De Vlaamsche School. Jaargang 1

Dryfkunst.
De nieuwe Venerabellampen uit de kerk van den H. Carolus-Borromoeus, te Antwerpen,
Door L. van Ryswyck.

Sedert de fransche letterkunde



met hare anti-nationale gedachten in het land is geslopen, is de zucht ontstaen, al wat men van de kunstnyverheid noodig heeft, by den vreemde te gaen koopen. Door de parysische illustratiën met al de schoone werken der Franschen bekend, en door geen nationael schrift over de onze wordende toegelicht, zyn wy beginnen te gelooven dat slechts buiten het land weerdigedingen gemaekt worden.

Ook, heeft men een oorspronkelyk pronkuerwerk noodig, - Parys; een grieksche sopha, - Parys; eenen welklinkenden piano, - Parys; eenen kunstmatigen luchter, - Parys. En zy, welke die kostbare voorwerpen niet gebruiken, de onkosten der reis vreezen en nogthans de hooge wereld willen nabootsen, voorzien zich in winkels, welkers grootste aenbeveling is, dat zy hunne waren van Parys trekken. - Naeidoozen, drankkeldertjes, speelbakken, immers al die kleine onbenoodigdheden waer men wil mede pralen, worden daer gekocht, met de overtuiging dat zy van de ‘groote wereldstad’ komen, ofschoon niet zelden die voorwerpen in ons Spa verveerdigd zyn.

Zulke doenwyze is allerverderfelykst: zyn geld by den vreemde besteden en daer den kunstarbeider verryken, terwyl men zynen talentvollen landgenoot soms van ellende laet verkwynen, is eene onbermhertige ydelheid, welke het land ten laetste moet verarmen!

In den aenkoop van metalen kerksieraden is eene andere dwaling geslopen: niets te rade gaende dan den kleinen prys; niet inziende dat men soms, met wat te wachten en wat meer geld in te zamelen, zich dingen zou kunnen aenschaffen, die kunstmatiger, schooner, en duerzamer zyn, verhaest men zich in de depots voorwerpen te koopen, welke in de reuzenfabrieken van Duitschland met het stoomtuig geplet worden, en alle sterkte, alle innerlyke weerde, allen waren kunstvorm missen. Men steunt onbedacht eene vreemde nyverheid, waer alle mededinging hier te lande tegen onmogelyk geworden is, en men vergeet dat de verveerdiging van metalen kerksieraden hier, in ons godsdienstig land, eene nyverheid zou kunnen worden, welke een onnoembaer getal kunstenaers en arbeiders een schitterend bestaen zou opleveren.

De godvruchtige persoon, die de lampen, waervan wy een afbeeldsel geven, aen de St.-Caroluskerk van Antwerpen heeft geschonken, handelde anders. Gode door zyne gift willende aengenaem zyn, wenschte hy tevens de vlaemsche dryfkunst te ondersteunen. Hy wendde zich tot L. Van Ryswyck, die niet enkel goede nyveraer in het vak, maer kunstenaer is. Volledige akademische

[p. 36]

studiën gedaen hebbende, geestig en vol vinding, moet hy niemand ter hulpe roepen om zyne modellen te verveerdigen; hy teekent, boetseert zelve. Zich met het verveerdigen dezer lampen gelastende, verstond hy dat zy met den styl der kerk, waerin zy dienen, moesten samenstemmen; dat men moest zien dat ze voor dien tempel waren gemaekt. Buiten de doenwyze der duitsche fabriekaet willende blyven, behertigde hy eenen bevalligen vorm, en ofschoon de gravuer verre zy van het levendige, het spelende, het schitterende van het verzilverd koper te kunnen wedergeven, kan men op de teekening zien dat hy daerin is gelukt. Het groote kunstgeheim van den metaelbewerker bestaet in de natuerlyke tinteling van het goud en het zilver te doen uitkomen, het te vergrooten, er al de mogelyke party uit te trekken; men moet de lampen in de kerk zien om te kunnen oordeelen hoe zeer L. Van Ryswyck dat begrepen heeft.

Nu een woord van de bewerking willende zeggen, zullen wy doen opmerken dat de lampen niet, gelyk het vreemde fabriekwerk, uit geplette sieraden, gegoten stukken en getrokken platen samengeflanst zyn. Zy zyn uit geelkoperen plaet met den hamer uitgeslagen; daerop zyn de sieraden met het pinsoen ingedreven. Wie de eigenschappen der metalen kent, wie weet hoe sprok, hoe berstbaer geel koper is, zal dadelyk de weerde van den arbeid begrypen, als wy zullen zeggen dat er geen enkel spoor van aenzetsel of stopsel is in te ontdekken, en zal ook bystemmen dat zulk werk duerzaem is. - En hoe veel kunstmatiger, smaekvoller, tintelender, geestiger is zulke bearbeiding dan de andere slenter niet? De engelenhoofdjens, by voorbeeld, die nu zoo levendig zyn, wat voorkomen zouden zy hebben als ze naer gewoonte gegoten waren?... Zy zouden bol, grof als verzilverd hout schynen, de klei verraden, waerin zy geboetseerd zyn; zy zouden dien keurigen kunststempel missen, dien enkel het gevoel des kunstenaers, geholpen door hamer en pinsoen, aen de metaelwerken geven kan.

Om kort te zyn, wanneer men zulke lampen, hier te lande door verdienstvolle werklieden gemaekt, aen dergelyke voortbrengsels uit den vreemde wil vergelyken, dan zal men ras weten waer de ware kunst en het ware schoone behoort, - en zien wy geerne dat de kerken zich door keurige sieraden opluisteren, zien wy geerne dat zy allengskens denzelfden aenblik bekomen, die ze kunstmuseum deed schynen vooraleer de Franschen ze verwoesteden, - wy zien niet minder geerne dat de weldoeners, die zulks door giften behertigen, de kunst boven den goeden koop schatten, en aldus onze nationale dryfkunst en onzen vaderlandschen arbeid steunen.

Eug. Zetternam.