|
| |
| |
| |
Eerste vvtkomen van't Spel.
Xerxes, Mardonius, ende Artabasus.
WAT Dulheyt onbesuyst? wat breynelose reden
Drijft Griecken so verwaent in sijn verderf te treden?
Wat steunsel vest hun hoop om mijn beroemt gewelt
(Het welck den Hemel vreest, en maeckt de Góón ontstelt)
Te bieden trots het hooft, en niet en willen lyen
Dat Griecken 'tslaefsche jock van Persens heerschappyen
Sal laden op den hals? maer door een ijver bodt,
Onkondich, dat ick heersch gelijck een Aertschen Godt;
Tot eygen ondergang sy int verderven lopen,
Om door een dwase doot des vryheyts waen te kopen,
En schuymsel vander Aerd', en volcxken ongeacht,
En lompe Boeren grof, waer in bestaet u macht,
In stocken ongestaelt, in slingers en in stenen;
Hoe soudt ghy 'tOorloochs volck van Persen daer met menen
Te stutten haren loop, 'twelck noyt kleynmoedich heeft
In slachting oft in strijt voor eenich volck gebeeft?
Die in het ijser bars van boven tot beneden
Met Pijcken hert verstaelt, met Swaerden scherp van snede,
D'Assiriers heeft vermant, d'Euphrates dick bebloet,
Van Cresus al verwaent gevelt den trotsen moet,
En Tigris loop gestut, 'tgantsch Asien doen draven
Naer Persens wet en lust, En gy die walcht te slaven
In mijn gebiet en wil, daer voor zo menich Kroon
Sich willich buygen moet. Ick zweer by Cyrus troon,
O Griecken, ick u sal der Persen wet doen leeren,
Al sou ick 'tvolck met 'tlant en Steden t'saem om-keeren.
Alzo mijn Prins bethoont u waerdich 'tEdel bloet
Van Cirus, en te recht een erf sijns hogemoet,
Sou t'Griecken ongeacht der Persen roem doen dalen.
Hoe Persen? T'welck nu heerscht van Tartars wyde palen
Tot aen het Rode Strant, en van Caucases weer
Tot daer den Ganges stroomt, en voert naer sijn begeer
Soo'n heyrkracht ongemeen, dat noyt men van te voren
Van eenich Prins oft Heer soo'n grote macht kan horen:
V Ruyters wapens glans verblickt ons teer gezicht;
Der krygers Spiessen recht gelijckt een bosch wel dicht
Van telgen groen beplant: 'tGegalm van zo veel monden
Is als een donders stem van Joven gram gezonden.
Wat zijn de Griecken dul, sy vluchten u gebiet,
| |
| |
Sy haten haer behoet, sy wenschen om verdriet;
Wat's hare macht by d'uw'? sy zijn een hant vol Menschen,
Die'ck acht om 'tongemack t'ontvlien, het sterven wenschen:
Doch 'tis al even veel, haer wanen is maer wint,
Die alzo licht vergaet gelijck die ijl' begint,
'tWelck korts oock eygen bleeck, wanneer met smaet en schanden
De bloeme van haer jeucht, den roem van al haer landen
Voor Thermophyles engt al bloedich vielen neer,
En van hun gantschen hoop niet een en keerden weer.
Men stoud' het leger voort, ons Wereld van Soldaten,
Dat Griecken onbesuyst op wallen hun verlaten,
Op Steden vast gebout is idel boven maet,
Sy maken hun verdwaest tot roof van den Soldaet;
Dat doen sy al te dom; so ick mijn macht moet thonen,
Ick sal geen Stadt of Landt voor vier of zwaert verschonen:
Dat's recht, ô groten Prins, die u derft wederstaen,
Moet van sijn dwaesheyt stout een bitt're straf ontfaen.
Ick heb het Griecken sot genadich willen wesen,
Ick heb als goedertier veel giften waert gepresen
Haer ijver aen geboon, en heb in als gezocht,
Op dat ick sonder bloet haer Prince worden mocht:
Doch sy en willen niet, maer steets hertneckich blyven,
Dus moet ick thonen wel wat Persen kan bedryven,
Tot haer verderffenis en gantscher ondergang,
De Hel wert noch te nau door hoe veel Zielen bang,
Die door der Meden zwaert naer Charon sullen vlieden.
Sa, datmen metter vaert het Leger doet gebieden,
Dat niet en wert verschoont, noch Dorp, noch Stadt, noch Lant,
Men werp het al te gront, men roof, men moort, men brant,
Op dat het Griecken door den hoochsten noot mach leeren,
Hoe weynich datt' haer gelt, sich tegens my te weeren.
O Koninck! u gebodt werdt metter ijl volbracht,
Den Krijchs-man is verheucht wan hy bekoomt soo'n macht.
Autarctus, Masistius, Artabasus, ende Mardonius.
MArdony, ick versta dat meest de Griecksche steden
Met al gemeenen eet zijn int verbondt getreden,
Tot onsen wederstandt: De eenigheyt voorwaer,
Maeckt dick de machten kleyn zo moedich en strijtbaer,
| |
| |
Dat haer geen buyten macht hoe groot heeft konnen schaden:
Dus danckt mijn voor het best en vorderlijcxt geraden,
Datmen met listen soeckt te scheyden haer verbont.
Voor eerst so wast van nood' datm' aen Athenen sont
Noch eenmael, om te zien oftmen het kon bewegen
Te scheyden vant verbont, daer toe men het genegen
Moet maken met beloft van milde gaven groot.
