Vlaerdings redenrijck-bergh
(1617)–Anoniem Vlaerdings redenrijck-bergh–
AuteursrechtvrijHet eerste uytkomen van't Spel.
'tGemeen Landt, Eygen-vvijs vernuft, Onrust, VVacker Toesicht, Wantrouwigh gevoelen, Mars.
'tGemeen Landt.
IN wat bedroefden staet, in wat ellendig lyden
ben ick Gemeene Landt, helaes! tot desen tyden?
Door Inlandtsch' Onrust in de Goddelijcke leer,
Die spruyt uyt Eygen-zin, volcht Tweedracht meer en meer.
Ick vrees bederffenis, ick vrees verwoestich blaken:
'kVrees door dees Onrust noch geheel tot niet te raken.
Ach! ick die ben geweest ontzien van ider een,
Werd' ick door Inlandsch' twist dus gantschelijck vertreen?
O Godt! aenhoort mijn klacht, ô Godt! aenziet mijn tranen,
Laet mijn bedroefheydt u doch tot genaed' vermanen.
Fy Eygen-wijs vernuft, wech, wech, uyt mijn gezicht,
Ghy zijt, ick zegh ghy zijt die al dees Onrust sticht.
Eygen-wijs vernuft
Swijcht ghy verdwaesde Vrou, ghy wilt my wederleggen,
Ghy doolt, ghy suft, ghy raest, ghy hoort my danck te zeggen
| |
[Folio Tt2r]
| |
voor mijn vernuften raedt, ick maeck u volck geleert,
Ick ben u nut, en ghy verstaet het heel verkeert:
De schrift die duyster is, die gae ick scherp doorsoecken,
Ick hael d'uytlegging uyt verscheyden and're boecken,
Men heet mijn Eygen-wijs, om dat ick niet en blijf
by 'tbloot beschreven woordt, maer heel spits-vinnig schrijf.
Men heet mijn neuswijs wel; ick sal by 'tmijn volherden,
Al sou 'tGemeene Landt geheel onrustich werden.
Of yemant na sijn zin my onderrichten wou,
Ick acht dat niet, want ick qua onderrichting schou.
Onrust
So treffelijck Vernuft, blijft vast by dese stucken,
En wijckt niet, neen, ô neen, u zaeck die sal wel lucken,
Praet, schrijft, woelt en tiert, geen slechte Leeraers acht,
Stroyt u vernufig zaet, ghy hebt doch wel de macht,
V hoog-geleerdt verstant sal ider een doen wijcken,
V ijv'rig ondersoeck sal metter daet doen blijcken,
(Al noemtm' u Eygen-wijs) dat ghy Godt vruchtich zijt,
En haelt u wetenschap door't lesen, ernst en vlijt;
Hoe, die de blote schrift maer simpelijck en lesen,
En daer op staen, souw'n die by u t'gelijcken wesen?
Wacker Toesicht
Wat vremdigheyt is dat? Sou 'theylig Godlijck woort
ons genen Toetsteen zijn? 'kheb sullix noyt gehoort.
Sou Menschelijcke leer ons 'tnoodlijckst openbaren?
O Vrient! ghy zijt verdoolt, laet sulcke reden varen,
Ghy soeckt geen rust, geen rust, maer Onrust inder daedt,
De wijl ghy hem noch meer tot Eygen-wijsheyt raedt:
Hy brengt twist inde leer, en gy gaet Onrust voeden,
Wat volcht daer uyt? verderf: ô Godt, wilt ons behoeden.
Bedroeft Gemeene landt, let op dies Onrust wel,
En Eygen-wijs vernuft sijn arge meed'-gesel.
'tGemeene landt
Wat sal ick doen? helaes! ick zie sta'ich meer op-rysen,
Den twist in Godes woort door raedt der Eygen-wysen.
Eigen-wijs vernuft en Onrust gaen by Mars
Ick zie dat Onrust komt int wereltlijck gebiet,
Door d'eygenzinnigheyt die in het Godd'lick schiet:
Men vliecht in Godes raet, men wil 'tgeheymnis weten,
Men acht niet of daer door wort d'eenigheyt verbeten.
De Tweedracht werdt gevoedt. Den Vader met het Kint,
De Broeders in't gemeen men nu twedrachtig vint,
'tIs al in roer, helaes! waer soud' ick dan op letten?
Op Godt den Heer alleen moet ick't betrouwen setten.
Wacker Toesicht
Godt is ons hoop, ô Maecht, hy is der krancken borcht:
Maer wil daer neffens dat den Mensch oock mede zorcht.
| |
[Folio Tt2v]
| |
Daerom vermaen ick u, let ernstig op u zaken,
Hout Wacker toesicht, wilt staech bidden ende waken;
Komt Tweedracht onverziens, so ist met u gedaen.
Door In-landtsch' onvre moet een Landt ten ond'ren gaen.
'tGemeen landt
Wel dan wat's u begeert? wat sal ick dan beginnen?
Seght Wacker Toesicht, vrient? 'ken kan het niet verzinnen.
Wacker Toesicht
Gedoocht dat d'Oorlogs-Godt op't aldervlytigst waeckt,
En sijn verstaeld' geweyr en Harnas reede maeckt:
Ontfangt hem als een vrient, laet hem in stilheyt loeren,
Belast hem dat hy sich in't minste niet zal roeren,
Voor dat ghy't hem gebiet. Komt Tweedracht dan in't Landt,
So hebt ghy middel om te tonen tegenstant,
Of anders sou hy licht (door hulp van u Gebuyren,
Daer hy noch heerscht) sich selfs als Over-Heer in vuyren.
'tGemeen Landt
Hoe, d'Oorlogh? Ach! die heeft my lang genoech geplaecht.
Wantrouwigh gevoelen
Neen Toesicht, uwen raet my gantslijck niet behaecht;
Indien men desen Mars wat meer geloof wou geven,
Van d'Oorloch-zoeckers wierd' hy dan terstont verheven.
En haelt hem zelver niet, ick segh hy doet geen goet;
Meent ghy dat Tweedracht dan sou vallen onder voet?
O neen: hy is haer Hooft, 'kbetrou hem niet veel deugde.
'tGemeen Landt
Ach! d'Onrust die beneemt my al mijn voor'ge vreugde:
Ick was hier voortijts kleen, verdruckt, en had geen macht:
Door Tyranny was ick by-naest ten ond'ren bracht.
Ick was heel uyt geteert: ick riep met groot benouwen
tot d'alderhoogsten God met 'tuyterste vertrouwen.
Hy hoorden mijn gebedt, hy was mijns vollix stut:
Hy zondt haer Eendracht en Trou Leeraers, 'thoogste nut,
Mijn saeck ging wonder wel, den Vyandt moest doen beven.
Godt heeft my voorspoet, macht, en overvloet gegeven.
In weelde zijnde, Ach! so komt den Fygen zin,
En kruypet inde Leer, en brengt dees Onrust in.
Door Tweedracht sijn gezel sou hy oock geyrne mengen,
Een Inlandsch' onvre in mijn goe Gemeent te brengen.
Nu denck ick op d'oud' spreuck, en vindse waerlijck waer:
(Want d'een hebt ick geproeft, en d'ander blijckt nu klaer)
Door Eendracht die macht maeckt, is een Lant sterck en krachtich,
Maer door Inlantsch' onvree winnelijck en onmachtich.
