De Vlaamsche School. Jaargang 1

Een onverbeterlyke dronkaerd.
(Vervolg. Zie bl. 78.)

- Het was van nacht een buitengewoon slecht weder; de straten waren bedekt met een dik sneeuwtapyt, en toen ik kwaert voor middernacht, rillende van koude, van een kinderbed te huis kwam, dwarrelden de dikke witte vlokken nog altoos onophoudend dooreen, zoo dat ik het voorkomen had als of ik my op eenen bakkerszolder had in de blom laten wentelen: myn zwart kleed was zoo wit als myn witte das. Ik begaf my zonder verwylen naer myne kamer, kleedde my uit en legde my klappertandend tusschen de beddelakens, waer ik, het zy in 't voorby gaen gezegd, het veel beter vond dan buiten onder de open lucht. Nauwelyks lag ik echter eenige oogenblikken te bed, of ik hoorde aen de straetpoort bellen. Op dit oogenblik sloeg het middernacht op de oude hangende horlogie, die sedert meer dan vyftig jaer, op myne kamer, recht over myn ledekant, tegen den muer hangt. - Wat mag dat beteekenen? - dacht ik; - een kinderbed verwacht ik niet, en by myne wete was ook geen myner gewoone zieken zoo erg, dat ik op een nachtbezoek kon rekenen. - En ik kon my niet anders inbeelden, of er moest iemand een ongeval hebben gekregen. Eenige stonden later, en terwyl ik nog bezig was met my den geest te vermoeijen om te kunnen raden wie of het toch zyn mocht, die op zulk ontydig uer myne hulp kwam inroepen, werd de deur myner kamer geopend en myne goede oude doove dienstmeid trad binnen.

- Wat is er, Perpetua? - vroeg ik.

- Men komt u roepen, mynheer doktor, - antwoordde de brave dienstmeid.

[p. 86]

- Wie, Perpetua? - hernam ik, en dit zoo luid mogelyk om my door haer te doen verstaen, terwyl ik my gereed maekte om uit het bed te springen.

Doch Perpetua had myne vraeg niet verstaen; want in plaets van daerop te antwoorden, hoorde ik haer onder het heengaen half binnen 's monds mompelen:

- Ik zal zeggen dat gy komt, mynheer doktor... Zoo laet in den nacht en met zulk slecht weder; het is...

En daerop sloot zy de deur dicht en ik hoorde haer strompelend den trap afdalen.

Op een-twee-dry was ik het bed uit en aengekleed. Ik wierp my mynen mantel over de schouders, om my tegen de koude en den sneeuw te beschutten, wapende my met mynen dikken rieten gaenstok, om in geval van kwade ontmoeting tegenstand te kunnen bieden, waerop ik de kamer verliet en insgelyks den trap afdaelde.

Toen ik beneden kwam, vond ik in den gang een knaepken van acht of negen jaer, dat nevens Perpetua op de bank zat.

- Wat is er, manneken? - vroeg ik het kind.

- Ik weet het niet, mynheer, - antwoordde het schreijend; - ik weet het niet.

- Hoe! - hernam ik, - ge weet niet waerom gy my komt roepen?

- Moeder zegt dat Sanneken van boven sterft, - sprak de kleine jongen snikkend.

- Laet ons dan maer spoedig gaen, - zegde ik tot den knaep, terwyl ik hem by de hand greep, en zonder er wel eens aen te denken hem te vragen waer hy woonde, opende ik de poort en verliet myne wooning.

Reeds hadden wy vyf of zes straten doorkruisd, wanneer het my eerst te binnen schoot, dat ik het kind had vergeten te vragen, waer het my geleidde. Toen deed ik zulks. De knaep trok de hand uit den broekzak en wees my in de verte.

- Ginder, mynheer, - zegde hy, - ginder, eenige huizen voorby den lanteern.

Wy bevonden ons in eene lange enge straet, meestendeels bewoond door lieden van de geringe burgerklas. Zonder een woord te spreken, stapte ik nadenkend verder. Toen wy den lanteern hadden bereikt, liep de knaep vooruit, plaetste zich met den rug tegen de deur eener wooning, waerop hy met den rechter voet en de beide ellebogen duchtig begon te kloppen. Zoodra ik het kind zag vooruit snellen, verdubbelde ik insgelyks myne stappen, en juist had ik het ingehaeld, toen eene vrouw langs binnen de deur opende. Nauwelyks had zy my bemerkt, of zy riep my schreijend toe:

- Spoedig, mynheer doktor, spoedig, als het u belieft?... Boven!... Op het derde verdiep... Franske, - zegde zy daerop, zich tot den kleinen knaep wendende, - Franske, licht mynheer doktor voor...

- Maer wat is er, vrouw? - vroeg ik, haer de lamp uit de handen nemende.