Het is Athenen, 'twelck lijdt d'aldermeesten noot,
Peloponneses Muer en kan dat niet bevryden;
Die naest zit aen 'tgevaer, die soeckt dat meest te myden.
Het is een borger volck die licht zijn int beraen,
Dus dunckt my dat wy hier wel vast in mochten gaen.
Dat's ijdelheyt, Wel hoe? vergeet gy wat voor desen
Men haer heeft aengeboon, op datse wouden wesen
Ons vrienden, maer in plaets ons Tolck sy doden fel,
En eerloos int geslacht Arthmius doemen snel,
Om dat met ijver steets hy socht ons macht te meeren;
Hoe? soumen dan haer nu aen onse zyd' doen keeren,
Die doen so boven maet hertneckich zijn geweest?
t'Gevaer was doen noch wijt, en niet by haer gevreest:
Maer als men nu begint te zien de Dorpen branden,
En met een leger trots hun mueren dicht omranden,
Dan wert de Ziel verbaest, het herte wert vertsaecht,
Dan isset datmen eerst om te verdragen vraecht,
Want eygen schaed' veel meer sal als 'tgemene smerten:
Dus datmen al beleeft noch eens d'Atheensche herten
Soeckt om der Persen vrunt te zijn; Mijn dunckt gewis,
Dat dit ons boven al wel nut en nodich is.
Het dunckt mijn wonder wel en wijsselijck geraden,
'tVersoecken is het naust ten minsten, 'tkan niet schaden.
Gemerckt d'Atheense stadt
Die blijft hertneckich stout, by al het gene dat
Sy vorich heeft gedaen, so sal sy seker wanen
Dat wy verflaut en bloo haer tot de vrede manen:
En moedich onvertsaecht sy worden door dees daet,
Om t'overwinnen veel sich te versekeren baet:
Dit is de schade die ons hier uyt voort kan komen.
Dat's even veel, men heeft daer voor niet eens te schromen,
Tsy ofse moedich zijn, oft wel vertsaecht en blood,
Sy konnen evenwel der Persen macht te groot
Wel ick verdraech mijn garen,
| |
| |
Dunckt u dat goet te zijn? zo gaen wy dat verklaren
Den Koninck metter ijl, om daer te weten 'tgeen
Hem best en nodichst dunckt van onser beyder re'en.
| |
Choor.
PRincen die met dulle zinnen
Lieven al d'onnutten staet,
En als t'zalich meer beminnen,
'Tgeen u doch zo licht ontgaet;
Al het bloedich moorden wreet
Is der Princen Ziel niet leet,
Als sy maer daer door verheeren
'tGeen hun Ziele zal begeeren.
Dick den Hemel slaet in tooren
'sKonings hoogmoet en gewelt,
Laet hem in sijn smaet versmoren
Op het zwert bebloede velt,
Op dat ider wert verthoont
Dat gheen Scepter moetwil schoont:
Maer dat Godt met gramme oogen
Dreycht der Vorsten boos vermogen.
Xerxes waent de Griecksche Steden
Vol moetwil te roven boos
Waken voor het vromer goet,
Kneusen Persens trots ghemoet,
Doen de Griecken manlijck stryden,
Om hun van haer jock te vryden.
Raetslaecht vry, ô Vorsten listich,
Nochtans maeckt ghy 'tGriecken niet
In haer doen oneens of twistich;
Hoe veel machten kleyn vergaert,
Werden door Eendracht bewaert,
En hoe datse zijn gedreven
Om dat vromen hulp te geven.
Iupiter, Phoebus, ende Mercurius.
HOE is den Mensch verdwaest, die ijdel in sijn menen
Alleen op 'sAertrijcx hulp en teder macht gaet lenen,
| |
| |
Nu alles waent verheerscht, en roemt sich Prins in als,
Gewis, ô Vorsten dom, den schijndt is dick so vals,
Dat's u bedrogen heeft eer gy dat zelfs kont weten,
Wan gy u d'hoochste waent, so is u naest geseten
'tVerderf, 'twelck uwen roem sal blixemen ter neer,
'tGeen ick flucx blijcken doe aen Persens Opperheer,
Die met soo'n leger waent het Griecken waert om loven,
Van hun Voor-ouders wet en vryheyt te beroven:
Hy pocht in sijn gemoet, hy roemt in sijn gedacht
Het Griecken is alreed' in sijn gewelt gebracht.
Neen Snorckert, al verwaent, ick sal u idel romen
(Gelijck den lichten wint den roock tot niet doet komen)
Doen stuyven en vergaen, en doen bekennen dat
noyt Jovis rechterhant van straffen en was mat:
Ick lief geen tyranny, ick haet het wreet verheeren
Van volck'ren, en het geen een ander is begeeren.
Der Griecken ijver vroom in Godts dienst mijn behaecht,
Godtvruchte offers goet der sonden smet verjaecht:
Wat Landtschap heeft sich oyt ootmoedich so gebogen
De Goden t'eeren, recht als Griecken naer vermogen?
Den Hemel heeft gesmeeckt, en beden uytgestort,
Op dat der Goden jonst niet wech geruckt en wort.
Der Persen deucht bestaet in trots hovaerdigheden,
In opgeblasen pracht, in rijck beperelde kleden,
In stenen schoon gewaent die blincken in het goudt,
Dat's al d'onnutten schat daer Persen meest van hout;
Met leck're snoepery, in haer verweende feesten,
Sy gulzichlick verzaen (als ongebonden beesten)
Haer smakelose keel, van't lecker so vereelt,
Dat zelfs haer snootste spijs, is Grieckens hoochste weelt.