Wacker Toesicht
Siet toe Gemeene Landt, ziet, d'Onrust is gegaen
met d'Eygen zin by Mars, ziet hoe sy 'tsamen staen,
| |
[Folio Tt3r]
| |
Dewijl wy onder ons van onse zaken spreken,
Zijn sy (so ghy moocht zien) by d'Oorlogs-Godt gestreken.
Wantrouwigh gevoelen
Wat of sy t'samen doen? 'kbetrou haer weynich toe,
Sy sluyten dapper raet, sy sullen soo'k vermoe,
Hem doen beloftenis van Vryheyt, nu sy mercken
datm' openbaerlijck ziet het quaet van heure wercken:
'tSpijt Eygen-wijs vernuft dat yeder hem nu hout
voor Eygen-sinnich, want hy had wel vast betrout,
Dat schier Apostel-wijs hem yeder zoude noemen,
Want stadigh heeft hy hem van Godlickheyt gaen roemen.
'tSpijt Onrust, dat-men weet dat hy Onrustich is,
Hy seyt, socht de rust: sijn seggen gaet nu mis,
Nu heur bedeckten schijn hem klaerlijck gaet ontdecken,
En naem, en daedt, haer bey met on-eer gaet bevlecken:
Nu, seg ick, sullen sy oock tonen heuren aert.
'tGemeen landt
Sy komen herwaerts aen; Ach! 'thert wordt my bezwaert.
Onrust ende Eygen vernuft brengen Mars op't Toneel.
Eygen-wijs vernuft
Crestonschen Godt komt hier, ick moet u ernstlick klagen
wat ongelijck dat ick moet in dees Landen dragen:
'kHeb kloeckelick geleert int Goddelicke woort,
'kHeb neerstich onderzocht de Schrift alsoo't behoort,
'kHeb om de duysterheydt die ick daer in heb vonden,
Veel Boecken door-gezocht, ick heb tot allen stonden
getracht naer klaer bescheyt: ick heb so veel gedaen,
Dat ick nu de Schriftuer heb grondelick verstaen,
Om dat, als yemant wil, uyt blote woort yet spreken,
Ick dan vernuftigh leev', so wil men my versteken,
Dan heet ick Eygen-wijs, den weet-niet wint van my;
Ick wilt niet lyden, neen, 'ksoeck liever hulp aen dy.
Onrust
'tIs zo verwinnend' Godt, 'ksou gantschlijck niet beginnen
tot onrust, 'twaer my leet, ja 'tgaet my aen mijn zinnen
dat ick onrustich heet, ick soeck niet dan de rust,
D'Inlantsche eenigheyt dat is mijn meeste lust.
Maer dat dees goeden Man, dees Leeraer Trou, sorchvuldigh,
Godlick, geleert en kloeck, scherpzinnigh en geduldigh,
Dus stadig wert versmaet, en is Niet-weters spot,
Die in het blote woordt des Bybels soecken Godt,
Dat is my groot verdriet, en 'kwilt gants niet gedogen,
Dies soeck ick hulp aen u, wilt daerom vlytigh pogen
tot onsen onderstant, volkomen vryigheyt,
In dit roof-rijcke Landt, werdt u dan toegeseyt.
Mars
De Vryigheyt? waer't so, ha, dan sou weder komen
| |
[Folio Tt3v]
| |
de vrolijckheyt en vreugd' die my nu is ontnomen.
Tsint dat Pax Suster quam, door Langh-rocx ernst verzoeck,
En nam my al mijn kracht, en dreef my uyt dees hoeck,
So heb ick om en om onrustigh leggen zwieren,
Ick Cleef niet geern in't Landt heel Gul', mits de quartieren
heel Berg'ich zijn soo'ck merck, ick werd' daer niet gevoet.
Dat ist dat my, ô Góón, dees grote quelling doet.
De Gulde Son heeft nu al seven mael gelopen
rondom des werelts pool, tsint my dees droeve nopen
eerst staken aen het hert: Ick zweyr, kant my geschien,
Dat ick eens wederom mach in dit Landt gebien,
Het geel geverruwt kleet m'in Menschen bloet sal wassen,
En met de voet daer in als in't klaer water plassen.
Wacker Toesicht
Hout op van sulcken woordt, Mensch-moorder, woed'gen Mars,
En toont in dese saeck geen heftigh wreedt geknars,
'kBid hout u doch gerust, laet Eygen-zin slechts rasen,
Laet u d'onrustigheyt geen quaet fenijn in-blasen:
'tVergiftich helsch gespoock dat ick ontrent u zie,
Verjaecht dat verd' van u, ick't ernstelijck gebie.
Mars
Wat zijt ghy doch voor een die my dus stout dorft heten?
Wacker Toesicht
'kBen Wacker Toesicht Vrient, ghy meucht mijn naem wel weten.
Mars
Hoe, Wacker Toesicht? zijt ghy vyandt of mijn vrint?
Wacker Toesicht
V tamelijcke vrient, als ghy maer matich bint.
Mars
Hoe, matigh? soud' ick dan mijn moet niet mogen koelen?
Wacker Toesicht
Niet ongetoomt: dus laet 'tonred'lijck moordig woelen,
En hout u zelven stil tot datmen u verzoeckt,
En alst dan tijt is, u dan tot den strijt verkloeckt.
Mars
Hoe, Ick die ben gevreest door't knerssend' strydig huylen,
Int hoogste van d'Olimph, int laegst van Tartars kuylen,
Die met een wenckend' oog den wrevelichsten helt,
Die oyt door Promethe was op der aerd' gestelt,
Doe beven door't gedreych, Sou ick my moeten voegen
naer eenich Mensch-gebiet? naer eenich mensch genoegen?
Neen, 'kzweyr dat dit mijn zweert van Mulciber geklopt,
Door vleesch, gebeent en hert, werdt in het bloet gedopt.
'kSweyr dat mijn grim en toorn sal onversoenlijck blaken,
Dat Steden bersten, en de Marber-stenen kraken:
Het opgepronckt cieraet van't kostlijck huys-gebou,
| |
[Folio Tt4r]
| |
Sal'ck werpen plat ter neer, en u ghy pratse Vrou,
Sal ick so schenden, dat 'tgerucht daer van sal mellen,
By 'tvolck die haren voet op't ander aertrijck stellen.
'tGemeen Landt
O Godt, bewaert my doch in desen zwaren strijt,
Het Eygen-wijs vernuft bederft my nu ter tijdt,
Midts 'tmeerder weten wil, dan ghy, Almachtich Vader,
En Onrust my vernielt, maer Mars dreycht noch met quader.
Sy gaet binnen, Wacker Toesicht, en Wantrouvvich gevoelen gaen met haer, doch blyven aen den inganck staen loeren na d'andere.
Wantrouwich gevoelen
Schept moet bedroefde Vrou, ick hoop Godt salt verzien:
Maer Toesicht, wat salt zijn? wat of hier sal geschien?
Siet dat gezelschap eens, hoe dat sy't tsamen maken:
Wat hebben sy doch voor? het zijn al vremde zaken,
Ick sorgh voorzeker quaet, hier, blyven wy een staen.
Wacker Toesicht
Kom hier aen desen hoeck, daer zien wy't beter aen.
Gaen aen d'een zyde
Eygen-wijs vernuft
Nu moet ons meening voort, nu seg ick, nu ons schynen
van heyligheyt geheel en al is gaen verdwynen,
Mijn wijsheyt die en werdt voortaen niet meer geacht,
Sy seggen, ick heb al het quaet int Landt gebracht,
Sy seggen, ick klim op in Gods verborgentheden,
Sy seggen my (ô schant, ô schandelijcke reden)
oorsaeck van't quaet te zijn; Sy seggen dat ick leer
een Menschen leer, en niet van d'alderhoogsten Heer,
Sy seggent, ick seg neen, salt bet'ren ? neen't waerachtich,
Ick wijck niet. Onrust, tsa, maeckt nu het Landt twedrachtich.
