De Vlaamsche School. Jaargang 1
(1855)– [tijdschrift] Vlaamsche School, De–
Auteursrechtvrij
[pagina 84]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
gevolg der tydsomstandigheden onderstaen; deze waren: oorlog, pest en dure tyd. In 1572 en 1578 werd het gerantsoeneerd, vee en graen door de soldaten genomen. Van 1574 tot 1578 stierven er verscheidene kinderen van de besmettelyke ziekte; het volgende jaer was er een zoo groot gebrek aen eetwaren dat men genoodzaekt was het graen te doen komen van de abdyen van Villeers, Afflighem, enz. Doch dit waren de slechte tyden voor dees gesticht: onder het toezicht van de voornaemste mannen der stad geplaetst, werd het alsdan rykelyk begiftigd, namelyk door Lieven Biesen (1576), Jeronimus Van der Stock (1578), beide provisoors van het Godshuis, Rombout De Bacquer, notaris te Antwerpen (1594). Marinus Baersdorp (1625), Corn. Louché (1656), Jacobus Roelants en zyne vrouw Lucia Cornelissen (1635), Gaspar Van Buscom (1670), Joanna Van Dyck (1579), verscheidene van het geslacht van Van den Nieuwenhuysen,
wapen der familie van den nieuwenhuysen.
Gysbrecht Hoybergen, heer van Meulenbergh en Laer, Katharina Van de Wiele, Felix Van Kiel, Philippa Douglas, gezegd Schott, Josephus Beeckman, heere van Schore, en nu onlangs door den heer Cornelis Suetens, enz. enz.Ga naar voetnoot(*). Nu was de grootste stap gedaen; van alle kanten kwamen er aenvragen om op de Puttery aengenomen te worden. En inderdaed, de arme kinderen konden nergens beter zyn; wel gevoed en wel gekleed, werden zy er nog onderwezen en mochten er daerenboven tot den ouderdom van 18 jaren blyven. Alsdan kregen zy nog kleederen, gereedschap en geld, komende van het aendeel van hetgene zy tydens hun verblyf gewonnen haddenGa naar voetnoot(**). Hun kleedsel bestond uit eene broek en slaeplyf van geel leder, en een wambuis (vest zonder mouwen) in rood leêr; dees kleedsel hebben zy gedragen tot het jaer 1797. Op heden zyn ze zondags deftig in het zwart gekleed; geen uitwendig teeken duidt aen dat ze aen een huis van weldadigheid toehooren, ten zy des werkendaegs, wanneer zy een getal op hunne muts hebben, om in geval er een van hen zich zoude misdragen, het zy op de straet of elders, men den plichtige zoude kunnen erkennen. De bestuerraed bestond uit een lid van 's konings Grooten Raed, een van de magistraet, een van den bloede van de stichteresse en een van de familie De Hallut, indien deze zich voorstelde. Men noemde hen provisoors en hunne plaetsen waren eereplaetsen. De eerste bestuerraed was samengesteld uit de uitvoerders van het testament van Heilwich en den heer Lieven Biesen, raed des konings. Het recht van provisoors te kiezen hoorde alleenlyk toe aen den bestuerraed. Voorts had men eenen huisvader die de zorge had over het geheele onderhoud der kinderen, eenen priester, die zich met de onderwyzing ophield, eene toezienster of moeder en eene onderwyster voor de meisjes; deze laetsten bleven nochtans maer op de Puttery tot het jaer 1724, wanneer zy in andere scholen geplaetst werden. Tot het bestuer der goederen en de ontvangst der inkomsten, was er een rentmeester die verplicht was van tyd tot tyd rekening te doen ten overstaen van eenen der communiemeesters der stad, twee heeren schepenen en eenen sekretaris, welke daertoe benoemd waren door de heeren wethouders en de heeren provisoors van het godshuis. De eerste rekening werd den 25n july 1571 overgeleverd, in de tegenwoordigheid van jonker Jan Schoofs, communiemeester. jonker Jeronimus Cats, schatbewaerder, en Franciscus Cats, zynen broeder, voorschepen. Alsdan werden ook voorgelezen en goedgekeurd de regelen welke onmiddelyk door de bovengenoemde heeren, alsook door Karel Staes, stadssekretaris, onderteekend werdenGa naar voetnoot(*). Zulks greep vervolgens van twee tot twee jaren plaets, en van tyd tot tyd werd men aenzocht de overlevering van de goederen dezes | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 85]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
