Vlaanderen. Jaargang 2

[p. 534]

Overzicht.

Prof. Frans Van den Weghe, Eigen Beelden en Schetsen. Gent, Is. Van der Poorten, en Laken, R.B.J. Postema. -

Sedert heel lang is me geen boek meer in handen gekomen, dat zoo onvoorwaardelijk een prul verdiende genoemd te worden. Ik lees dat Prof. Frans Van den Weghe vroeger een ander werk heeft uitgegeven: Vreemde Beelden en Schetsen ‘aangenomen als prijsboek door den Verbeteringsraad’; en verder heb ik van hem hooren vertellen, dat hij een overtuigd flamingant is, die met zijn vurige welsprekendheid de Vlaamsche zaak niet weinig bijstaat. Ik wil het gaarne gelooven; het zou dan slechts bewijzen, dat men een goed flamingant en zelfs een goed spreker zijn kan, en daarom nog geen schrijver is, zelfs niet een logisch denker. Ik houd me zeker niet voor onfeilbaar, en het spijt me eigenlijk, dat ik weeral zoo'n onaangename dingen moet zeggen; maar 't zou mijn gevoel voor rechtvaardigheid kwetsen, als ik mijn oordeel ging verbloemen. Prof. Frans Van den Weghe is geen beginneling meer, hij staat tegenwoordig in de volle rijpheid van zijn talent te bloeien; er zijn menschen, zoo beweert men, die naar hem luisteren, als had hij waarlijk iets te zeggen. Daarom herhaal ik, heel kalm, maar met al de kracht eener diepgevoelde overtuiging: dat boek is volkomen en zonder het minste voorbehoud een prul.

Het zijn kritische opstellen, doorgaans samengesteld uit stukjes en brokjes en lapjes zonder innerlijk verband, zoo heelemaal ontbloot van alle oorspronkelijkheid, van alle verstand van poëzie, en van allen stijl, dat hier geen verzachtende omstandigheden mogen gelden. De taal is die droge, saaie, stroeve, onnatuurlijke, on-nederlandsche onderwijzers-taal, vol vooze rhetoriek en vunze beeldspraak, die ik sedert jaren uit Vlaamsche boeken verdrongen dacht. Niet alleen heeft die man geen taal-gevoel, maar hij kent zijn taal zelfs niet; en dat is juist niet vergefelijk bij een pedant, die Albrecht Rodenbach een heel lijstje van zoogenaamde ‘feilen’ komt voorhouden, begaan ‘tegen de spraakleer en het woordenboek,’ terwijl men al op blz. 2 van zijn bundel over dit monstertje struikelt: ‘In hunne wederzijdsche Histories van

[p. 535]

Nederl. Lett. hebben Jonckbloet, Te Winkel en Dr. Jan ten Brink eene behoorlijke plaats aan Maerlant ingeruimd.’ En enkele regels verder: ‘Jonckbloet heeft echter bewezen, dat de Alexander maar rond 1258 kan zijn gemaakt geworden, aangezien er spraak in is van den in December 1254 ontslapen paus, ongeminderd de toespeling op den in 1251 of 1252 gestorven keizer.’ Wie is er hier nog, die zóó schrijft?

Er valt verder niets aan dit boek te kritizeeren: waar ge 't ook openslaat, is 't plat van gedachte en stijl, en ge zwelgt er in 't potsierlijke. Mag ik er eventjes 't een en ander uit oplichten, om te toonen dat ik niet overdrijf, en tot solaas ende jolijt van den goedjonstigen lezer?: ‘Als men bedenkt, dat de critiek in Holland nu ook hard uitvalt op fijngevoelde poëzie als die van Richard De Cneudt, die zelfs te sentimenteel is, maar de dichtkunst van Gezelle, toch zoo rijk aan onopgepoetste beelden, deze artistieke, maar wilde poëzie, tot in den derden hemel verheft, dan moet men zich weinig storen aan de grillen van Dame Critiek, wier krinolien zich nu eens uitzet en dan inkrimpt, naar gelang der Hollandsche mode’ (blz. 131). En op blz. 168, die onthullingen omtrent het ‘familieheil’ van een Vlaamsch dichter, die trouwens beter verdiende dan des professors lofzang! - een dichter, denk maar, ‘getrouwd met eene kunstminnende gade uit de streken van Bingen (Rijnland) herkomstig, gezegend met vier kinderen, die hem minnen als een god, wonend in een eigen Vlaamsch huis,’ enz.; hoe zou zulk een gelukkige kerel geen dichter zijn: hij draagt daarenboven ‘verscheidene burgerlijke eereteekens en is Ridder in de Leopoldsorde.’ Van dat soort malligheid is hier haast op elke bladzij wat te vinden. Ik wil toch nog even dit oordeel over een stuk van Herman Teirlinck aanhalen (blz. 202): ‘Alleen iets stuit me tegen de borst, het is dat genever-zuipen van wege Vlaamsche vrouwen; ook bij Streuvels, komt dit voor. Het is haast niet te gelooven, dat zulke verbeeste wezens Teirlinck's boek zullen lezen; dus had hij het wel mogen weglaten. Het is de taak der plaatselijke onderwijzers en onderwijzeressen, vooral der sobere nonnetjes, om dit kwaad te keer te gaan, dat allerschadelijkst werken moet op de voortteling der geslachten.’ Over de taak der plaatselijke onderwijzers mag Prof. Frans Van den Weghe zeker meêpraten; over de taak van Teirlinck zal Teirlinck zelf wel oordeelen; maar onze taak is het, menschen als Prof. Frans Van den Weghe, hoe verdienstelijk die ook op een ander gebied mochten zijn, onbarmhartig terug te stooten, als zij in onze Vlaamsche wereld, - waar al zooveel leugens op twee beenen loopen, waar al zooveel zand in de oogen wordt gestrooid, - den gezagvoerenden kritikus willen spelen.

[p. 536]

De dichter Albert Giraud,

die een der oprichters en leiders van la Jeune Belgique was, en die niet voor een geestdriftig vriend der Vlaamsche Beweging zal doorgaan, schrijft in het Parijsche blad le Temps deze bekentenis, omtrent de Fransch-Belgische literatuur: ‘. . . Elle est condamnée à s'exprimer dans une langue adoptive. La langue française - que nous soyons Flamands ou Wallons, - n'est pas pour nous, au sens traditionnel et profond du mot, notre langue maternelle. Nos meilleurs écrivains ont, dans le tour de plume, je ne sais groi d'inassoupli et d'artificiel. Les autres, qui sont légion, font du thème français. Tous doivent lutter avec le génie de votre langue comme Jacob avec l'ange, et si, comme Jacob, ils sont victorieux, ils paient chèrement leur victoire. Coloristes magnifiques, il leur arrive souvent d'écrire comme Rubens, Jordaens et Van Dyck peignaient; mais quand ils cessent d'être lyriques, ils n'échappent à la platitude que pour tomber dans l'emphase. Leur luxe est lourd et aveuglant. Quel-qu'un qui les connait bien a dit d'eux: ‘S'ils voient un mousquetaire qui porte une plume d'autruche à son chapeau, ils croient le surpasser en mettant sur leur tête l'autruche tout entière!’ Bref, ils sont aux écrivains de France ce que les Grecs d'Asie furent aux Grecs d'Athènes, les Romains d'Afrique aux Romains de Rome,’

In The Nineteenth Century

verschijnen enkele schetsen van Stijn Streuvels; de vertaling is welgeslaagd.

A.V.