Onrust
Wel aen, spokery en toveryen vuyl,
Weck ick de Twedracht uyt den donck'ren helschen kuyl.
Hier Mars, bestaet het feyt, treckt aen dees zwarte kleding,
Geeft hem een swart kleet, steect hem een ring aen den vingher, salft sijn hayr, Geeft hem een Bel.
Den Rinck van Gyges neemt, hier, dit's de voorbereiding,
Salft met 'thelsch sap dijn hayr, knielt driemael in het Oost,
Driemael int West, Zuyd', Noord', ziet om, al zocht ghy troost,
Knielt weder dan in't Oost, aenroept al die gesellen,
Van Stix, Plutoni stadt, en wilt dan driemael schellen,
Mars doet alle de voorgenoemde acten, ende knielt ten laetsten in't Oost neder.
Mars
Ghy zwarten helschen Prins, Prins van het duyster velt,
En vreesselijcke stadt, daer Driehoofds Hondt 'tgewelt
| |
[Folio Tt4v]
| |
van dyne Poorten heeft, daer Stigis Solpher-stromen,
En Acherontis zwart ontrent de muren komen,
Daer Charon (Veerman) met sijn zwarten rotte schuyt
door-roeyt de Zielkens droef tot dynen helschen buyt:
Dy bid ick, ick bid dy om een dijns Onderzaten,
Niet om Nemesis, neen, 'kwil Tesiphon dy laten,
'Ken wil Alecto niet, Megeram ick niet zoeck,
'Ksoeck d'Helsche furien niet, 'kwil niet uyt d'Helsche hoeck
Tantal' noch Ixion, 'ken los niet sulcke plagers,
Noch Minos, Radamant of Eac wet-behagers,
'Ksoeck geen Eurmeindes, noch Parce, 'ksoeck oock niet
als Thracyet herper deed', om liefds vrindin geniet:
'Kroep om de Tweedracht, die, die wil ick doen verschynen,
Wech Son, wech zilv're Maen, ghy Sterren wilt verdwynen:
Voort Tweedracht, voort, ghy moet, al waerdy noch so fel:
Dit al de Zielen weckt tot inde donck're Hel.
Hy luydt drie-mael met de Bel. Op het luyden verschijnt de Tvveedracht van onderen, met veel smoockigen damp.
Tweedracht
Wee d'Aerde, wee, ô wee, wie roept my uyt d'Afgronden?
Wie? wie? 'kvraech wie? seght, seght, wie is so stout gevonden?
Hoe, beeft de Werelt? hoe, dorf niemant my weerstaen?
Ha Wormen! weckt ghy my? my? wat hebt ghy gedaen?
My wecken? weckt ghy my? vervloeckte stoute wichten,
Wie is ter Weer'lt so stout die sullix aen dorf richten?
In Plutons vreeslick Hof lach ick in't diepst' getreen,
Door't klincken van een Bel wast dat ick nu verscheen.
Wee aerd', wee Zee, wee Mensch, nu sal de Tweedracht wercken.
Wat volck is dat? sy zijn d'opweckers soo'k kan mercken.
Mars vverpt het Tover-kleet af, komt met Eygen-zin ende Onrust by Tvveedracht.
Mars
Ja Tweedracht, ja, wy zijn't, hoort d'oorsaeck van ons daet,
Dees hoog-geleerden Man 'tGemeene Lant versmaet,
Sy noemt hem Eygen-wijs, dien gaet sy Onrust noemen,
Dat spijt hem, midts hy staech van rust hem heeft gaen roemen,
Dies spannen sy met my, die na verderfnis tracht,
En daerom hebben wy u (Tweedracht) voort gebracht,
Dat ghy 'tGemeen Lant geheelijck sout bederven.
Tweedracht
Ho, so mijn Broeders, so, dat sult ghy licht verwerven,
Ick zweer, 'kvoe Tweedracht in den geestelijcken stant,
En 'kscheur het wereltlijck, 'kbederf het heele Landt:
| |
[Folio Vv1r]
| |
Moort, roof, brant, plondering, en voorts al d'oorlogs kuyren,
(In spijt van die't benijt) die weet ick in te vuyren,
'kBelooft u bloet-Godt, Wee, ô wee ghy zwacken Mensch,
'kBelooft u Onrust, Mensch, de doot laet zijn u wensch:
'kBelooft u Eygen-zin, ghy sult my doch niet haten.
Eygen-wijs vernuft
'kHeb liever Twedracht, dan mijn Wijs vernuft te laten.
Eerste rust-plaetse.
| |
Tvvede Handelinghe.
'tGemeene Landt, Trou Leeraer, VVacker Toesicht, Wantrouwich ghevoelen.
Wacker Toesicht
HElaest! bedroefde Vrou, wat hangt'u over 'thooft,
Hoe werdt dy inde weeld' dus alle vreughd berooft?
Hoe perst-men uwen staet? hoe grypend' zijn de wolven?
Hoe leyt de Trouwigheyt, en vreed' in d'aerd' gedolven?
Den valschen Eygen-zin, de bose Onrust snoot,
Den bloet-Godt, Mars, helaes! die dreygen u den doot:
De Tweedracht, Duyvels kint, uyt d'alderdiepst' Afgronden,
Heeft Satan door haer beed' hier by u op gezonden:
De Gulde Son wierd' bleeck, de Silv're Maen kreech schrick
door't zien van dit gedrocht, op eenen oogenblick.
'tLandt is rondom in roer, de Twedracht sal't vernielen.
O Godt, behoet voor't quaet u woorts-geloov'ge zielen.
Wantrouwich gevoelen
Mars, Twedracht, Eygen-zin en Onrust zijn verwoet,
Sy willen 'tLandt met roof, met brant, met moort, met bloet
geheel uyt teyren, (hoort) sy hebben't t'saem gezworen:
Sent Godt geen hulp, so gaet 'tgehele Landt verloren,
Want Twedracht in Gods leer, doet dat 'tGemeente scheurt:
Men schrijft met schemp en spot: Godts Woort dat wordt besmeurt
met vuyl partydigheyt, men gaet den heylpat missen.
D'een schrijft van vryen wil, 'tis 'tbeste na sijn gissen,
En d'ander die verwerpt 'teen deel volcht dees met lust,
En d'ander t'tegendeel, ach! dat's de vuyl Onrust.
Het recht gaet niet in zwang, dit's inlandts weerlick stryden,
O Godt, na datmen merckt, so zijnt de laetste tyden.
'tGemeen landt.
Een arm bedroefde Maecht, laes! wert die dus gequelt
van hare Burgery? ô bitterlijck gewelt!
Ten is geen vyant, neent, die my dus komt verdrucken,
Maer 'tzijn die daeg'lijx noch van myne vruchten plucken:
| |
[Folio Vv1v]
| |
'tZijn die ick rijck'lijck loon met eerlick onderhout,
Dat die ondanckbaer zijn, wie had zulx oyt betrout?
Dit's recht gelijckenis: Gelijck een vroedich Vader
Met wel te doen op-queeckt sijn kind'ren allegader,
So queeck ick heerlick op dees Onrust-voeders staech,
Maer 'twerdt my niet gheloont: die ick Trou Leeraer vraech;
Die sijn kind'ren op-queeckt met wel te doen sorgvuldich,
wat zijn sy (zijnde groot) hem daer voor weder schuldigh?
