De Vlaamsche School. Jaargang 1

Een onverbeterlyke dronkaerd.
(Vervolg en slot. Zie bl. 85.)

Even als vroeger, ging ik des anderendaegs, alsook de daerop volgende avonden, by mynen ouden vriend kouten en smousjas spelen; doch nimmer ontviel hem een woord omtrent de levensgeschiedenis van den dronkaerd; zoo verliepen er zes volle weken. Toen begon echter het stilzwygen des doktors my te vervelen; want zyn verhael had te zeer myne nieuwsgierigheid opgewekt, en het weinige dat ik van de geschiedenis des dronkaerds kende, deed my vurig haken om het overige te vernemen. Daerom ook vroeg ik hem, op eenen avond dat wy de kaerten hadden ter zyde gelegd:

- Eh wel! doktor, gy hebt my nog niets verteld, rakende den vader van het arm Sanneken?

De geneesheer nam een snuif uit zyne zilveren tabaksdoos, schudde, zoo als hy het in dergelyke oogenblikken gewoon was, de gestorte snuifkorrels van zynen fynen batisten jabot, kuchte eenige malen, waerna hy my antwoordde:

- Ach! wat zal ik u zeggen, jonge vriend? Gy kent reeds de geschiedenis van den dronkaerd. Hy was eens een goede schoenmakersbaes, die vele en deftige klanten had, welke hem eenen schoonen stuiver lieten verdienen. Hy was en bleef een braef man, zoo lang zyne vrouw leefde; doch toen deze na eene lange kwynziekte overleed, hem een klein meisken van zes jaer nalatende, veranderde hy weldra van levenswyze. Dan begon hy de herbergen te bezoeken, waer hy kennis maekte met lieden van besprekelyk gedrag, die hem van het een bierhuis naer het ander lokten. Allengs werd hy aen den drank verslaefd, zoodanig dat het bier hem ten langen leste niet meer smaekte en hy van den morgend tot den avond jenever binnenslurpte. De ongelukkige werd een volkomen dronkaerd, die zyne zaken verwaerloosde en daerdoor zyne klanten, den eenen vóor en den anderen na, verloor. Dan ook werd het een stuk meubel vóor en het ander na verkocht, tot dat hy eindelyk, niets van weerde meer bezittende, door het gerecht voor schuld uit zyne wooning werd gezet. Toen huerde hy het zolderkamerken op het derde verdiep, waer hy met zyn klein meisken ging woonen. Ofschoon Sanneken slechts den ouderdom van elf jaer had bereikt, was zy echter reeds zeer ervaren in het huishouden en in den naed; het was een recht klein huismoederken. Ook begon zy van dien tyd af, dank zy eenige goede medelydende zielen die haer werk verschaften, van den morgend tot den avond, ja soms gansche nachten erby, te arbeiden en te slaven, om voor hen beiden den kost te winnen. Met haren vader was het echter gansch anders gelegen; deze had den arbeid ontleerd en bleef, het slempen gewoon, de snapshuizen bezoeken. Terwyl het ongelukkig kind slaefde en wroette, terwyl het zich met een benauwd hert de oogen blind zag op haren naed, dronk hy, die haer op het pad der deugd had moeten voorgaen, zich vol en zat. En nog was dit niet genoeg; want wanneer hy des avonds en somtyds ook wel des morgends vroeg te huis kwam, bekeef hy haer nog om hare luiheid, daer zy volgens zyn zeggen niet genoeg verdiende, of omdat hy het eten niet goed naer zynen smaek vond; zelfs gebeurde het meer dan eens dat hy het klein lam sloeg en deerlyk mishandelde, waerna hy haer het weinig geld, dat zy met haren zuren arbeid had verdiend en terzyde gelegd, om den bakker, den winkelier of de kamerhuer te betalen, ontstal en weêr het huis verliet om het geld in slemperyen te verbrassen. Het goede kind verdroeg dit alles zonder morren; maer toch kunt gy gemakkelyk beseffen hoe menigen traen zy in stilte om het slecht gedrag haers vaders moet hebben geweend, tydens de lange nachten dat zy moedermensch alleen, op haer naekt zolderkamerken, zat te werken. Hare dood kent gy; alleenlyk zal ik er byvoegen, dat de dronkaerd in geene dry dagen was te huis geweest en hy het geld, dat hy zyne dochter had ontstolen, in de snapshuizen met eenige woeste gezellen, zoo als hy, zat te verteeren, terwyl het arm kind van honger lag te sterven.

