Vlaanderen. Jaargang 3

[p. 102]

Overzicht van Tijdschriften.

Vlaamsche Oogst in Holland.

Hoe vreemd toch, geprezen worden, en nóg niet tevreden zijn! In ons vorig nummer deelden we onzen indruk meê, dat De Gids, in zijn bespreking van Vlaamsche Oogst, veel te veel, en meer dan ons billijk scheen, op de tegenstelling tusschen onze beweging en die van De Nieuwe Gids had aangedrongen. Nu schrijft ons de heer Van Hall, dat we hem ‘geheel misverstaan’ hebben. Ligt het aan ons of aan zijn opstel zelf? Wat er van zij, wij nemen gaarne zijnen brief over:

‘... Het doet mij leed, dat gij daarin de bedoeling meent te zien om de Noord-Nederlandsche jongeren van '80 met de Vlaamsche jongeren van tien jaar later om de ooren te slaan. Het kan u uit mijne aankondiging van het 1^e nummer van Vlaanderen in De Gids van Januari 1903 bekend zijn, hoe sympathiek mij het streven en werken der jonge Vlamingen is. Wat gijlieden nog “meer gedaan hebt dan uw voorgangers niet aanvallen”, werd herhaaldelijk met groote waardeering door mij erkend. Maar toen ik, na het lezen van Van Langendonck's belangrijke inleiding, de oude jaargangen van Van Nu en Straks nog eens doorbladerde, toen moest het mij wel treffen, hoe geheel anders uwe beweging is opgetreden als die der jonge Nederlanders van '80.

Gij hebt het voorrecht van nog jong te zijn en hebt dus de letterkundige beweging van '80 niet meêgeleefd. Ik mag niet veronderstellen, dat gij van de schrifturen der Nieuwe-Gidsmannen tot in bijzonderheden hebt kennis genomen. Mannen van niet minder gehalte dan de Zuid-Nederlanders, die gij zijt blijven eeren, al was hun richting een andere dan de uwe, werden door de Nieuwe-Gidsers geïgnoreerd of gehoond (zooals Kloos Vuylsteke hoonde). Potgieter werd geïgnoreerd (Verwey heeft eerst later zijn onrecht dubbel goed gemaakt). Van da Costa heette het, dat hij “niet al te best met de kunst overweg kon”; Hofdijk werd niet als dichter erkend...

Dat moest mij wel in de herinnering komen, toen ik in de wijze van het optreden der jonge Vlamingen, bij evenveel besef van eigen kracht, zooveel meer waardigheid, zooveel meer erkenning van anderer

[p. 103]

verdienste aantrof. Als een “idylle” heb ik uwe beweging niet voorgesteld. Schreef ik niet: “terwijl het daar binnen gistte, borrelde en kookte, terwijl zij het duidelijk uitspraken wat zij wilden en niet minder duidelijk wat hen in anderen tegenstond, bleven deze Zuid-Nederlanders, schoon zooveel warmer van bloed en zooveel geestdriftiger van natuur dan hunne noordelijke broeders, steeds sympathie wekken, eerbied afdwingen voor de waardige en bezonnen wijze waarop zij bij hunne hervorming te werk gingen.”’

Nu is het zeker geen onaardig geval, dat terwijl de heer Van Hall in Vlaamsche Oogst het meest getroffen werd door onze waardeering van voorgangers, de dichter Boeken er vooral de liefde in vond van ouderen voor nieuw-opschietende talenten. ‘In langen tijd heeft niet iets nieuws mij zóó sterk getroffen als dat stukje van Hugo Verriest over Albrecht Rodenbach.’ Aldus vangt hij maar dadelijk aan, in De XX^e Eeuw, en veel wat hij zegt is belangrijk voor ons, maar belangrijker nog de warme toon, waarop hij dat zegt. Het stuk van Hugo Verriest heeft hem ‘een kijkje gegeven op eene wereld, zóó mooi, zóó rijk, dat wij er ons hier nauwelijks eene voorstelling van kunnen vormen. - Wij zien daar een jong genie (dat is hij immers, dat zien we aan elk regeltje, dat ons van hem wordt medegedeeld) een jong genie, dat niet alleen werkt voor zichzelf, voor zijne kunst, die hij hoog houdt boven eene hem vijandige menigte, maar die werkt als hoofdman van eene hem vereerende jongelingschap, eene jongelingschap van, men zou bijna zeggen, middeleeuwsche studenten, studenten die werkelijk niet als eenig doel van hun student-zijn beschouwen het zich klaar maken voor een maatschappelijk baantje, maar het zich te zamen opkweeken tot vrije, onvervalschte Vlamingen, doorzoekende en peilende alle hoogten en diepten van menschelijk streven en zoeken; en tusschen deze jongelingen eenen oudere, die met hen mee-voelt, die hen begrijpt, hen allen, maar voor allen den éénen uitverkorene, die, hoe gesloten over zich zelven hij ook voor de anderen was, zich opende voor den meester en hem raadpleegde over de wonderen van zijn eigen gemoed. - En die meester schrijft nu over hem, niet meer met de pijnlijke smart over het verlies, want die blijkt overwonnen te zijn, maar met de vreugde over zulk eene ziel, die zich hem heeft geopenbaard.’

Het verheugende in dit opstel van Boeken is dat hier, voor de eerste maal misschien, een Hollandsch dichter met echt gevoelde ‘Vlaamsche geestdrift’ over Vlaamsche schoonheid schrijft, met een liefde die begrijpen kan, omdat zij in die schoonheid niet zichzelf zoekt, maar de ziel van anderen. Hier spreekt niet die bewondering alleen voor wat, als zuiverlijnige beelding van sensatie, overeenstemt met wat de Noord-Nederlander lief heeft in zijn eigen literatuur, maar een

[p. 104]

heerlijk onbedachtzame genegenheid voor dat leven zelf, geniaal, dat wij in een vers van Rodenbach voelen kloppen.

Er is, in de Vlaamsche letterkunde, een eenheid, die niet in den ‘vorm’ te vinden is. Er is in Gezelle een diep-innerlijk, diep-menschelijk gevoelsleven, dat, anders uitgedrukt, maar toch als kunst uitgedrukt, in ander Vlaamsch werk leeft, en zoolang de Hollandsche fijnproever die schoonheid dáár niet ziet, moeten we vermoeden dat zijne bewondering voor Gezelle niet héélemaal dezelfde als de onze is, - en blijft er een misverstand tusschen ons staan. Maar als onze grootbroer daarboven in het Noorden ook onzen Rodenbach zal erkennen en beminnen zooals wij, dan zal de geestelijke eenheid van Nederland's dichterschap een feit geworden zijn, en geen wederzijdsche kritiek, men versta me wel, zal daar nog iets aan veranderen. Nu reeds klinkt het ons heel anders dan een Kongres-toost in de ooren, als het Boeken is die spreekt van een Vlaamsch volk, ‘waarvan de strijdende en strevende jongelingschap en mannen onze broeders en geestverwanten zijn, dien wij gaarne als man tot man de vriendenhand reiken.’

A.V.