Ick bid u seght my dit? ô 'thert is so benout!
'tGezicht my draeyt, den pols die slaet, ô Godt, wat stout?
Trou Leeraer
Mijn Kint, betrout op God, die slaet en zalft oock weder:
Grijpt nieuwen moet en kracht, al werptmen u dus neder
door Eygen-wysen raet, Godt ziet u jammer aen,
En sal u hulper zijn, dus wilt u niet verslaen;
Ick antwoord' op u vraech, en sal voorts doen betoning,
Godlick' gehoorsaemheyt, eer, danck, en weer-beloning,
Godlick' gehoorsaemheyt,op dat die wert bepaelt
reed'lick, en datmen door qua g'hoorsaemheyt niet dwaelt.
Eer hoort sulck' Ouders toe, en dat met meerder rede,
Als Lacedemon oyt al d'oude lieden dede.
Danck, Voort wel op te voe'n: d'opvoeding is een plicht
van d'Ouders, maer d'een doet't sorgvuldig, d'ander licht:
Oock weer-beloning, want d'een deucht is d'ander weerdich.
Hier in zijn oock verplicht, om sulx te doen volheerdigh,
Dees Eygen-wyse lie'n: maer 'tschijnt hun trotsen moet,
En grote hoveerdy, werpt reden onder voet.
'tGemeen Landt
O Vader, hoe verquickt ghy 'thert met soete reden!
'tIs wel geantwoort, jae't: u wert nu voorts gebeden,
Mits Eygen-wijs vernuft dees grote Onrust baert,
En Tweedracht heeft verweckt, dat d'Oorloghs-Godt sich paert
by dit geselschap: dies ick sorgh voor groter quaden,
Dat 'tLandt niet heel bederft, so bid ick wilt my raden
Wat middel dat best dient genomen byder hant,
Die 'tgemeen nodichst is en vorderlickst voor 'tLant?
Trou Leeraer bedenckt hem een vveynich, ende antvvoort:
Trou Leeraer
Een vast' Eendrachtigheyt, in Godt en Menschen zaken.
'tGemeen landt
Geeft re'en daer van, en seght, hoe salmen daer aen raken.
Trou Leeraer
Mijn reden, Kint, ick meen, ick hebs' in overvloet,
'tGemeen landt
| |
[Folio Vv2r]
| |
'kVraech int bezonder dan, want zulx 'tverstant meer voet,
'tSou geyrn 'tNodigst en het vorderlickste zoecken.
Trou Leeraer
Het Nodigst is de Vreed' of Eendracht, in wat boecken
ick oyt gelesen heb, vond ick (na mijn onthout)
Dat Vreed' in Godes Kerck de goe Gemeent op-bout:
Daer Vreed' is daer is Godt, wordt dan geleert Eendrachtich,
Door ijveraers tot Godt, en Dienaers trou waerachtich,
Oprecht Gods suyver woort, is dat niet 'thoogste goet
dat yeder wenschen kan? 'tmaeckt rust in elcx gemoet:
D'Gemeent is nederich, Naest-liefdigh en Godtvruchtigh,
Niet dan Godts waren roem en maeckt sy sta'ich loffruchtigh:
Hier op der eyrden daelt den zegen tot hun neer:
Hun ziel krijcht d'eeuw'ge vreucht: dies seg ick dat niet meer
d'gemeente nodigst is, dan Eendracht in Gods leer.
'Tgemeene Landt
Trou Leeraer, wel geseyt, met hulp van Godt den Heer
So openbaert my door u Goddelick verstant
Het ander poinct, dat is het vorderlickst voor 'tLant.
Trou Leeraer
'tIs meed' d'Eendrachtigheyt in Menschelicke zaken.
D'Eendracht kan van een arm een weeldich Landschap maken.
Door Eendracht maeckt 'tkleen tot groot: Men seyt, Eendracht maeckt macht.
O treffelijcke spreuck! met gulde letters klaerlijck
behoort ghy wel te staen voor ijder openbaerlijck.
Daer Eendracht is, daer komt den vollen overvloet,
In neyring, koopmanschap, en alderhande goet:
Het gaet een ijder wel. Den Ackerman bouwt vredigh.
Den Schipman reyst en keert: den Koopman is niet ledigh.
Den Arbeyts-man die komt sijn handen-werck tot nut:
En voorts 'tgehele Landt de Vrede onderstut;
Elck leeft in zoete weeld': dies seg ick u waerachtigh,
'tIs voorderlijckst voor 'tLandt, als 'tvollick leeft Eendrachtigh.
Wacker Toesicht
O Goddelick verstant, daer hebt ghy 'twit geraeckt,
'kSeg dat 'tLandt treffelijckst de lieve Eendracht maeckt;
Dit's 'tmiddel dat best dient genomen byder handen,
Die 'tgemeen nodigst is, en vorderlijckst de Landen:
Maer seght, Trou Leeraer, hoemen daer toe raken sal?
Trou Leeraer
Een middel isser, hoort, ick segh dit's een en al:
Godt heeft de Ov'righeyt de hoogste macht gegeven,
Om yeder recht te doen int tydelijcke leven,
Die heeft het blote zweert tot voorstant vande goe'n,
En om daer mede straf den quaden Mensch te doen.
| |
[Folio Vv2v]
| |
Dees Hoge Ov'righeydt en Goe Regeerder t'samen,
Die salmen bidden dat sy willen nae't betamen,
Tot voorstant van Gods Kerck, heel ernstelijck toezien,
De Leeraers van Gods Woort wel scherp'lick te gebien,
Gants zuyver en oprecht, oock sonder twist te leeren,
Dat sy van Eygen-zin en meer dwael-puncten keeren,
So doende sal d'Eendracht en liefd' weer nemen voet.
Wantrouwich gevoelen
Trou Leeraer, met verlof; Is desen raet oock goet?
Wacker Toesicht.
Maer d'Hoge Ov'righeyt, heeft die hier in yet t'seggen?
Trou Leeraer
Wel ja, wie kan den twist, dan die, ter neder leggen?
Wacker Toesicht.
Die weerelts is, sal die yet richten in Gods Woort?
Trou Leeraer
Wie isser anders die het hoogst gebiet behoort?
Wacker Toesicht
De Leeraers onder een, die moeten 'tvonnis strijcken.
Trou Leeraer
Wel, sy zijn strydigh t'saem, wie sal den and'ren wijcken?
Wantrouwich gevoelen
Hoe weet d'Hoogh Ov'righeyt wie recht of onrecht heeft?
Trou Leeraer
De eygentlijcke daet daer van goe kennis geeft.
De dryvers van yet nieus, die neus-wijs willen sorgen
op zaken die de Heer heeft voor den Mensch verborgen,
Die Gods verholentheyt door Eygen-wijs verstant
uytleggen willen, en die nemen byder handt,
Die't duysterste verschil, dat gants niet kan vertrecken
aen 'sMenschen zaligheyt, tot nodigheyt wil trecken,
Dat Eygen-sinnich drijft, en openbaerlijck leert,
Siet d'Ov'righeyt dan niet dat sulcken leert verkeert?
Mach d'Ov'righeyt dan niet de Leeraers t'saem doen komen?
Doen neerstigh ondersoeck, dat door hun wert vernomen
of sulcken Leeraer dwaelt? bevint hy't, mach hy niet
verbot doen, dat daer naer alzulx niet meer geschiet?