Onkuysche hoerery, 'tgeyl overspel, bloetschanden,
Ontuchte Sodomy is vander Persen landen.
Het dertelste vermaeck, en haer gemeenste spel,
Archlistich, vals, geveynst, boos, nydich, wreet en fel,
Is haer verraders hert, angstvallich, licht verslagen
Als blode Wyven teer, en konnen niet verdragen
haers vyants wreet gezicht, maer laten snoot het velt.
Ik krygers menicht is alleen hun hoop gestelt,
Godtvruchtich zijn sy niet, hun Princen zijn hun Goden,
Den Koninck boven al is vlytich hun geboden,
Als d'alder grootsten Godt te eeren boven maet;
Den Hemel heeft een walgh van dees Godloosheyt quaet.
Bematicht is den Grieck in al sijn doen en wandel,
Hy lieft het Godlijck recht, is trou in al sijn handel,
De wetten gaen in zwang voor ider een gemeen,
T'sy Borger oft voor vreemt, sy delen recht na re'en,
| |
| |
Gastvry, goethertich, milt, medogend', goedertieren,
Beleeft, rechtzinnich, vroom, en vrolijck van manieren,
Doch niet in dertelheyt, maer in oprechte deucht,
Daer't manlijck meest sijn ziele in verheucht:
Eenvoudich is haer hert met eerzucht niet bevangen,
Haer lieft geen zyden klaer met Peerl en Gout behangen,
Een licht-bereyde spijs haer gragen honger boet,
Geen geyle hoerery verlust haer kuys gemoet:
So veel in weeld' en pracht den Pers sal overtreffen
Het Griecken, weer so veel de deuchden vroom verheffen
Vert boven Perssen snoot het Griecken wijs geleert:
Soud' ick dan lyden dat den Pers den Grieck verheert?
Neen, neen, veel eerder sal mijn blixem snel vertreden
Der Persen trots gewelt, en Xerxes mogentheden.
Neen Vader, so ghy lieft het Griecken algemeen,
Spaert vry u blixems vlam, maer zent haer vreugden heen:
Eendracht, die steets verselt van lief en trou gepresen,
Sal al de Griecksche Ste'en zo vast gehecht doen wesen
In eenigheyt, dat eer haer schey d'onwinbaer doot,
Dan yet wes'tvaste slot van haer verbont ontsloot.
Mijn Broeder, dat's te recht een wysen raet gegeven,
Door eendracht zietmen al in liefd' en trouwe leven,
Oprechte eendracht maeckt de zwacke machten sterck,
Veel handen t'saem gevoecht by na onmoog'lijck werck,
Volvoeren naer begeert: de heylg' eendracht eerwaerdich
Maeckt ider tot behoet sijns Even naesten vaerdich.
Ons Vaders rechterhant door eendracht onderhout
Wat Godt of Menschen ooch rontomme hem beschout.
Vier, Water, Lucht en Aerd', van wesen zijn twedrachtich,
Nochtans naturen Heer, oft 'sWerelts Schepper machtich,
(Wt den Chaos verwert) heeft die so wijs vergaert,
En eendrachtich gevoecht, dat ider in sijn aert
Blijft onverderff'lijck staen, en d'ander niet vertreden:
'tIs Eendracht die alleen als Moeder vande Steden
Is 'teygen voetsel, 'twelck hun vesten maeckt te nou,
En hout die wel bezet met borgerlijcke trou,
En schenckt een zwacken staet dick 'sHemels hoog vermogen:
Maer waer de tweedracht woont en kan geen macht verhogen.
Door eendracht werden licht de kleyne rijck en groot:
Dus Vaders, naer ons raet 'tgemene best van nood
Is meest de Eendracht waert, die steets aen hare zyde
voert vrientschap, liefd' en trou die allen twist vermyden,
En knopen 'tBorgers hert met soo'n verwerden strick,
Dat sy malkander trou door genes dodes schrick
| |
| |
Voor Vaderlandtsche eer in d'hoogste noot verlaten:
Dus, d'Eendracht is alleen behoet van 'sWerelts staten,
En oock het hoogste nut om 'tGriecken te behoen,
Voor Perseus slaverny is Eendracht in haer doen.
'tBehaecht mijn wonder wel, ô wijste der Godinnen,
Mijn liefste dochter schoon, u overkloecke zinnen
Die brengen reden voort; Den Soon oock van Jupijn,
Den lof van desen raet moet met deelachtich zijn,
Oock naer u beyder zin die mijn dunckt wel gevonden,
Wert Eendracht metter ijl int Griecksche landt gesonden.
Mercurius, hoort hier, Mijn aldersnelsten Soon
Met voeten vlug gewieckt, haelt uyt des Hemels troon
d'Eendracht met haer gevolg, en doetse voor my komen,
Op dat sy kondich wert wat ick heb voorgenomen,
Tot Griecken veylen jonst.
Mijn Vader, u gebodt, en sal in korter wijl
Voor uwe Godtheyt hooch de Eendracht flucx doen wesen.
Hoe lieflijck wert den roem des deuchts by ons gepresen!
Den Hemel al verheucht der vromen voorspoet ziet,
En steets mijn rechterhant hun ijver jonste biet.