godshuizes te doen. Het gesticht verloor ongeveer in 't jaer 1755 een inkomen van 800 guldens, door dat de intrest der rente, welke het bezat, op de helft gebracht was. Het getal der kinderen verminderde dan ook naermate, want men vindt dat er dit jaer maer 34 ontvangen werden; later werd het wederom vermeerderd. Den 4 juny 1770 vierde men de twee honderdjarige jubelfeest met groote pracht het godshuis was rykelyk versierd met triomfbogen; 's avonds had er eene schoone verlichting en een groot dansfeest plaets, waerop het muziek der artillerie speelde, en het moest een verrukkenden oogslag opleveren, die mengeling der roode en geele kleedy der knaepjes tusschen de rykopgetooide juffers te zien wriemelen. Maer nu kwamen de akelige tyden der staetsomwentelingen van het einde der 18e eeuw. Mechelen werd in july 1794 door de Franschen overmeesterd; deze stelden eene kommissie van vyf leden aen, om de gast- en godshuizen te besturen en besloten het St.-Heilwich voor eenigen tyd te vernietigen, tot dat de schulden zouden betaeld zyn, meest voortkomende zoo wel uit het achterblyven der betalingen van de renten op de stad als uit het afleggen, by hulp van papieren geld of assignaten, welke later geen weerde meer hadden, der renten welke dees godshuis bezat op staten en steden; dus werden, op 18 july 1798, de 21 knechtjens welke zich daer nog bevonden, naer huis gezonden of elders besteed, tot dat hunne jaren volbracht waren, niettegenstaende den tegenweêr van Josephus Bernardus Van den Nieuwenhuysen, den laetsten provisoor, welke alle zyne krachten inspande om het godshuis te behouden, maer door de macht overvallen, werd hy gedwongen het gesticht te verlaten in 1801. Het scheen nochtans dat het gedacht der bestuerders was, zoo haest de schulden voldaen waren, hetwelk omtrent op vier jaren kon geschieden, het godshuis terug in te richten op dezelfde wyze als te voren; maer de ongelukkige oorlogstyd gaf daer weinige hoop voor, want een groot deel van de inkomsten der godshuizen werd verslonden door het oprichten van soldaten gasthuizen, tot dat de vrede gemaekt zynde, men ernstiglyk aen de herstelling begon te denken. Alsdan echter had het gebouw eene ander beschikking bekomen: men had daer van een werkhuis van weldadigheid gemaekt. In afwachting van een ander lokael, nam men dus het besluit van de kinderen, recht hebbende tot het onderhoud, eene zekere som 's jaers te geven om hiermede een ambacht te leeren. Maer dit kon nooit het gewenscht doelwit bereiken, noch aen de inzichten der weldoenders volkomen; want de ouders dezer kinderen, reeds arm zynde, maekten van dat geld een gansch ander gebruik. Daerover maekte de heer advokaet Frans, daertoe benoemd, een wydloopig verslag aen het bestuer der burgerlyke godshuizen, waerin hy klaerlyk de noodzakelykheid van het herstellen dezer stichting afschetst. Zyn voorstel werd met geestdrift aengenomen, en men besloot, in de vergadering van 5 october 1850, dat het voormalig godshuis van St.-Heilwich onder den zefden naem zou opgericht worden, in het lokael welk de weezenmeisjens onlangs verlaten hadden. Thans is dees gesticht zeer deftig ingericht; men heeft er ruime en luchtige eet- en slaepzalen, uitgestrekte leer- en speelplaetsen, goede en zedelyke onderwyzing; men vindt er eene allergrootste schikkelykheid; met een woord, daer heerscht zoo eene vaderlyke zorg, dat de kinderen geene dankzeggingen genoeg kunnen betoonen voor hunne bestuerders, welke niets dan hun welzyn betrachten. Den 4n meert 1852 werden er 15 jongens geplaetst, van den ouderdom van 11 tot 15 jaren, welke aldaer zullen mogen verblyven tot dat zy 20 jaren bereikt hebben, en thans is men reeds tot het getal van 23 gekomen. Wy hopen dat het daerby niet zal blyven, en dat de heeren bestuerders, het doel van het gesticht ter herte nemende, dees getal zullen trachten te verdubbelen. Van het hof van Egmont blyft er schier niets meer over dan de groote poort, uitgang nemende in het Putterystraetjen; den 18n meert 1839 begon men het gedeelte der Puttery, als ook den vierkanten toren, af te breken, om doortocht te geven aen de nieuwe straet, leidende naer de statie van den yzeren weg. Deze straet behoudt den naem van Egmont-straet. G.J.J. Van Melckebeke. |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