O ja, 'tis Godes woort, ghy sult het zo bevinden.
Wacker Toesicht
'kBeken, 'tis zo, 'kwil niet voorder onderwinden
t'woort stryden, maer 'ksal gaen by Hoge Ov'righeyt
en Goe Regeerder, die'k sal vinden bey bereyt,
Om u Gemene Landt in desen noot te styven,
Vertoeft een weynich, 'ksal niet lange van u blyven.
wacker toesicht gaet binnen.
Wantrouwich Gevoelen
Ick zorch 'tis al te laet, dien raet en zal niet zijn,
| |
[Folio Vv3r]
| |
Daer zijnder al te veel die met een goeden schijn,
een schijn van heyligheyt haer Eygen wijsheyt prysen,
De meeste van het Landt, wie sal haer fout dan wysen?
Tis al verloren moeyt, Hoog' Ov'righeyts gebiet
en grijpt geen plaets hier in, de meest' en achtent niet,
Wat sal't t'beduyden zijn? malkand'ren 'thooft te breken?
Een groten op-heef doen, en dan te laten steken?
VVacker Toesicht komt met Hoghe Overigheydt ende Goe Regeerder.
'tGemeen Landt.
Hoogmogend' Ov'righeyt, die zijt van Godt gestelt
om my Gemeene Landt t'beschermen met gewelt,
Erbermlijck klaeg ick u, dat 'tEygen-wijs vermeten
mijn rust en vor'ge lust geheel heeft neer gesmeten,
Hy brenget onvre in het Goddelijcke woort:
Dees twe van quaet tot quaet sta'ich meerder varen voort;
Sy hebben op geweckt de Twedracht uyt d'afgronden,
En hebben hun te saem met d'Oorlogs Godt verbonden.
Men dreycht my met verderf, ô Godt, my doch versterckt,
O Hoge Ov'righeyt, 'kbid ijv'rich voor my werckt.
Hoge Overigheyt
Vermaerd' Gemeene Landt, hoe tranen dyne oogen,
Dijns diepste harts-gezucht verweckt my tot medogen:
Versterckt dy schone Maecht, herhaelt dijns adems kracht,
Vertroost dijn zwack gemoet, vertrout op Godes macht.
ô schone, dencket aen dijn vor'ge groot ellenden,
Godt zal u wederom, als voormaels, bystant zenden.
Heb ick u trou geweest, doen dien Maraenschen Vorst
u Maegdelijck cieraet geheel ontbloten dorst,
Doen synen Roofgier dorst u erref-brieven scheuren,
V Vryers doden, en u kost'lijckheyt besmeuren
met sijn al-grijpsche handt, doen u lief Speel-genoot,
De rijckst' van uwen staet, dick wenschten om de doot,
Doen uwen Herder, laes! door Duyvels raet moordadig
(ô kreaturen weent) wierd' neer-gevelt verradig,
Heb ick doe trou geweest, hoe veel te meerder t'hans
nu uyt diens Herders stam, de kloeckst' van alle mans,
De peyrel vande deucht, de bloem van Ridderschappen,
Den schrick van't grote rond betredet syne stappen,
Van daer de Sonne rijst tot daer sy weder daelt,
Werdt met verwondering sijn lof en roem verhaelt,
Nu, nu ghy overheert de Kroon-beheerste Staten,
Sou'ck u om inlandts twist en Onrust nu verlaten?
Neen, Goe Regeerder, hoort, ick weet ghy zult voldoen
mijn ernstelick verzoeck, en u gewillich spoen.
| |
[Folio Vv3v]
| |
Goe Regeerder.
Godt neem ick tot getuyc (die kennet hert en nieren)
Hoe willich ick my heb naer u gebodt gaen stieren:
Tsint ick (onweerdigh) heb geweest in't groot gebiet,
Heb ick in arbeyt, pijn, noch moeyt gehadt verdriet.
Hoe dickwils heb ick in het vreesselick slach-oorden,
Voor, achter, neffens my het vollick zien vermoorden!
Hoe dickwils heb ick in het glinst'ren vande Maen
aen mijn bolwercken moeyt, en arbeyt selfs gedaen!
Hoe dickwils (als d'gemeent sacht-rustich lach op pluymen)
Heb ick noch half gekleet onrustich leggen sluymen,
En dacht 'tgemeene nut, en 'svyants tegenstant!
Hoe dick stiet ick daerom de kostel' spijs van d'hant!
Hoe menich droppel bloet heb strydend' ick gelaten,
Als ick bedocht den moord van myne vroom voorsaten!
Hoe dick heb ick geweent om 'sLandts verdriet en noot,
En dacht (O Godt) kon ick haer helpen door mijn doot,
Hoe haest zou ick voor 'tzweert ter eyrden neder buygen!
Onnodich is den roem, de daedt kont selfs betuygen.
Heb ick altijt geweest gereet tot dijn gebodt,
So sal ick nu oock zijn wil d'alderhoogsten Godt.
Hoge Overigheyt
Danck hebt Manhaftigh Prins, ghy hebt verstaen de klachten,
Dat Onrust, Eygen-sin, ons Voedster willen smachten:
Ick bid u, metter daedt, gebruyckt u e'el vernuft,
En d'Eygen wijsheyt dempt, die yeder dus verbluft:
Dempt d'Onrust, Twedracht, Mars, doet sulx met zoete woorden
door Trouwe Leeraers hulp: Dan of sy niet en hoorden,
Hy geeft goe regeerder 'tsweert bloot inde handt.
Daer is het blote zweert, bruyckt dat, 'tzy met gevecht,
Of met een dreyging slechts tot voorstant van het recht.
Goe Regeerder
'kAenveerd' dit zweert met eer, tot vord'ring vanden goeden,
Die zijn bedroeft, benout, sal ick daer mee behoeden:
Maer ghy, ghy wordt gedreycht Oproerders tot het quaet,
Die meerder dan de rust sta'ick zoecken eygen baet.
Ghy geestlijck Eygen-sin, ghy Inlants Onrust-baerders,
Ghy weerelts Twedracht sno, en oorlogs-lust-verklaerders,
Ghy wort hier mee gedreycht, ten zy ghy't quaet bekent,
Het selfd' geheel verlaet, en u tot deugden went.
Trou Leeraer, komt met my, ghy moet my onderstutten,
En Wacker Toesicht, ghy, ghy moet de loosheyt schutten:
Wantrouwich van gevoel, ghy dient oock meed' by mijn,
Want door te veel betrouw'ns daer veel bedrogen zijn.
Trou Leeraer
Seer geyren (Prins en Heer) wil ick my laten bruycken,
'tVerstant dat Godt ons geeft men hoort tot vreed' t'ontluycken.
| |
[Folio Vv4r]
| |
Wacker Toesicht
Ick meed' met allen vlijt. Nu is den tijt en stont
om sluyten met goe re'en dees Eygen-wijsheyts mont.
De helsche poorten zijn al lang genoech ontsloten,
'tHeeft inden hoogsten troon 'tBegin en Eynd' verdroten.
Nu wordt de Twedracht weer gedrift in haren kuyl,
Pax daelt van't blaeuw gewelft om stoppen haren muyl.
Doorluchtigh Prins, 'tsal u gelieven my t'gebieden,
Met Wacker Toesicht sal het op der daet geschieden.