'tVerheucht mijn boven maet, als ick door kloecke reden
Beweecht den vromen zie in duysent angsten treden:
Grootmoedich onvertsaecht schrickt voor geen doots gevaer,
Als oft alhier de doot voor hem geen doot en waer,
Gelijck het alzo is, want inde doot der vromen
Wert 'slevens soet begin in 'sHemels erf bekomen,
'tWelck voor Godtvruchte deucht is wis tot loon bereyt
t'Godtzalich leven bly; 'tgemoet veel hoger leyt,
Van op't Godlose ront een eeuwich huys te bouwen;
De suyv're ziel altijt sal vruegdelijck aenschouwen
Haer waerste Vaderlandt, van waer sy quam alhier.
Mijn Vader hier voor u de Eendracht goedertier
Met haer ghezelschap waert haer willich komt vertogen,
Naer u begeert en wil, ick heb mijn naer vermogen
G'hebt wel gedaen mijn soon.
Nu Eendracht hier verschijnt voor Jovis gulden troon.
Gy Koninck vander Aerd, ô Vader vanden Hemel,
Gy die met donders vlam en 'theylich Lichts gewemel
Verschudt des Hemels troon, en maeckt het Aertrijck blint,
Siet hier voor u gezicht die ijver is gezint
u Mayesteyts bevel naer 'tGoddelijck verklaren
| |
| |
Gy Steden-cierster schoon, konstlievige Godin,
O Moeder van't gebou, en aller vromen min:
Beminster vande Vreed', en haetster van het stryden:
Vriendinne van het recht, vyandin van't benyden:
Verjaechster van't bedroch: gerustheyt van't gemoet:
Recht Suster vande Trou, ô heyl'ge Eendracht zoet;
Gy die niet lang verselt de boosheyt ongebonden,
Noch vest geen woonste vast by moetwils schalcke vonden,
Noch by gewelt of moort, geveynstheyt, tyranny,
Onmiltheyt, onbeleeft, noch vals pluymstrijckery,
By 'tdertel overspel, by logens valsche lagen,
'tZijn u vyanden boos die wijt van hun verjagen
V Godlijck wesen schoon, u by-zijn zoet van aert,
'tWelck Rijcken, Lant en Ste'en van ondergang bewaert,
Wil byden vromen zijn, en haet der boser wegen;
Mijn wil is, heyl'ge Maecht, dat ghy u heylsaem zegen
Den Griecken mildich schenckt, en die oock steets verselt,
Op dat sy wel vereent der Persen trots gewelt
Te niet doen en veslaen: Neemt trou en liefde mede,
En al de deugden die u oyt geselschap dede,
Verspreyt die over al, bint vast hun Steden tsaem,
'tWelck haer is 'thoogste nut, en maeckt hun best bequaem,
Den buyten vyant trots sijn grote macht te schenden,
Want waer, ô Eendracht, gy u voeten heen sult wenden,
Het Aertrijck lacht vol vreucht, gerust en wel vernoecht
Door overvloet in als, 'tgeen gy wel mildich voecht
'tGezegent lantschap toe: maer daerm' u gaet verjagen,
Volcht flucx den ondergang, daer so veel grouwel plagen
Van twist, gewelt, bedroch, van moorden en verraet:
Hier hebt ghy mijn bevel; Nu gy myn dochter gaet
naer 'tGriecken vrolijck heen, die uwe komst verwachten,
Tversaechde hert maeckt vroom, versterckt hun zwacke krachten,
Dat alle Menschen doch der Griecken lof, verbreen,
En dat met Persens schant.
En sal naer u begeer soo'n ijver hulp bewysen
Den Griecken, datmen sal noch naer veel Eeuwen prysen
Den zege overvroom die Griecken door my wan,
Want noyt in 'sWerelts tijt een groter beuren kan.
| |
Choor.
HEt saligst dat den Mensch hier heeft,
Is dat hy steets Godtvruchtich leeft,
| |
| |
In al sijn doen eenvoudich slecht.
Den Hemel dient met liefd' oprecht
Naer eygen Godts geboden.
Dien Man sich recht geluckich roemt,
Die Jupiter sijn dienaer noemt,
En zorch voor hem gaet dragen:
Want dees met een gemoet verheucht,
Bereyt voor hem door ware deucht
Het Lantschap daer den vromen woont
Wert meest van ongeval verschoont,
En dragen zorge dach en nacht,
Op dat den boos' met al sijn macht
Dat niet en kan bezwaren:
Siet hoe de Goden zijn beweecht
Om t'Griecken, 'twelck Godtvruchtich pleecht
Den Godsdienst t'haren eeren,
Om 'tslaefsche jock der Persen vals
Te wenden vander Borg'ren hals,
En al haer smaet te weeren.
De Eendracht als haer 'tnutste goet,
Met vrientschap, liefd' en trouwe zoet
Verselt, wert haer gezonden:
Dus danckbaer 'sHemels gaven milt
Sy loven die in vreed' en stilt,
Themistocles, Chileus, Pausanius, Lycomedes, Ariobulus.
DE Griecken zijn vereent, haer twisten hier te voren,
Heb voor 'tgemene best ick ijver doen versmoren.
De vrome zijn gemoet haer vryheyt voor te staen,
En met haer eygen bloet der Persen trots te slaen:
Neen, 'tGriecken niet en lijt dat dees verwijfde Mannen,
Wt geen van hare Steen haer oude vryheyt bannen.