- Wat er is, mynheer? - herhaelde zy, altoos schreijend; wat er is?... Sanneken van boven,... het beste kind van de wereld,... het arm schaepken sterft... het is dood, mynheer... dood!...

Ik vroeg niets verder meer, maer klom zoo haest mogelyk den trap op, en toen ik het derde verdiep bereikte, vond ik er den kleinen knaep, die my was komen roepen, tegen de traprusting staen. Het kind opende my de deur, en het akeligste schouwspel dat men verdenken kan, vertoonde zich aen myne oogen.

Het zolderkamerken waerop ik my bevond, was byna ledig. De eenige meubelen die het bevatte, bestonden uit eene kleine ruwe tafel en twee stoelen met houten zittingen, terwyl een weinig verder eene kleine houten kast en eenig verbryzeld porcelyn-, aerden- en glaswerk tegen den grond lagen. Met het half lyf op de kast, lag een man van ongeveer de vyftig jaer uitgestrekt; zyne kleedy had iets slordigs en duidde aen dat hy tot de geringe burgerklas behoorde. Toen ik binnen trad, moest hy schrikkelyk lyden; want een akelig borstgeluid klonk my tegen.

Ik plaetste de lamp op de tafel, snelde tot hem en zag toen dat hem de oogen, ofschoon met roode adertjes doorzaeid, als verglaesd uit het hoofd puilden; daerby had hy eene wonde aen het hoofd, waeruit een dik gestold bloed op den grond sypelde. Ik bukte my om hem op te lichten; doch toen hoorde ik eensklaps eene stem die my toeriep:

- Laet hem liggen, mynheer! laet hem liggen stikken, de deugeniet!... de schelm!... Hier, mynheer doktor! kom hier!... aen dit meisje, aen dit arm goed lam, zal uwe hulp beter zyn besteed!... in Godsnaem, spoed u, doktor! spoed u!

Ik keerde my werktuigelyk om, en ontwaerde eenen ouden man met zilveren haer, van omtrent de zeventig jaer, die, met eenen roozenkrans in de hand, op de kniën naest eenen stroozak zat; nevens hem op den grond lag een eikenhouten gaenstok.

Ik liet werkelyk, niet recht wetende wat ik deed, den gewonde liggen en liep tot den stroozak. Ofschoon ik tydens myne lange loopbaen veel lyden heb beschouwd, vele dooden heb gezien, nimmer toch trof my het gezicht van een lyk zoozeer als dit hetgeen ik voor my zag liggen.

- Het was dan een lyk, doktor? - vroeg ik met eenige aendoening in de stem; want de oude Breidenbach had myne belangstelling opgewekt.

- Dit was de zelfde uitroep die den mond van den zeventiger ontviel, toen ik na het meisje te hebben beschouwd, verklaerde dat zy dood was. Maer laet my voortgaen, jonge vriend: toen ik het beddelaken dat het arm kind bedekte, ophief, werd ik door eene plotselinge siddering aengetast; het was als of het bloed een oogenblik ophield in myne aderen rond te stroomen; want het was een akelig schouwspel dat zich aen myne oogen vertoonde.

Op den stroozak lag een lief kind, een meisken van 16 of 17 jaer, gansch ineengekrompen; haer aengezicht was half in den hoofdpeluw verborgen en een gedeelte van de gesloten vuist, die zy met haren voorschoot had omwonden, stak haer in den mond, terwyl zy met de andere hand eene der borsten hield omvat, die blykbaer aenduidde dat het ongelukkige schaep eenen schrikkelyken doodstryd had geleden; want op verscheidene plaetsen waren de indrukkingen

[p. 87]

harer nagelen zichtbaer. Toen ik haer omkeerde, bemerkte ik dat haer aengezicht eene paersche kleur had, en ofschoon er nog eene soort van stillen lach rond haren mond scheen te zweven, waren hare wezenstrekken toch akelig vertrokken. Haer lichaem was koud, en alles bewees my dat het kind reeds sedert eenige uren was gestorven. Ik spreidde op nieuw het beddelaken over het lyk en my tot den ouden biddenden man wendende, die nu niet meer geknield zat, maer zich eenige schreden verder op het zolderkamerken bevond, waer hy in eene gebogen houding, met de beide handen op eenen stok steunde, zegde ik:

- Myne hulp komt hier te laet...

- Het is dan een lyk, mynheer doktor! - gilde de ouderling, - arm Sanneken!...

- Kom, - sprak ik, op den man met het bebloed hoofd die op den grond lag, wyzende; - help my dien man daer op den stroozak dragen; myne hulp zal hem beter van pas komen.

De grysaerd schudde bedroefd met het hoofd, en eene schrede naderby komende, vroeg hy met eenigzins bevende stem:

- En waervan is het goede kind gestorven, mynheer doktor?