Wantrouwich Gevoelen
Ick volch meed' geyrn 'tgebodt van onsen Overheer,
Doch, 'ktwijffel of dit stuck ons strecken sal tot eer,
Daer isser al te veel die Eygen-wijsheyt minnen;
Daer isser al te veel onrustelijck van zinnen;
Daer isser al te veel die Twedracht liever zien,
En oorlog dan de vreed'; In plaets van een wel tien:
Men sal niet vorderen, 'tLandt is te zeer in roeren,
De meest' in't aenzien, nu de meeste twist-re'en voeren.
Goe Regeerder
Wantrou, weest ghy gerust. Wel aen, om doen mijn plicht
stel ick mijn last int werck, so ick ben onderricht.
Ick hoop in alles my so redelijck te voegen,
Dat ghy Eer-gastich Heer, daer van krijcht goet genoegen.
Hooge Overigheyt
Doet so Doorluchtigh Prins, in't Geestelijck betracht,
Dat yeder Leeraer leert Godtvruchtich met Eendracht,
En laet dwael-puncten af, die aen't geloof niet raken,
Maer slechts sijn Eygen-sin: wilt voorders dan oock maken,
Dat 'sRechters vonnis recht als Rechters hun vereert,
Aenziende rijck noch arm, al t'quaet ten besten keert.
Hoge Overigheyt ende 'tGemeen Landt aen d'een zyde, ende d'ander altsamen aen d'ander zyde, gaen binnen.
| |
Derde Handelinghe.
Mars, Onrust, Eygen-vvijs vernuft, Tvvedracht.
Mars
TSA Onrust, Eygen-zin, tsa Twedracht, uyter muyten,
Voord' an, nu komt den tijdt om moorden, roven, ruyten,
Nu komt de uur en stond', om dit Gemeene Lant
met inlants onvre, krijch, en al vernielschen brant
| |
[Folio Vv4v]
| |
'tVerderven inden gront; Ha Sweert, hoe sult ghy snyden!
Nu armen, wacker, tsa, bereyt u tot het stryden;
Flucx breeckt de banden los van desen halven vree,
Woed't, raest, tiert, tsa, 'tis tijt, stampt, plast in't bloedt nu mee.
Twedracht
Wee eyrd', wee Zee, wee Mensch, wee, wilt altsamen beven.
Onrust
Nu sal 'tGemeene Landt onrustich moeten leven.
Mars
Nu werdt de vreed' geheel ter aerden neer getreen.
Twedracht
Ha, nu ist blijdschap, nu is d'oproer algemeen.
Goe Regeerder, Trou Leeraer, Wacker Toesicht, Wantrouwich gevoelen.
Goe Regeerder.
Van wegen des Manhaft en treffelijcke staten
des kloecken Ridderschaps, en die voor hun Voorzaten
den Adelijcken naem noch houden tot hun eer,
En t'saem-gevoechd' gebou, int kort geseyt (ons Heer)
Die hun vertonen Goe Regeerders deser Landen,
Beveel ick u op straf, met mondt, met lijf noch handen,
Met raet noch metter daet tot nadeel niets te doen.
Onrust
Hoort Mars, wat daer geschiet, dat is een vreemt sermoen.
Mars
Ick ben den Oorlogs Godt, ick pas op niemants dwingen.
Onrust
Ick vrees, Hoog' Ov'righeyt die sal u daer toe dringen.
Eygen-wijs vernuft
Kom, wesen wij wat stil, en slaen eens heym'lijck raet.
Sy gaen aen d'een zyde
Goe Regeerder
Wat dunckt (Trou Leeraer) u van dees bedroefde staet?
Hoe heeft den Eygen zin de Tweedracht gaen verwecken?
Hoe weet de Onrust Mars aen hare zyd' te trecken;
'tIs waer, daer is geen krijch, maer in dees radery
staet Mars (die altijt loert) sulck oproermakers by:
Wat raet doch in dit stuck, om alles we'er te stillen?
Trou Leeraer
My deert dat ick mijn tijdt dus moet onrustich spillen,
Niet besich in Gods Woort. Nu wel, het moet doch zijn:
Als Mars verzekert waer, waer 'tquaetst' gedaen dunckt mijn,
De Onrust, Eygen-zin, en Twedracht sou wel vlieden:
Sent Wacker Toesicht dan by hem, om hem t'bedieden
dat hy hem stille hout, tot datt't hem wort belast.
| |
[Folio Xx1r]
| |
Goe Regeerder
Gaet Wack're Toesicht, Vrient, doch op de zaeck wel past.
Wantrouwich gevoelen
Met oorlof Heer, Ick meen dat Mars daer sal staen wachten
tot datmen't hem ontbiet, hy salder wat op achten,
Spreeckt maer een heftig woort, 'kwedd' dat hy staet en beeft,
En dat hy dan terstont sijn wapens over geeft:
Ik heb betrouwen niet, dat sulcken oorlogs minder
met woorden wordt gestilt, gelijck de kleene kinder:
Doch, houwet my ten goe dat ick't dus vrylick segh,
Het komt daer door dat ick't wantrouwich overlegh.
Wacker Toesicht
Wat, ghy heb kranck geloof, ick hoop 'tsal beter lucken.
Hy gaet by Mars.
Hooch-roemich oorlogs-Godt, en wilt niet onderdrucken
met onwe'erstaense macht, een Landt dat u erkent
voor vrient, 'twelck oock gelooft dat ghy haer welstant bent.
In dien bedroefden tijt, doen't lach geheel bedolven
door macht en tyranny van d'al-vernielse wolven,
Doen waert ghy het een stut: doen wierd' door u gewelt
den groot Roof-siecken guyt met al sijn hulp gevelt:
Ick roep daer van tot tuygh de grijs-beschuymde baren,
Met haren Godt Neptun', hoe 'svyants bloed'ge aren
de groene golven de'en veranderen in root,
Hoe menich trots Marraen sich berchd' in haren schoot.
Ick roep daer van tot tuych de vel geveruwde weyden,
Met Flora Bloem-Goddin, die menich reysen schreyden,
Dat haer vrucht-rijck cieraet so dick verderving leet,
Van bloet, gebeent en vleesch dat g'op haer ciering smeet,
Tot 'sLants verlossing, vrient, waert ghy haer doen verblyding,
Gond' my dat ick haer breng wed'rom gelijcke tyding:
Gebruyckt u wap'nen vry tot welstant, niet tot quaet,
Dees Onrust, Eygen-zin en Twedracht van u laet.
Mars
O Wacker Toesicht! ha! hoe vleyt ghy my! dijn Heeren
(Alzo ghy selfs bekent) behoorden my te eeren.
Was ick die inden noot hen kloeck heb voorgestaen,
Waer door dan hebben sy dees schand' my aengedaen?
O schand'! ô grote schand'! Ick raes! my nu verlaten?
Die Hoer, die halve vreed', wat sal haer die dan baten?
Ick zweer by Iovis macht, 'kvernielt al met dees hant,
Dat die vervloeckte Hoer voor my regeert in't Lant.
Wacker Toesicht
Nu moedich Godt, ick ben dijn vrient, dat moet ghy weten.
Mars
'kHeb (Wacker Toesicht) u oock altijt vrient geheten.
Wacker Toesicht
| |
[Folio Xx1v]
| |
Wel, om mijn vriendschap dan, verlaet dees rasery.
Mars
Geen vrientschap acht ick so, als 'therde staels gesny.
Wacker Toesicht
So wilt ghy dan om my die boeven niet begeven?
Mars
O neen, by Onrust wil ick sterven ende leven.
Wacker Toesicht
Wel, ziet dan wat ghy doet, op datt't u niet berout.