Sou Medens weeld' en pracht, en Persens geyle ze'en,
'tGematicht Griecken wijs in slaverny vertre'en?
Veel eer sal door haer bloet coralich ros verschynen
De grauwe Zee, en eer sou Persen doen verdwynen
Haer steden meestendeel, dat 'tGriecken immer nou,
Dat Xerxes dat zo slaefs sijn wetten geven sou
Want noyt den Griecken vroom voor geen gevaer en neygen,
| |
| |
Hoewel der Persen macht Athenen meest sal dreygen,
En ziet sich aldernaest omringt met haer gewelt,
So heeft noch geen gevaer haer manlijck hert ontstelt,
Om met gemoet vertsaecht van't Griecx verbont te scheyen.
Wat heeft met loven milt so listelijck doen vleyen
Den Pers door sijn Gezant d'Atheensche borgery,
Op dat hy die naer wensch mocht krygen aen sijn zy:
Maer ô! den Koninck was wel vert van sijn begeeren,
Athenen kan wel 'tgoudt en Xerxes schat ontbeeren,
Ten heeft die niet van doen: maer boven al het mint
Den gulden vryheyt waert, en daerom oock gezint
Te laten hare Stadt, Voor-vaders, Hof en Landen,
Daer sy niet mogen vry, en zonder slaefsche schanden,
Veyl blyven nu ter tijt, om daer naer door een slach
De vryheyt altemael en 'tleven op een dach
te eynden, ofte wel d'Atheensche scha te wreecken,
En met eendrachte handt der Persen trots te breecken,
Verseeck'ren 'tGriecken al haer vryheyt int gemeen,
En int byzonder wy ons zoet gewenschte Atheen
Herbloeyen doen verheucht in eeren hoog verheven:
Vervloeckt is 'tsnoot ghemoet dat lust als slaef te leven,
En liever niet en kiest te sterven in het velt,
Dan sich te zien verheerscht van het uytheemsch gewelt.
Themistocles, ô Helt! recht Grieck in al u daden,
Het Griecken int gemeen is even so beraden;
Athenen treet haer voor, sy volgent vlytich naer,
'tBezonder is gestaeckt in dit gemeen gevaer;
Al heeft den Koninck nu de Griecksche deur gewonnen,
Daerom en heeft hy noch hun vryheyt niet verslonnen,
Hy heerscht noch niet naer lust: 'teendrachtich Griecken sal
Hem doen bekennen dat der Keyserrijcken val
Dick niet verhind'ren kan een menichte van knechten,
Noch veel krijchshopen kloeck genegen om te vechten:
Maer wel den zegen Godts, die meest den kleynen heeft,
Waer voor de grootste macht heeft dick vertsaecht gebeeft.
De Griecken zijn te saem in vast verbont getreden,
O overvromen Man! door u beleyt en reden,
Gy dreeft haer tot de zaeck, gy porden haer bequaem
Met woorden wijs geseyt, so dat sy altesaem
Malkander zwoeren trou te blyven tot het ende.
Waer dat Jupijn belieft de Eendracht neer te zenden,
Is zeges teycken vast; en voor dat lant gewis
Den Hemel ijver waeckt, en steets sorchvuldich is.
Dus Griecken zijt gemoet, de Goden met u stryden,
Haer ongemeten macht u vryheyt zal bevryden;
| |
| |
Treet moedich int gevecht, blijft vast in u verbondt,
Der Persen staet door u wert dodelijck gewondt.
Athenen nimmer sal 'tverbondt als trouloos scheyden,
Noch Sparta wil oock niet datmen waerachtich seyden,
Dat Lacedemon vals het Griecken wou verzae'n.
Neen, neen, Voor-vaders deucht en overvrome dae'n
Die prick'len al te zeer ons Ziel en kloecke zinnen,
Om met ons eygen doot ons Vaderlant te winnen,
Der vryheyts gulden kroon, oft wel die met gewelt
Te graven met ons bloet int doot besprengde velt:
Want beter is het vry voor't Vaderlant te sterven,
Dan onder 'tslaefsche jock zo eerloos te verderven.
Corinthen even zo haer Stadts vryheden mint,
En Tegea te recht is even so gezint;
'tGantsch Griecken spreeckt alzo, en ijver zijn genegen
den Persen onder t'ooch te trecken moedich tegen,
En tergen haer ten slach, die zo verwaent gemoet
zijn, dat ons tegenweer haer spottich jagen doet:
Doch uyt het noot gevecht wy nimmer sullen wijcken,
Voor dat wy allen doot, oft Persen t'seyl doen strijcken.
HEyl'ge Eendracht welghekomen
Zijt ghy inde Griecksche Ste'en,
Door u wert den schrick met reen
(O Godinne!) wech genomen,
Die de Griecken int gedacht
Beven deed' voor Xerxes macht.
Eygen vrucht van d'heylg' offerhanden
Die het Griecken met ootmoet
T'eeren vanden Hemel doet.
O! beschermster van haer landen
Zijt ghy, die steets met u leyt
Vrientschap, Liefd' en trouwigheyt.
Door Godtvruchtigheyt komt voren
d'Eendracht uyt des Hemels troon,
Als der deugden voetster schoon;
Twist, Gewelt, Bedroch versmoren,
'tWelck der Landen welvaert schent
Waer sich d'Eendracht henen wendt.
Phanias, Aristides, Lycomedes
| |
| |
HOe? so te Scheep te gaen, en onse Stadt te laten?