Wanneer de oude Breidenbach ophield met spreken, zat ik tegenover hem, met het hoofd op de borst geheld, gansch in gedachten verzonken: ik was tot dan toe onwetend geweest dat er menschen bestonden die tot zulke afschuwelyke, tot zulke doemnisweerdige daden in staet waren. Na eenige oogenblikken te hebben nagedacht, verhief ik echter het hoofd en vroeg:

- En thans, doktor, zeg my, wat is er van den dronkaerd geworden?

- Thans is hy genezen en kan nog eens, zoo hy wil, een eerlyk man worden. Hy zal het beproeven, want reeds gevoelt hy spyt over zyn vroeger leven. De wroeging knaegt thans aen zyn geweten, en gansche dagen zit hy, met het hoofd in de handen, zich-zelf te verwyten dat hy de moordenaer is van zyn kind. Ik heb hem echter het middel willen ter hand stellen om een eerlyk man te worden. Ik heb hem in eenen schoenmakerswinkel gezet, hem leder en de noodige werktuigen aengekocht en daerenboven eenige goede klanten be-

[p. 93]

zorgd, zoo dat hy nog eens kan beproeven het pad der deugd te bewandelen.

- En verwacht gy van uwe poogingen eenen goeden uitslag, doktor? vroeg ik.

- Ik hoop het, - antwoordde de brave geneesheer; - ik hoop het; doch, ofschoon het de wensch myns herten zy, begrypt gy dat het my onmogelyk is zulks te voorzeggen.

Dien avond spraken wy niet verder over den dronkaerd.

Er waren sedert meer dan twee jaren verloopen, en sinds lang dacht ik niet meer aen het ongelukkig einde van het arm Sanneken. Op eenen namiddag der maend mei 1849, stond ik op den hoek eener kruisstraet, met mynen goeden vriend, den ouden geneesheer, te praten. Hy vertelde my eene ontdekking van het hoogste nut voor de geschiedenis der boekdrukkunst, die hy onlangs had gedaen; volgens zyn zeggen, had hy de minst onwederleggelyke bewysstukken in handen, dat Laurens Jans zoon Coster, en niemand anders, de uitvinder dier kunst was. Op eens werden wy in ons gesprek onderbroken door het luide geroep van Vivat Willem! Vivat Willem! Weg met de volksverdrukkers! en byna gelyktydig vertoonde er zich eene bittere plooi rond den mond van Judocus Breidenbach, terwyl hy zyn hoog effen voorhoofd in diepe rimpelen samentrok. Ik verhief het hoofd, om te zien wie die oproerige kreten uitgalmde, en spoedig ontwaerde ik een dronken man, die op eenige stappen afstands, te midden der straet, op ons kwam aenwaggelen.

- Laet ons verder gaen, - sprak de geneesheer; - ik kan dien ongelukkige niet goed lyden: telkens als ik hem zie, voel ik my het bloed van verontweerdiging sneller door de aderen vlieten. Wy kunnen zoo goed al wandelende praten, als al staende hier op den hoek dezer straet, en zullen ons daerenboven minder voor de rytuigen hebben te myden.

- Zie, het is zatte Dries! Kent gy dien man, doktor? - vroeg ik, daer ik bemerkte wat onaengenaem uitwerksel het gezicht des dronkaerds op hem had gemaekt.

- Het is de vader van het van honger gestorven Sanneken, - antwoordde my Judocus Breidenbach onder het voortwandelen; - telkens ik hem ergens ontmoet, is myn dag bedorven. Zie, - ging hy voort, - het zou my niet spyten, myne ontdekking niet te hebben gedaen, zoo ik hem dan ook maer niet had gezien, den ongelukkige!...

- Al wat gy dan voor hem hebt gedaen, is verloren moeite geweest, doktor? - onderbrak ik hem.

- Gy zegt het maer al te wel, jonge vriend.