- Van honger! - luidde myn antwoord.

- Van honger! - herhaelde de goede grysaerd, terwyl hem niet alleen de tranen in de oogen stonden, maer hem daerby ook in de stem lagen; - van honger! - en de rechter hand, die den stok omvat hield, verheffende, wees hy daermede dreigend naer den man die op den grond lag uitgestrekt, en met eene donderende stem riep hy uit: - Van honger!... En gy wilt dat ik dien deugeniet zou ter hulp komen!... gy wilt... ha! liever dan hem eene behulpzame hand toe te reiken, zag ik hem stikken!... Neen, liever werd ik door al myne ledematen met lamheid geslagen, dan dat ik zulken aertsschelm zou aenraken!... en weenend herhaelde hy nog eens met stille nauw hoorbare stem. - Arm Sanneken! arm Sanneken!

Ik bevond my daer in eenen zeer bedenkelyken toestand; want ik gevoelde dat de man daer niet langer zonder hulp mocht blyven liggen, en alleen kon ik toch niets ter zyner redding aenwenden. Echter snelde ik tot by hem, en daer ik my bukte om te beproeven of het my niet mogelyk ware hem van den grond op te lichten, klonk my eene stem in de ooren, die my toeriep:

- Raek hem niet aen, mynheer doktor! Raek hem niet aen!... het is een dronkaerd!...

Ik keerde my om en bemerkte by de deur van het zolderkamerken de vrouw die my eenige oogenblikken geleden had binnen gelaten.

- Wie is die man? - vroeg ik haer.

- Een schobejak, mynheer! - bromde de zeventiger, met bitsige stem, - een onverbeterlyke dronkaerd, die in het snapshuis zat te slempen, terwyl zyn ongelukkig kind, hier, op dien ellendigen stroozak, van honger lag te sterven.

- Ha! dat is yselyk! - viel ik den ouden Breidenbach in de rede; - doktor, dat is yselyk!

- Eh wel? jonge vriend, - vroeg my nu de brave geneesheer, denkt gy niet met my dat vele lieden de weldaed van het leven onweerdig zyn?

- Ja, ja, doktor, ik voel my gedwongen uw gevoelen by te stemmen gy hebt gelyk, er zyn booze lieden; maer toch zyn er ook brave menschen, en het getal der laetsten is toch veel grooter dan dit der eersten.

- Ware het anders, dan mochten de weinige goede lieden zich wel van de samenleving afscheiden, - antwoordde de brave man, terwyl hy een snuifken nam, - en eene wildernis opzoeken, om er de aenraking der boozen te ontvluchten. Het gaet er, myn dunkens, al erg genoeg toe!

- Maer zeg my, doktor, wat is er van dien dronkaerd geworden?

- Ha! gy hebt gelyk: met behulp der vrouw, droeg ik hem op den stroozak: want de grysaerd weigerde volstrekt hem aen te raken. Hy was smoordronken, en zoo ik nog eenige oogenblikken langer hadde gewacht, hem de noodige hulp toe te dienen, zou voorzeker de groote hoeveelheid sterken drank dien hy had ingezwolgen, hem ter helle hebben doen varen. Doch dank aen myne tydige tusschenkomst, zal hy thans nog den tyd hebben zich van zyne afschuwelyke kwael te genezen.

- God geve het! - zuchtte ik half binnen 's monds.

Eenige oogenblikken bleven wy het stilzwygen behouden.

Waer de doktor aen dacht, weet ik niet; doch my zweefde die dronkaerd en het zoo ellendig van honger omgekomen meisken zoodanig voor den geest, dat ik my meer dan eens voelde aengedreven, den ouden Breidenbach naer haren naem en woonplaets te vragen. Daer ik echter zyne bescheidenheid kende, begreep ik alras dat zulks vergeefsche moeite zou zyn geweest, en onderdrukte daerom ook spoedig dit opkomende, verlangen, en bleef, even als hy, het stilzwygen behouden.

Die sprakeloosheid begon my nogthans spoedig te vervelen, en aldra besloot ik er een einde aen te stellen. Daerom waegde ik het mynen ouden vriend te vragen:

- En gy weet verders niets betrekkelyk dit voorval, doktor?

- Neen, niets, - antwoordde de goede grysaerd, droevig met het hoofd schuddende.

- Dit is spytig, - mordde ik halfluid; - want ik ben van gedacht dat het ongelukkig Sanneken een rampzalig leven moet hebben geleden, een leven van opoffering en ontbeering; denkt gy niet even als ik, doktor?