Wat zou den zege al (oft zo geviel) ons baten?
D'Altaren vanden Góón, Beschermers ons Gemeent,
De graven daer in rust Voor-vaders wit gebeent,
Ons Muren trots geboudt, ons schoon vercierde hoven
te laten vol moetwil: Den Persen die beroven
En schenden onse woonst, vernielen onse Stadt,
Al oft Athenen noyt geen plaets en had gehadt:
Wat kan ons 'tongeval doch erger zijn toezendich?
Altijt te zijn verheerscht in slaverny ellendich.
Die 'tVader-landt ontbeert is ider slaef vol schandt.
De gantsche Weerelt is der vromen Vaderlandt;
O Phania! gelooft dat in geen plaets oft Steden
ons Vaderlandt bestaet, de Ziel verselt met reden,
(Wiens oorspronck Godlick is) daelt uyt des Hemels troon,
En vest haer woonst int lijf (door eygen schick der Góón)
Daers' in gekerckert blijft, als vremdelijck op Aerden,
En heeft altijt het oog naer 'sHemels dack vol waerden,
Als vol genegen lust om daer weer heen te gaen.
Dit is het gene dat ons so 'tgemoet port aen,
Tot oeffening des deuchts, tot eeren, staet en machten,
En schelt het trage lijf van onvermogen krachten,
Verslenst in lusten vuyl, als in't vervolgen flou,
Naer 'tgeen des Hemels vonck hem garen stieren wou;
Dat's naer een vry gemoet, bezwalckt met gener vresen,
Die 'swerelts lust versmaet, en naer 'tonsterflijck wesen
('tWelck wis die Mensch bekoomt) vergadert door de deucht.
Dus Phania, altijt leeft in't gemoet verheucht,
Den Vromen, waer hy is, en treet 'tgeval met voeten;
Haer blixems dwarssen sach, noch donders grof ontmoeten
verschricken sijn gemoet: maer poocht steets-wijs gezint
met onvertsaechder hert naer 'tgeen hy nodichst vint,
'tSy dan hy nodich raemt het Vaderlant te derven,
Oft voor des Ouders wet al vechtende te sterven.
Hy schrick voor genes dings, maer neemt het byder hant,
Oock Phania, alzo wy laten Stadt en Landt,
Als 'tgeen ons nodichst is om vry te mogen leven.
Stadts Wal, hoe vast gebout, geen hulp aen ons kan geven
tot Medens tegenweer, ist dan geen veylder raet
dat wy die laten, eer dat die ons eerst verlaet?
Athenen gaet met ons, de vryheyt treet ons voren,
Die, so wy bleven hier, ellendich sou versmoren;
| |
| |
De Doden laten die bewaren 'tdode goet;
Die leven zoecken 'tgeen haer nut is tot behoet:
Neen Phania, verschrickt dees stenen niet te laten,
Want eer een korten wijl op heerelijcke straten
Ons voeten sullen treen in Hemel oft op Aerdt.
Broeders, hebt g'yet te doen? het volck is meest vergaert,
Om haer eendrachtich op de Schepen te vervoegen.
Gaen wy, dat Godt in als Athenen wil vernoegen.
| |
Rey.
A Dieu, ô Stadt // die wy door noot verlaten,
Ons oogen nat // met tranen boven maten
Bevocht, bedroeft ons borst, als wy bedencken
Hoe het geboeft // van Persen u sal krencken.
Dan werden Medens slaven.
Niet al te seer // u 'tscheyden laet berouwen,
Athenen weer // den Hemel sal op-bouwen,
Heerlijcker noch // als oyt het was te voren:
Beter ist doch // de Stadt als wy verloren.
Die blijft hier, maer wy gaen,
Oft sterven, oft verslaen
Die ons t'onrecht bestryden.
| |
Choor.
NAer dat te Scheep gegaen Athenen
Nu was door Temistocles raen,
De Griecksche vloten hun vereenen,
En moedich jegens Meden slaen.
By Artemisium in het vechten
Het Griecken Persen proeven doet,
Dat pronck noch prael yet kan uytrechte
Maer wel alleen een vroom gemoet.
| |
| |
Sich te verzekeren int verwinnen
Is t'recht/ 'twelck korts wel bleeck
Aent Griecken, dat verschrick van zinnen
So schromich Medens hoogmoet weeck.
Maer nu by Salamyna moedich,
Stout leggen Persens trots ter neer,
Versek're met haer handen bloedich
Haer Vaderlant de vryheyt weer.
Die door den damp des hoogmoets droncken
De Goden trotsten op sijn macht,
Sach flucx sijn grote vloot verzoncken,
En al sijn waen te niet gebracht;
So dat hy al verbaest met schanden
Door Themistocles veylen raet
Vlucht metter ijl naer Medens landen,
En Grieckens heersch-lust droef verlaet.
Leert nu hier uyt, ô volck'ren! kennen,
Wat nut Godtvruchte Eendracht geeft,
Geen vyandt noyt het landt kan schennen,
Waer die haer heyl'gen zetel heeft.
Aristides, Pausanias.
D'Onsterffelijcke Góón en 'sHemels doen genadich
Met offers aengenaem, het Griecken looft gestadich,
En boven al Jupijn, die (Vader van het recht)
Der Persen heersch-lust als tyranny wederlecht.
Den meesten noot is door, den Koninck is geweken,
Dat nu met Feesten milt het Griecken wil uytbreecken,
Met vreugden over al. O onsterffelijck geslacht!