Mars
Voort, voort, 'kben ongewoon dat jematn spreeckt so stout.
Mars gaet by sijn geselschap, VVacker Toesicht by 'tsijn.
Wacker Toesicht
Het schijnt, genadich Vorst, hy wil na 'tgoet niet horen,
Wat ick hem voren hou, 'tis allegaer verloren.
Goe Regeerder.
'tIs d'oorlogs-Gods natuyr, 'tis volck van eenen aert:
Het vuylste helsch gespoock heeft hen altsaem gebaert.
Kan geen gebodt hun dan tot stilligheyt bewegen,
So zet ick dan de macht 'sHoog Ov'righeyts daer tegen;
Gaet Wacker Toesicht, vrient, 'kbid haelt die hier terstont.
VVacker Toesicht gaet binnen.
Is oock wel boser volck op't water-driftich ront,
Dan dese vier? 'kdenck neen, hoe kanmen arger vinnen,
Dan die, die slechts alleen doen na hun Eygen sinnen?
Waer is een quader plaegh dan Onrust, 'sDuyvels vrucht?
En Twedracht, die met haer fenijn besmet de lucht?
O valschen Eygen-zin! wat kond' ghy Onvre bouwen;
Men mach 'tout spreeck-woort wel in sijn memory houwen,
Door eendracht die macht maeckt is een landt sterck en krachtich,
Maer door Inlandsch' onvre winnelick en onmachtich.
Den staet daer Tweedracht is die kan niet blyven staen.
Daer komt d'Hoogh Overigheyt, nu doe ick die 'tvermaen.
VVacker Toesicht komt met Hoogh Overigheydt Ende 'tGemeene Landt.
'kHeb, volgens u gebodt, versocht dees vier personen,
Dat sy met stilligheyt haer souden g'hoorsaem tonen.
'kHeb Mars belast dat hy niet reypen sou 'tgeweyr,
Om het gemeene landt te doen verdriet of deyr:
Maer ziet, wat ist? hy is te hooch in toorn verbolgen,
Hy seyt hy wil 'tgeluck den tijt en stond' vervolgen.
Daer is nu genen raet, dan dat met straf gewelt,
Dees Mars met sijn gesind' ter neder word' gevelt.
Hoge Overigheyt
| |
[Folio Xx2r]
| |
Wel, moetet so geschien, so neemt dan 'tzweert in handen
dat u gegeven is tot voorstant vande Landen,
Bestrijdt den wreden Mars, maeckt dat g'hem overwint;
Ghy sult het licht'lick doen, hy is nu maer een kint,
Mits sijn gevanckenis, en zeven-jarich sluyten:
Men sal hem ketenen, so sal hem t'ooren tuyten,
Van dit vuyl helsch gespuys niet meer verwoedt doen zijn,
En brengen hem in't jock, dat's d'besten raet dunckt mijn.
Goe Regeerder
Seer wel, Groot-machtigh Heer, ghy die doet d'eyrde beven,
En brengt 'twoest meyr in schrick, voort, wilt u dadelick geven
in mijn gewelt, of 'kzweyr met dit scherpsnydend' stael,
(Dat menich Ruyter heeft doen ruymen uyt den za'el,
Dat menich vroom Soldaet ter eyrden heeft geslagen)
Sal ick u dwingen, en dat vuyl gespuys verjagen:
Soeckt ghy 'tGemeene Landt, dat door 'tbestandt nu rust,
Te brengen int verderf? en maeckent wilt en wust?
Neen, ghy hebt geuen wil: maer alsm' u wil gebieden,
Dan moet ghy veerdich zijn, en doen 'tgebodt geschieden.
Mars
Help Iupijn, wat een smaet, sal uwen Broeder, laes!
Dus vanden snoden Mensch zijn als verwonnen aes?
Cretenser Godt, hoe nu? sal ick dan moeten lyden
dat yemant hem beroemt om tegen my te stryden?
Wel aen, vat Schilt en Sweert, bereyt u tot den kamp,
'kVerniel u als het stof, of als een smokich damp,
Die door 'tlicht wints geruys gaet schielijcken verdwynen:
V Tong, meer als 'tgeweyr, doet my wel duysent pynen.
Hoe, waen komt u dees trots? braveert ghy op u kracht?
Kent my (den Oorlogs-Godt) die't al heeft t'onder bracht,
De duyzenden die zijn onmog'lijck om t'verhalen.
Den Phoebe moet door schrick voor myne wreetheyt dalen.
Vertrout ghy op u recht? ick heb een rechte saeck;
Ick soeck van't ongelijck, my aengedaen, nu wraeck.
'kHeb twe-en-veertig jaer 'tGemeene Landt beseten,
Is dat niet lang genoech? Ick word' daer uyt gebeten:
Maer drie-en-dertig ist, na rechten, 'tLandt hoort mijn;
Ick ben den Eygenaer, en wil den Eyg'naer zijn:
Wijckt, wijckt aen d'eenen kant. Hoe nu? wat nu? bevechten?
O schand'! dat ick moet slaen met een van myne knechten.
Goe Regeerder
Braveert so dapper niet, maer toont u kloecke daet.
Mars
Ick bid dat ghy my doch met al u macht niet slaet.
Goe Regeerder
So ghy doet tegenstant, sal ick u 'tlijf doorkerven.
| |
[Folio Xx2v]
| |
Mars
O wicht! daer's geen genaed', nu moet ghy dad'lick sterven.
Sy kampen tsamen, mars werdt verwonnen.
Goe Regeerder
Leght daer nu sterck Gigant, tsa, peyst nu om u ziel.
Mars
Daer was geen man so sterck die nimmermeer en viel.
Goe Regeerder
Wat redenen zijn dat? wat wilt ghy daer meed' seggen?
Mars
Dat 'tg'luck onstadich is, dat moet ghy overleggen.
Hoge Overigheyt
Nu Bloethont, nu Tyran, nu zijt ghy in ons hant,
Nu zult ghy niet meer vrees aendoen t'gemeene Landt:
Met Onrust, Eygen-sin, en Twedracht gaet g'u paren,
En laet ons goe Gemeent (u voor'ge vrienden) varen.
Neemt hem sijn Wap'nen af, en bijndt hem dan wel vast,
So doet den Schelm het Landt geen meerder overlast.
Mars
O Hoge Ov'righeyt! Ha! ben ick nu verstoten?
Bedenckt wat voordeel 'tLandt door my wel heeft genoten;
Waen komt u prats gebou? waen komt u groten schat?
Waen komt u mogentheydt? ghy hadt die niet gehadt,
Ten waer door mynen dienst. Ach deucht! men moet u lonen,
Ick word' vernielt, men hoord' my alderhoogst te kronen.
Hoge Overigheyt
Waerom verlaet ghy ons! en hangt aen dit gedrocht?
Wacker Toesicht
Hooch-machtigh Heer, hy heeft hem qualijcken bedocht:
Wel aen, ick bid voor hem, laet 'tzijd-geweyr hem houwen,
En d'eenen arrem los, dan machm' hem wel vertrouwen,
Dat hy kan tegenstaen tot voorstant onser lie'en:
Wanneer den vyandt 'thooft ons haestelijck quam bien.
Een vast eendrachtigheyt, in God en Menschen saken
is 'tbeste middel: of men daer al aen kon raken,
So kant niet schaden datmen Wacker Toesicht heeft.
Trou Leeraer
Dat's goeden raet, mijn Heer, die Wacker Toesicht geeft.
Wantrouwigh gevoelen
Ick sorgh dat hy't wel haest dan t'samen los sal breken.