- En de wroeging over den dood van zyn kind, heeft hy die ontloopen?

- Ha! zie, dat is wat anders. De dronkaerd heeft, toen ik er hem had toe in staet gesteld, zich terug aen den arbeid willen begeven. Maer het scheen dat hy dit niet meer kon: want telkens als hy arbeiden wilde, vielen hem de gereedschappen uit de handen. Zonder dat hy het wist, helde hem het hoofd voorover op de borst, en de gedachte aen het rampzalig einde van zyn kind zweefde hem immer vóor den geest. Zoo zat hy dikwyls uren achtervolgens, met het hoofd in de handen, van tyd tot tyd binnen 's monds morrende: - Ik ben de schuld van Sannekens dood! ik ben de moordenaer van myn eigen kind!... Hy heeft geworsteld, lang geworsteld om de wroeging in zyn hert te smooren; maer wat hy ook deed, het was hem onmogelyk er in te gelukken. Dan begon hy op nieuw te drinken, om in den drank de vergetelheid van het schrikbeeld, dat hem overal vervolgde, te ontvluchten.

- En is hy er eindelyk in gelukt? - vroeg ik; - heeft hy de wroeging in den drank kunnen smooren?

- De knaging des gewetens kan men nooit ontloopen, - zegde doktor Breidenbach, op langzamen, plechtigen toon. - Zoodra die ongelukkige uit zyne dronkenschap ontwaekt, ziet hy het beeld zyns kinds vóor zich verschynen, en snikkend ontvallen hem dan de woorden: - Ik ben de moordenaer van Sanneken, van myn eigen kind! - en korts daerop wordt hy door eene soort van razende zinneloosheid aengevallen, trekt zich de voor den tyd vergrysde haren uit het hoofd, slaet zich de handen vóor de oogen, valt knielend op den grond, waerna hy de handen saêmgevouwen boven het hoofd verheft en op smeekenden, hertscheurenden toon uitroept: - Ho! ik smeek het u op de kniën! Sanneken, Sanneken, ik bid u, ga heen! ga in Gods naem heen! - Daer zyne smeekingen, zyne tranen echter vruchteloos zyn, springt hy dan telkens recht met verwilderde oogen en het schuim om den mond, terwyl hy zich de gebalde vuisten krampachtig tegen het voorhoofd wringt, waerna hy, ten einde raed, het eerste snapshuis het beste, dat hy op zynen weg ontmoet, binnen loopt, om er in den brandewyn den laetsten hem overblyvenden geestessprankel te verdrinken.

- Yselyk, doktor, dat is yselyk! - zegde ik diep bewogen; - zulk lot overtreft, myns dunkens, verreweg dit van Tantalus uit de grieksche fabelleer.

- Ja, - antwoordde Breidenbach; - hy is een levend voorbeeld voor velen; zoo zy er nu maer de noodige les uit wisten te trekken. Zyn lot bewyst: ten eerste, dat het eenen dronkaerd moeijelyk is zich van zynen der menschheid ontteerenden drift te beteren, en ten tweede, dat het onmogelyk is, wat men daertoe ook beproeve, de wroeging te ontloopen!...

Na eene poos te hebben gewacht, voegde de doktor er by:

- En God weet wat er nog volgen zal! Zyn einde, ik ben er zeker van, zal rampzalig zyn!

- Gave de hemel, - merkte ik met stille stem aen, - dat de dood hem spoedig kwame bezoeken! Het graf alleen kan zyne folteringen verzachten.

De brave oude geneesheer heeft het einde van den dronkaerd niet gekend; want hy-zelf wisselde korten tyd daerna het aerdsche met het eeuwige.