Hoe haest is door u hulp den Pers te niet gebracht,
Alleen met een gezwenck ô Goden! uwer oogen,
Vernielt ghy 'sAertrijcx trots en 'sWerelts ijl vermogen.
Gy die den golven dul met wijsheyts tomen zelf
bepaelt en hout int bant, en 'tblinckende gewelf
des Hemels gulden daeck met sterren hebt doorweven,
Die ider in sijn loop naer wijsheyts oorden zweven.
O Goden ick u smeeck danckbarich int gemoet,
Om d'onverdiende deucht die ghy het Griecken doet;
Dat nu d'Altaren plat van offers bloedich roken,
D'eerwaerde Góón tot lof, op dat het danckbaer smoken
den Hemel wijs behaecht dat hy ons zegen geeft,
Dat een-mael noch den Pers voor Grieckens vroomheyt beeft:
Ick voel inwendich, Góón, 'tgewis van't overwinnen,
| |
| |
Een zonderlinge vreucht mijn wispelt door de zinnen,
En eygen voorbeelt, dat den Hemel vol genaed'
liefd', dat eendrachtich vroom het Griecken Persen slaet,
Verdrijft hem uyt sijn lant, en doet hem schandich vluchten
met so veel ongeval, bekommering en duchten,
Als hy de Griecksche Ste'en en t'onrecht heeft aengedaen,
Ja dat noch eens met vier moet 'sKonings hof vergaen,
Tot wraeck van moetwil snoot aen onsen staet bedreven;
Den Hemel wilt in als naer uwe wenschen geven.
O Aristide! looft, de Goden zullen doch
u Stadts verderven snoot wel schendich wreken noch.
Ick zie naer dese tijt als 'tGriecken op gestegen,
En hoogsten trap sal zijn weer aen de Mede plegen,
Den eygen moetwil snoot die't Griecken heeft geleen:
Maer Aristides, gaen wy met manhafte reen,
Der Grieckscher volck'ren kloeck tot vroom gevecht vermanen,
Want noch eenich met ons bloet wy moeten moedich banen
den wech tot ons behoet, en met eendrachte handt,
Oft sterven, ofte doen dat Meden ruymt het lant,
Met schanden boven maet, en sijn hovaerdich rasen
men hem betoont te zijn, een idel opgeblasen
en Vrouwen snockery, die dwaeslick niet en gelt,
Wanneer met Swaert en Spies men vechten moet int velt.
O Aristides! ziet, den tijt is nu voor handen,
'tBeginsel vanden wel oft qualijck vaert ons Landen;
Ick roep de grote Góón, die ick als Rechters maeck,
van Xerxes moetwil boos, en ons gerechte saeck
den Goden, waer van dat den zeege ons moet komen.
Pausanias, ô neen, en wilt hier niet voor schromen,
De Goden lieven 'trecht, sy slaen geen hoogmoet acht:
Tot noch toe hebben sy den Griecken met haer macht
Rechtveerdich by gestaen, sy en sullent noch niet laten.
Wel, gaen wy metter ijl haer offeren t'onser baten,
En zien wat ons 'tgeheym naer Priesters wet toezeyt,
Op datmen naer haer raet ons zaken wijs beleyt,
'tSy dats' ons tot het slaen, oft noch te toeven raden,
Gewis men moet den raet der Goden niet versmaden.
Mardonius ende Masistius.
MAsistius, ghy ziet hoe dat ons zaken lopen;
Den Koninck is vertsaecht, ontbloot van alle hopen,
| |
| |
Naer Persen toe gevlucht; wat staet ons nu te doen?
Oft wel te trachten om ons zelven te behoen,
Ons eere voor te staen, en Persens leet te wreken,
En 'toverwinnend' heyr der Griecken trots te breken,
Oft wel te trecken daer het ons wel veylder zy
Tot 'teen of 'tander; Hoe, oft waer na dat ick my
vervoegen sal, En heeft mijn ziele niet besloten.
Den Pers in korten tijt veel schanden heeft genoten,
En 'tvalt veel anders, dan-men eertijts heeft gewaent,
Hier lang te blyven stil den noot ons anders maent,
Het Leger vol gebreck van notelicke dingen,
So datm' ons met gewelt tot vlucht of slach zal dwingen.
Masistius, wilt nu tot 'sKonings eere raen,
Wat nodichst is voor ons, en vorderlijckst gedaen.
'tVertreck baert ons geen nut, de Griecken op ons hielen,
Die sullen int vervolch allengskens ons vernielen:
'tIs beter datmen slaet, en datmen vlytich waech
Ons Leger dat verzwackt; daer sterven alle daech
te veel Soldaten, door den honger die sy lyden.
Wel, zijt ghy zo van zin, ick salt oock niet vermyden,
So gaen wy datmen flucx het heyr in orden stelt,
Op dat wy, of den Grieck, verlaten 'tbloedich velt.
Bode, Pausanias.
MYN Heer, den Pers my dunckt is tot den slach genegen.
Het Griecksche heyr oock sal hem moedich trecken tegen,
Want dat niet is gewoon te wijcken voor den slach:
Een ider doe sijn best so veel als hy vermach.
| |
Choor.
TOt eygen schaed' is nu gedrongen
Den Pers, tot vlucht oft wel tot slaen,
So haest heeft Godes macht gedrongen
Dese Meden hoogmoets idel waen.
