oplettenheid en erkentelykheid: geene andere heeft in ons Vaderland meer diensten aen de wetenschap-

(1) Wy zullen ons slechts éene aenmerking op het werk van den heer Vander Straelen veroorloven. In het prospectus wordt gezegd, dat ‘men de spelling van den schryver zonder de minste verandering zal volgen.’ Volgens ons, zou het werk oneindig winnen indien men het in eene spelling stelde, welke door al de letterkundigen van onzen tyd is aengenomen, en gegrond is op de verbetering die de taelstudie aen onze moederspraek heeft toegebracht.

[p. 38]

pen bewezen; geene andere heeft zoo veel bygedragen om er den voortgang der letteren te bevorderen. Men mag zeggen dat rond den naem van Plantyn zich de grootste namen onzer letterkundige geschiedenis der XVI^e en XVII^e eeuw komen scharen.’

De schryvers hebben in hunne uitgave de Annales des Aldes et des Etienne van Renouard gevolgd. Even als deze geleerde en gewetensvolle boekenkenner, hebben zy de Annales Plantiniennes in twee gansch afgezonderde deelen gescheiden: het eerste bevat de chronologische naemlyst van al de werken welke door de antwerpsche drukkery werden uitgegeven, voorzien van aenteekeningen, bibliographische en letterkundige ophelderingen. Het tweede behelst de eigentlyke geschiedenis van den stichter der drukkery en zyner voornaemste opvolgers, de wisselvalligheden van het gesticht zelf, even als de groote gebeurtenissen die met zyn bestaen zyn verbonden.

Uit de beschryving van het plan van beide werken, kan men genoegzaem opmaken dat de Geslachtlyst des heeren Van der Straelen, even als de Annales der HH. de Backer en Ruelens, een duerzaem monument aen de nagedachtenis van Plantyn zullen vormen. De redaktieraed der Vlaemsche School is gelukkig melding zulker uitgaven te maken. Hy immers ook heeft voor taek de geschiedenis onzer groote mannen aen de vergetelheid te onttrekken; en by ondervinding weet hy niet dan al te wel welke opofferingen dergelyke ondernemingen van den schryver vergen; hy kan dus niet genoeg de aendacht op eene pooging roepen die door onze gansche bevolking als door éen man met een welkom zou moeten worden begroet.

P. Génard.