Hoge Overigheyt
Ick wil, 'tsal so geschien, laet voorder twist-re'en steken.
Sy nemen Mars de vvapenen af, behalven 'tzijdt-ghevveyr, ende binden hem den eenen arm. Sy omringen d'andere, ende vatten Eygen-sin aen.
| |
[Folio Xx3r]
| |
Hoge Overigheyt
Tast aen dees Eygen-sin; Hoe komt dat ghy verwert
'tgeheel gemeene Lant door Eygen-zinn'ge pert?
Hoe komt dat g'u vernuft meer dan schriftuer gaet achten?
Hoe komet dat ghy wilt door Eygen wijsheyt smachten
de Goddelijcke Leer? Hoe komet dat ghy doet
meer dan te hogen stuck, en twist en Twedracht voet?
Hoe komet dat ghy wilt in Godts verborgentheden,
En in sijn nausten raet door Eygen-wijsheyt treden?
'tIs schade kloecken Man, 'tis jammer en verdriet
dat ghy u doling niet wat beter aen en ziet:
Door u komt al den twist; door u ist aengeheven,
Dat Vader, Kint en Broers te saem twedrachtich leven.
Verlaet dees doling noch, bruyckt recht u kloeck verstant.
Eygen-wijs vernuft
O botheyt by de mest! ô dwaling! fy, 'tis schant.
Hoe duyster is 'tgezicht, hoe weynich is de kennis?
Men geeft my al de schult van dese twedrachts schennis:
Men ziet niet 'talderplompst, men oordeelt na het woort,
En niet met kloeck Vernuft; waer ist oyt meer gehoort?
Om dat ick neyrstich let op veel verborgen zaken,
So heet ick Eygen-wijs, so moet ick oproer maken:
Men seyt, laet Godt begaen, doorsnuffelt niet sijn raet:
Waerom? (ô Godt hoe slecht!) om datmen't niet verstaet.
Ick acht geen blote woort, de Letter die kan doden:
Den geest maeckt levendich: ô botheyt van dees snoden!
Hoge Overigheyt
Genoech, genoech hier van, sluyt toe sijn laster mont.
Goe Regeerder
Dat hy niet meerder werckt; bindt hem de handt terstont:
Dit doen bediet dat hy voortaen niet meer kan spreken,
Trou Leeraer
Noch schryven, om alzo te stroyen sijn gebreken.
Sy tasten Onrust aen
Hoge Overigheyt
Wat doet ghy in ons Landt vervloeckte Onrust? voort,
Geeft u in ons gewelt. Swijcht, datm' u niet en hoort.
Onrust
Wat overlast is dit? ha! wat moet my gebeuren?
Heb ick al me de schult van 'tlant te gaen versteuren?
Ben ick dan d'Onrust, (Ach!) om dat ick 'tkloeck verstant
van desen Leeraer prijs? Breng ick den twist in't Landt,
Om dat ick raed' dat hy sijn leering aen sou houwen,
En treffelijck vernuft? so ga ick Twedracht bouwen.
O grote bottigheyt! ô plompe Ov'righeyt!
Die gantsch geen kennis hebt, noch 'tgoet uyt 'tquaet en scheyt.
Hoge Overigheyt.
| |
[Folio Xx3v]
| |
Werpt neder d'Onrust, so, vertreet hem met de voeten.
Sy werpen Onrust onder de voet.
Tast nu de Twedracht aen, en wilt die me so groeten.
Goe Regeerder
Vervloeckte Duyvelin, die berst van quaet fenijn,
De Son wert bleeck voor u: de Maen verlaet haer schijn:
De aerde splijt van angst: de harde steenen bersten.
Wat helsch gespoock of u doch uyt den afgront persten?
Springt we'er in't stinckend' gat, flucx, springt we'er inden kuyl.
Ha! ziet dus schrick'lick niet, treckt niet so wreet den muyl.
Twedracht
Wijckt van my, ras, vertreckt, wijckt af, laet my gewerden,
En raeckt my niet, wijckt af, sta gins, 'ksegh sta van verden,
My komt de heerschappy, my komt het hoogst gebiet,
My segh ick, ick segh my, ick acht u gantsch'lijck niet:
Om Twedracht is gewerckt, de Twedracht is gekomen;
De Twedracht heeft sijn plaets al vast in't Landt genomen.
Hoge Overigheyt
Voort Helhont, ick segh voort, springt haestigh in dit gat.
Twedracht
Neen, neen, ick heb mijn rust daer lang genoech gehadt.
Goe Regeerder
Nu, nu, ghy boos gedrocht, en blijft niet lang staen kaken.
Twedracht
Ick moet voor dees tijt wel, doch 'khoop de tijt sal naken,
Dat mijn beminders my weer brengen voor den dach.
Wee, wee, wee zy Mensch, zy weerld', 'kvertreck weer, ach!
Tvvedracht gaet vveder inden kuyl met Solffer rokich damp.
Hoge Overigheydt
Vuyl Twedracht, blijft daer in. So moetmen 'tLandt ontlasten
van sijn vyanden, die het schandelijck aentasten.
Trou Leeraer, hoort mijn vrient, 'kbegeer doch suyver leert,
Oprecht en sonder twist, en van dwael-punckten keert,
Gevoed' door Eygen-zin, die't waer geloof niet treffen,
Noch onse zaligheydt, want daer door twist-re'en heffen,
En d'Eendracht in Gods Leer is nodighst voor 'tGemeent.
Ghy Goe Regeerder, hoort, het zweert is u verleent,
Doe goe rechtveerdigheyt, den armen als den rijcken,
Dat's Eendracht in het Weerlts: daer uyt sal klaerlick blijcken,
Dat Sulcken Eendracht, is het vorderlickst voor 'tLandt;
En Wacker Toesicht, hout ghy d'Oorlogs-Godt aen bandt.
'tGemeene Landt
O Gulde vreed'! my dunckt ick zie u neder dalen
met vollen overvloet uyt d'alderhoochste Salen.
Pax
| |
[Folio Xx4r]
| |
'kVerkondich u de Vreed' ghy menschelijck geslacht,
De Vrede komt van boven af dalen.
De Hoge Ov'righeyt heeft die in't Lant gebracht,
En Goe Redeerder mee, door treffelijcke wetten,
Die sy (ô vreuchd'!) in Godt en Menschen saken setten.
Dit's 'teenich middel dat u diende best gedaen,
'tGemeene nodichst en 'tLant vorderlickst verstaen.
Door eendracht die macht maeckt is een Lant sterck en krachtich,
Maer door Inlantsch' onvre winnelick en onmachtich.
3 Pavsa. | |
Besluyt,
| |
[Folio Xx4v]
| |
Daer door dan d'Onrust oock moet vallen onder voeten,
En Twedracht (oft haer spijt) sal na den Hel-gront moeten,
Dat hy belevet dat Trou Leeraer vred'lick leert,
En 'sWerelts Rechter niet van recht te doen hem keert,
Daer door de Gulde vreed' komt vanden Hemel rysen.
Dit's 'tnood' en vorderlijckst, alsoo'ck heb gaen bewysen,
Int Godlick voor de ziel, in't werelts tot ons nut.
Eendracht maeckt macht, daer door wordt al het quaet geschut.
Vernieut uyt Liefd' de Vreed' wilt d'inlants onvre dempen:
Kloeck-stryden' men verwint, daerom Elck Mensch moet kempen.
Vernieut uyt Liefden. Elck Mensch moet kempen. |