Bode, Rey van Griecksche Ionckvrouvven.
| |
| |
MArdony selfs is door het Leger gants verslagen,
Want als de Persen nu de doot haers Veltheer zagen,
Flucx naer haer Leger toe sy vluchten liepen snel:
Maer doch d'Athenen daer met stouten moede fel,
En vielen onvertsaecht, en alles doot sy sloegen;
Ick sach het zelver aen, En om u te vernoegen
Kom ick gelopen selfs, dus acht het voor gewis:
Maer datmen boven al den Hemel danckbaer is,
Die door genaden milt het Griecken heeft gegeven
Het heerelijckst gewis, dat oyt my Phoebus leven
Het Aertrijck is geschiet: Jonckvrouwen zingt met vreucht
Der Goden lofzang schoon, en alder Helden deucht.
| |
Rey van Griecksche Jonckvrouwen.
O Heylige Goden goet // met ootmoet
Wy u eeuwich danck bewysen,
Die ons inden hoogsten noot // ijver boot,
Vwe hulp niet om volprijsen:
Want alleen door uwe macht // is gebracht
Medens hoogmoet gantsch tot schande,
En ô Hemel u gewelt // heeft herstelt
Vaste vryheyt in ons landen.
Thoont naer u vermogen kleyn // algemeyn
Griecken danckbaers liefde vierich,
Vaerdich maeckt d'Altaren plat // bloedich nat,
Door geslachte offers chierig.
Singt den heyl'gen lofzanck vro // van Jaccho,
Griecken met verheugde zinnen,
En denckt dat den Hemel wis // d'oorsaeck is
Van u heerlijck overwinnen.
Dat den Hemel eygen ziet // dat ghy niet
Trots op uwe macht wilt bouwen:
Maer danckbaer bekent te recht // int gevecht
Godt alleen was ons vertrouwen.
Jove Vader vande deucht, sich verheucht
Als hy ziet der vromer daden.
Haet der Meden Zielen vals // die in als
Zijn met loosheyt overladen.
Eendracht over schone Maecht // die't behaecht
Heeft den Goden ons te zenden:
Lof sy u, maer blijft ons by // op dat wy
Door gheen twist malkander schenden.
| |
| |
| |
D'uytlegging vanden gantschen zin des Spels, met een korte antwoort op de vraech.
DIE is de grootste daet die u hier wert vertoocht,
D'alzienden Hemel heeft geen groter oyt beoocht,
De welck wert uytgerecht van t'saem vereende Steden
Door eendracht vast geknocht, die liefd' en trouwigheden
Met haer voert over al het Griecken ongeacht,
Dat om sijn kleynheyt zelfs van Persen wert belacht,
Brengt 'tovergroot gewelt van Meden flucx te schanden,
En dat alleen door deucht van t'saem verbonden handen:
Want d'Eendracht doen alleen het Griecken heeft bewaert,
'tWelck haer Godts vrucht ten loon den Hemel mildich baert:
En dit was het begin, en haer welvaerts verhogen,
'tWelck hun flucx klimmen doet tot so een groot vermogen,
Door overvloet van als, dat in des Hemels ront
Men niet een landt so rijck, noch heerelijcker vondt,
Noch d'Eendracht onderhielt in voorspoet lang naer desen:
Maer doen het nu begon onachtsaem traech te wesen
In 'sHemels dienst en eer, en walchden vande deucht,
En liefden ongetemt des Aertrijcx geyle vreucht:
Doen nam den Hemel weer de Eendracht uyt haer landen,
De Liefd' en Trou ginck met: doen werden flucx vol schanden
haer Steden, weer vervult met ondeuchts bose list.
D'onguere Nijt die wracht gewelt, bedroch en twist,
Een ider inden schijn wou de voornaemste wesen,
En niemant inde deucht en wilde zijn gepresen:
D'een Borger d'ander heeft vyandichlijck vermoort,
So dat sy onder een haer macht hebben versmoort,
Tot dat daer nat gemat door twedracht helsche lagen,
Sy moesten al te snoot 'tuytheemsche jock verdragen.
Een eygen voorbeelt wis van ons vereende Steden,
Die voor haer vryheyt oock so vroom hebben gestreden,
Hispangien wel tot schant, dat door so kleynen macht
Alleen door Gods genaed' sy hebben t'niet gebracht
Den Spaenschen Xerxes wreet, en sijn vermetel dreygen,
Ja dat noch eyndich hy voor haer heeft moeten neygen,
Alleen door d'heylg' Eendracht (die't Griecken heeft bewaert)
Is oock ons Landt en Stee'n voor slaverny gespaert,
En dat ten hoogsten top des Weerelts op gedregen.
Ziet toe vereenicht Landt, des hoogheyts steyle wegen
zijn slibberich en glat, en die van d'hoogsten rots
Valt onvoorzichtich af, geeft d'alderzwaertsten bots,
| |
| |
Op dat als 't Griecken dwaes u niet en wil ervaren.
Godvruchtich leeft altijt. V Poorten wilt bewaren,
Dat Nijt en Twist daer niet onzichtich sluypen in.
Houdt d'Eendracht vast by u, en eertse als Godin,
Sy is u tot behoet van 'sHemels troon gegeven,
So sullen wy gerust in zoet vernoeging leven:
Want 'tnutste voor 'tGemeen, en 'tLandt het hoogste goet,
Godvruchte Eendracht is, vol Liefd' en Trouwe Zoet.
G. van Hogendorp
VVy Rapen gheneucht.
|
|
Auteursrechtvrij