De dronkaerd bleef altoos, van den morgend tot den avond, waggelend de straten doorloopen. Byna altoos was hy gevolgd door eenen hoop kinderen die hem uitjouwden, en daer zulks hem lastig maekte, dreef hy de kinderen met dreigende gebaren van zich af en liep hen achterna, luidkeels schreeu-

[p. 94]

wende: Vivat Willem! Weg met de volksverdrukkers! Het verstand ontging hem allengs en sedert eenigen tyd was hy meermalen door de vallende ziekte aengetast geworden. Ook leefde hy sinds lang op de openbare weldadigheid, en niet zoodra had hy eenige centen in zyn bezit, of hy liep er mede naer het snapshuis, om ze te verdrinken. Eten deed hy weinig en zyne kleederen waren ellendige lompen. Wanneer het weder goed was, bracht hy den nacht door op eene der banken van het Groen Kerkhof, de Werf of de Buitenwandeling, en wanneer het regende, vond men hem liggen onder het een of ander afdak, aen het groote dok of buiten de Lillopoort, dienende om noordsche planken of balken onder te bergen; des winters zocht hy eene schuilplaets tegen de koude in de ledige waggons, waervan men er in de nabyheid van den yzeren weg en de dokken altoos eenigen aentreft.

Omtrent het einde der maend december 1853, keerde ik op eenen avond, in het gezelschap van eenen myner vrienden, huiswaerts; want ofschoon het bytend vroos en de straten met een dik sneeuwtapyt waren overdekt, toch hadden wy ons de gewoone polderwandeling niet kunnen ontzeggen. Het was omtrent het kwaert na tienen toen wy de Lillopoort binnenstapten. Al pratende bereikten wy de Kraeiwyk, waer wy eensklaps, op eenige schreden afstands van ons, een man bemerkten die met uitgestoken hand om eene aelmoes smeekte. Wy staken den bedelaer elk eenige geldstukken toe; doch niet zoohaest had ik hem myne kleine aelmoes toegereikt, of wel bekloeg ik my zulks, want in hem herkende ik zatte Dries. Ik keerde my werktuigelyk om en bleef, ofschoon niet recht wetende waerom, den ongelukkige achterna staren. Hy kon zich moeijelyk op de beenen recht houden en hield zich met de beide handen aen de naestgelegene huizen vast, daer hy zich van ons verwyderde. Weldra zag ik hem binnen eene wooning verdwynen. Wy gingen op onze stappen terug, om te zien wat soort van huis het was, dat hy was binnen getreden. De rampzalige had nog niet genoeg gedronken; weêr was hy eene kroeg binnengewaggeld en buiten, vóor de deur, hoorden wy hem stotterend roepen: Vivat Willem! Weg met de volksverdrukkers!

Wy verwyderden ons spoedig; doch onder het verder stappen, schoten my eensklaps de woorden myner goede oude kennis, doktor Judocus Breidenbach, te binnen, en half luid morde ik: - Het einde van dien ellendeling zal rampzalig zyn!

In het huiswaerts keeren vertelde ik mynen vriend de geschiedenis van het arm van honger gestorven Sanneken.

Des anderendaegs 's avonds, las ik in het Journal d'Anvers, onder de rubriek Stadsnieuws, het volgende.

‘Gisteren omtrent middernacht, verlieten eenige persoonen de herberg de Groote Gulden Poort, op de Veemerkt, waer zy den avond hadden doorgebracht. Toen zy de Keistraet bereikten, vonden zy er op het voetpad, tegen den blinden muer, een man in den sneeuw liggen slapen. Zy dachten het noodig hem te ontwaken, uit vrees dat men anders wellicht den volgenden morgend, uit hoofde der nypende koude, aldaer een lyk zou hebben kunnen vinden. Zy haestten zich dan ook hun voornemen ten uitvoer te brengen; doch niet zoodra hadden zy zulks gedaen, of zy bemerkten dat de man smoordronken was; want nog had hy de oogen niet geopend, of zy hoorden hem allerhande onsamenhangende woorden uitbrengen. - Weg! weg! - stotterde hy op smeekenden toon, - Sanneken, ga heen!... ik bid u ga heen!... - Twee hunner vatteden den dronkaerd by de armen en lichtten hem op van den grond. Doch zoodra hy de lieden die hem hadden recht geholpen, bemerkte, stak hy eene der handen vooruit, terwyl hy hen om eene aelmoes bad. Zoo als men het echter gemakkelyk zal beseffen, werd hem zulks geweigerd, en een hunner verweet hem zelfs dat hy dronken was en het medelyden dat hy inriep, niet verdiende, waerop de dronkaerd, altoos even stotterend, antwoordde: - Ik dronken?... nooit! nooit zeg ik u!... ik drink nooit! - Niet zoohaest had hy echter zulks gezegd, of een gansche ommekeer deed zich by hem op, en het kwam hun voor dat die man niet goed by zyn verstand was, of wel dat hy vroeger eene misdaed moest hebben gepleegd, waervan hy thans te vergeefs de herinnering zocht te ontvluchten; want eene schrikkelyke huivering beving hem, en zy zagen hem klappertandend en met saêmgevouwen handen op de kniën nederzakken. - Weg! - smeekte hy nogmaels en thans op een zoo hertscheurenden toon dat de persoonen die hem hadden ontwaekt, eenigzins medelyden met hem gevoelden, - weg! ik smeek het u op de kniën!... ga heen... Sanneken lief, ga in Gods naem heen!... - en daerop wrong hy zich de gebalde vuisten tegen de slapen, terwyl hy weenend uitriep: - Moordenaer! moordenaer!... Arm Sanneken!... Weg! weg!... Ik ben de moordenaer van myn eigen kind!...

