De Vlaamsche School. Jaargang 2

[p. 17]

Michiel van Cocxcyen.

Zeer moeijelyk is het



iets nieuws by de levensbeschryving van mannen te voegen, die reeds verscheidene eeuwen overleden zyn. Om hunne daden naer weerde af te schilderen, zou men in de handschriften hunner tydgenooten moeten putten; doch jammer, wanneer deze bestaen, is het een ieder niet toegelaten de betrachte oorkonden te raedplegen. In dit laetste geval blyft er ons niets over dan tot de vorige schryvers onzen toevlucht te nemen, en wat verstrooid is, te verzamelen. Zoo ook hebben wy met den mechelschen schilder Michaël Coxie moeten handelen. Ons inzicht is dus niet eene nieuwe volmaekte notitie over dezen kunstenaer in het licht te geven, maer alleenlyk eenen man beter te doen kennen, die in de oude Vlaemsche School eenen zekeren rang bekleedt.

Michaël Van Coxyen, de Coxien, Coxie of Coxius, (volgens de gewoonte dier tyden, wanneer men de laetste lettergrepen der namen verlatynde) is geboren te Mechelen; de eenen zeggen in het jaer 1497; anderen integendeel, zoo als de heer Goethals, willen hebben dat hy in 1499 zou ter wereld gekomen zyn. In het handschrift van wylen den heer Servaes, wordt zelfs zyne geboorte op het jaer 1500 gesteld. Dit laetste gevoelen is door eenige geslachtkundigen aengenomen geworden; het is ons onbekend waerop zy zich gronden, want er kan hier over niet de minste twyfel bestaen, daer men in de Metropolitane kerk te Mechelen een tafereel vindt waerop het volgende te lezen staet:

Michaël de Coxciën pict. reg̅.
me fe. ann̅. 1588.
oetatis suae 89.

Hieruit blykt dat, even als Michiels en Goethals het getuigen, onze schilder in 1499 het licht zag; hy was de zoon van Michaël den oude, een kunstschilder die in de vyftiende eeuw zich eenen naem had gemaekt, en die zeer wel onthaeld werd aen het hof der landvoogdes. Michiel Van Cocxcyen, de jonge, ontving het eerste onderwys by zynen vader; eventwel werd hy later discipel van Van Orley, anders genaemd Bernard van Brussel, wiens schilderwyze hy zoo wel volgde dat een zyner tafereelen uit dien hoofde en als allergunstweerdigst aen den hertog Matthias werd opgedragen.

Men was in de zestiende eeuw, de eeuw der Hervorming. De Wedergeboorte heerschte in vollen glans. De kunsten onzer voorvaderen werden verwaerloosd, en men stortte zich met een blind vertrouwen in de baen der nieuwigheden, zonder te weten waer deze zoude eindigen. Italië was het brandpunt waerop de aendacht der gansche wereld straelde; onze kunstenaren verlieten den vadergrond, en gingen hunne inbeelding by die der zuidervolken aenvuren, zonder na te denken wat hun geest door deze aenraking aen reinheid en oorspronkelykheid verloor. Van Cocxyen deelde in de algemeene opgewondenheid: na eenigen tyd de lessen van Van Orley gevolgd te hebben, vertrok hy naer Italië om aldaer de werken van Raphaël te studeren; te dier gelegenheid zegt Burtin (bl. 170), ‘dat de Italiaensche levensbeschryvers den grootsten lof van dezen vlaemschen kunstenaer verkonden, en verzekeren dat hy leerling van Raphaël is geweest, die overleden is wanneer Coxie slechts 23 jaren oud was.’ - Wat hier van zy, het schynt stellig te zyn dat Coxie onder het bestuer van dien grooten meester (Historie van Mechelen, Joffroy, bl. 72), in de kerk van Maria del anima, anderen schryven Maria del pace, verscheidene tafereelen heeft geschilderd; en volgens Goethals zou kardinael Einckevoirt, die vruchteloos de schilderyen afwachtte welke hy aen Sebastiaen van Venetië voor die kerk had gevraegd, dit werk aen den vlaemschen schilder toevertrouwd hebben¹. Voorts schilderde Van Cocxyen fresco, in de hoofd-

1 Wy denken dat kardinael van Einckevoirt, van den beginne af, de kerk van Anima door Brabanders heeft willen doen versieren. Deze tempel met al zyne afhanglykheden is uitsluitend van nederlandschen oorsprong; het godshuis, de kerk en andere gebouwen werden in 1400 gesticht, door een Belg, Jan de Firter, en door de milddadigheid van den kardinael van Einckevoirt en andere persoonen, tot de Nederlanden behoorende, begiftigd. Wanneer men eenen oogslag werpt op de monumenten welke in Anima bestaen, vindt men dat er van de 35 niet min dan 27 aen Belgen toebehooren.

[p. 18]

stad van het Christendom, onder anderen, de Hemelvaert in de St-Pieters kerk, door welk uitmuntend werk hy in groote achting kwam. (Hands. van Smeyers.)

Het tydstip waerop onze schilder Italië verliet, is onbekend; maer Vasari heeft hem te Rome gekend in 1532 (Goethals), en hy werd te Mechelen in St-Lucasgilde ingeschreven den 11 november 1539.

(Het slot hierna.)