De oude Breidenbach bleef nogmaels eenige stonden in stilzwygen verzonken, en zyne gansche houding duidde genoegzaem aen dat hy op iets zat na te denken. Daer hy my nu niets verder meer omtrent dit noodlottig voorval mededeelde, en het reeds laet was geworden, dacht ik my gereed te maken om afscheid te nemen; doch toen zag ik dat hy op eens zyn zwart kleed begon los te knoppen, waerna hy uit den binnenzak eenige byeengenaeide papieren trok, waerop hy, zich tot my keerende, zegde:

- Zie, wel weet ik niets verder dan ik u reeds heb medegedeeld; maer hier heb ik toch iets dat my spoedig het gan-

[p. 88]

sche leven van dien dronkaerd on zyn arm meisken zal doen kennen. Het is een boekje dat ik opengeslagen op de kleine tafel van het armzalig zolderkamerken vond liggen, toen ik den dronkaerd, met behulp van de vrouw des huizes, naer zynen stroozak droeg. Wat er op de twee opengeslagen bladzyden te lezen stond, toen ik het ontdekte, trof my zoodanig dat ik niet aerzelde het in den zak te steken. Te huis gekomen zynde, doorlas ik die weinige byeengenaeide bladeren, en zy gaven my de overtuiging dat het arm van honger gestorven kind lang en schrikkelyk moet hebben geleden. Sedert is dit meisken geen oogenblik uit myn geheugen geweest, en de zucht is by my ontstaen, te onderzoeken hoe die man er toe kwam, zoo laeg te dalen dat hy de moordenaer werd van zyn eigen kind,

- De moordenaer van zyn eigen kind, zegt gy? - viel ik den doktor in de rede; - Ik dacht dat...

Luister, - onderbrak my de grysaerd, - luister, ik zal u de twee opengeslagen bladzyden voorlezen en dan zult gy dit even als ik begrypen.

Daerop opende hy het boek en las:

‘Het is reeds kwaert na middernacht, en nog is vader niet te huis. Waer mag hy zoo lang blyven? Lucas Gysbrechts is hem dezen morgend komen roepen; hy is met hem uitgegaen en sedert nog niet wedergekeerd. God geve dat hy dezen nacht weêr niet dronken te huis kome! Doch ik vrees; want die Lucas Gysbrechts is een slechte kerel. Zonder hem, ik ben er zeker van, zou vader zoo dikwyls niet dronken zyn.’

‘Een kleed gemaekt voor jufvrouw Zoë Goossens en te huis gedragen, frs. 5.75 centiemen, - Ontvangen.’

‘Twee brooden gehaeld by den bakker Homans. -Betaeld.’

‘Gisteren avond legde ik my zoo vergenoegd te bed, omdat vader niet dronken te huis kwam; het was de eerste mael van de week, ofschoon het reeds vrydag was. Heden zie ik nogthans dat ik zulke reden niet had om vrolyk te zyn. Ik had in den namiddag twee kleederen van mevrouw Van Doren te huis gedragen, en na den bakker en den winkelier te hebben betaeld, het overschot van het ontvangen geld, in een koppeken, op het hoekkasken gelegd. Dezen morgend, wanneer ik ontwaekte, was vader reeds uit en het geld uit het koppeken verdwenen. Nu zal hy zeker niet terugkeeren vooraleer alles is verteerd.’

‘By Homans een brood gehaeld. - Niet betaeld.’

‘Nog een brood gehaeld by Homans. - Niet betaeld.’

De doktor hield op met lezen, vouwde het boek toe, waerna hy het in den zak stak. Daer hy myne belangstelling had gaende gemaekt, bad ik hem voort te lezen; doch met het hoofd schuddende, zegde hy, op eenigzins droevigen toon:

- Waertoe zou het noodig zyn? De overige bladzyden gelyken allen aen deze twee. Het arm Sanneken werkt en worstelt van den morgend tot den avond, en de vader steelt het geld dat zy met haren zuren arbeid heeft gewonnen. Op krediet haelt zy brood by den bakker, tot dat men het haer ten langen leste weigert; het overige kent gy.

- Gy hebt gelyk, doktor, - riep ik verontweerdigd uit; - die ongelukkige dronkaerd, die ellendige is de moordenaer van zyn eigen kind.

- Morgen reeds, - hernam de oude Breidenbach, na eenige stonden sprakeloos te hebben zitten dubben; - morgen reeds ga ik myn onderzoek beginnen; want ik wil de gansche geschiedenis van die twee persoonen kennen, en beloof u, zoo zy iets merkweerdigs bevat, u die te zullen mededeelen.

Daer het reeds laet was, en ik wel wist dat de oude heer my voor alsnu niets verder daeromtrent zou willen zeggen, verliet ik, na hem de hand te hebben gedrukt, zyne wooning, om my ten mynent ter rust te begeven.

(Wordt voortgezet.)