De getuigen van dit zonderling tooneel schreven die woorden toe aen de groote hoeveelheid sterken drank, door den ongelukkige gebruikt, en daer zy niet genegen waren naer zyne brabbeltael te blyven luisteren, vervorderden zy hunnen weg. Doch toen zy zich eenige schreden van hem hadden verwyderd, keerde een hunner zich om en zag dat de dronkaerd zich op nieuw op het voetpad in de sneeuw had nedergelegd. Hy merkte zulks den anderen op en gezamentlyk keerden zy op hunne stappen terug, rechtteden den ongelukkige nog eens op en geboden hem, onder bedreiging hem naer den amigo te brengen, verder te stappen. Zonder een woord te spreken zette zich de dronkaerd waggelend op weg. Zy bleven hem eenige oogenblikken achterna staren en daer hy den hoek omkeerde, hoorden zy hem luidkeels schreeuwen: - Vivat Willem! Vivat Willem! Weg... - De rest konden zy niet meer hooren, en zy stapten nu insgelyks verder, in de richting van het Klapdorp.

Dezen morgend, by het aenbreken van den dag, bemerkte de beambte der stedelyke belastingen, die tydens den afgeloopen nacht de wacht had gehad aen de St.-Pieterskaei, dat er iets in de vliet lag. Aenstonds deed hy eenige stappen naderby, om te zien wat dit zyn mocht, en weldra had hy

[p. 95]

de overtuiging dat het een menschenlyk was, 't welk met het hoofd tusschen de dunne ysschollen en het slyk der vliet stak. Na men het lichaem had boven gehaeld, heeft men het naer het gasthuis gedragen, waer de persoonen waervan wy hier boven spraken, het zyn komen bezichtigen en herkenden voor dit van den man dien zy des avonds te voren dronken vonden liggen.

Die ongelukkige zal wellicht het meestendeel onzer lezers niet onbekend zyn. Hy was eens een welgesteld burger, met name Andries Z... De drank was niet alleen de schuld van zynen ondergang en rampzalig einde, neen, die walgelyke drift kostte vroeger ook nog het leven aen het beste en liefste kind der wereld, dat hy, terwyl hy in de kroeg slempte en dronk, van honger liet omkomen. Sedert verscheidene jaren kende men dien man onder den naem van zatte Dries, want dag en nacht doorliep hy, smoordronken en gevolgd door eenen hoop straetjongens, de straten van Antwerpen, luidkeels schreeuwende: - Vivat Willem! Weg met de volksverdrukkers!

Moge zyn rampzalig einde tot voorbeeld verstrekken aen zoo menigen die hem gelyken.’

Ik wierp het dagblad ter zyde, en met het hoofd schuddend, herhaelde ik de woorden van mynen goeden afgestorven vriend, Judocus Breidenbach:

- Een dronkaerd betert zich moeijelyk!... Nimmer kan men de wroeging ontloopen!...

En na eenige oogenblikken op dit voorval te hebben zitten nadenken, richtte ik my op, wierp my mynen mantel over de schouders, zette mynen hoed op het hoofd, waerna ik de deur uitstapte, binnen 's monds mompelend:

- God! wat einde! wat droevig einde!...

Johan Van Rotterdam.