Vlaanderen. Jaargang 2

[p. 438]

Overzicht van tijdschriften.

Het opstel van M. Rudelsheim in het Juli-nummer van Groot-Nederland: Eenige denkbeelden over practisch Flamingantisme, beantwoordt niet genoeg aan zijnen titel. Het is eigenlijk maar één zucht, twee vel lang, over het gemis aan kultuur in het Vlaamsche land.

Dr. Rudelsheim geeft hoog op van wetenschappelijkheid, en van hem had men dus minstens mogen verwachten, dat hij de diagnose van de Vlaamsche achterlijkheid stelselmatiger zou opgemaakt hebben, om daaruit tot den eigen aard der ziekte te besluiten. Gemakkelijk is 't niet, maar 'k wil er juist op wijzen dat de vraag nogal ingewikkeld is en meer ontleding vereischt in het vaststellen der verschijnselen en het nagaan der oorzaken. Want veel waarover Rudelsheim daar klaagt is niet specifiek Vlaamsch, maar Belgisch; hij zegt het trouwens zelf op meer dan ééne plaats. Ik heb den indruk, dat hij de zaken wat te zwartgallig heeft bekeken: wat nu zoo erg niet is als een Vlaming de Vlamingen wat wil opporren, maar wel tot tegenspraak lokt, in een tijdschrift dat voornamelijk door Hollanders wordt gelezen. Staat de kultuur dan zooveel hooger in het Walenland? Is er meer geestesleven te Doornik of te Bergen dan te Kortrijk, te Binche dan te Dendermonde? Staan in Antwerpen en Gent de Franschsprekende kringen zooveel hooger dan de Vlaamsch-sprekende? Er is zeker nog heel wat te doen, wil men de heerschappij van het Fransch breken, vooral in de kosmopolitische hoofdstad; maar is 't niet om omver te vallen, als ge leest: ‘Tijdens de enkele jaren dat ik Brussel bewoonde ben ik in geen beschaafd midden gekomen, waar Nederlandsch werd gesproken, - en indien die bestaan hadden dan zou ik ze ongetwijfeld gekend hebben, - maar ten overvloede in gezelschappen waar het Fransch de heerschende taal was.’ Wel neen, Rudelsheim, gij hebt die níet gekend, ofwel moeten we aannemen, dat ge een heel andere maat van de ‘beschaving’ hebt dan wij. En als ge verder beweert, dat ‘zelfs de ontwikkeldste Vlaming, - ik spreek niet van enkele uitzonderingen, - het als aanstellerij zou aanzien, indien hij zuiver Nederlandsch sprak,’ dan is 't wel zeker dat ge een ander maat van ‘zuiver Nederlandsch’ hebt dan wij.

[p. 439]

Mogen we dan niet eventjes glimlachen bij den titel van 't artikel? Want van Rudelsheim ware 't juist een daad van ‘practisch flamingantisme’ geweest, had hij zulke schromelijke overdrijvingen niet geplaatst in een tijdschrift dat, ik zei 't al, juist niet den Vlaamschen maar bijna uitsluitend den Hollandschen lezer bereikt: hij weet dat we den Noord-Nederlandschen invloed in België zooveel mogelijk moeten versterken; dat we daarom die zéér talrijke Hollanders moeten meêhebben, die alhier komen vertoeven en ons dagelijks en overal de ooren verscheuren met hun deerlijk geradbraakt Fransch; dat we hun hoofdzakelijk het mooie moeten toonen van hetgeen we aan eigen kultuur waarlijk bezitten, al het echte en grond-gezonde dat, soms door een dun laagje Fransch vernis bedekt, den oppervlakkigen blik ontgaat; en dat het geen ‘practisch’ middel tot aansluiting is, als we ons gaan stellen in 't ongunstigste licht, en onze deemoed ons zelfs tot onwaarheid dreigt te verleiden.

Dit neemt niet weg dat er in 't artikel vele waarheden zijn, die 't altijd loffelijk ware, eens te meer in Vlaamsche ooren te knoopen. Ongelukkiglijk is daar spraak van alles en nog wat, op nogal verwarde wijze, wat ons een bespreking der bijzonderheden onmogelijk maakt. Maar tot slotsom: een ‘practisch’ flamingantisme zie ik uit Rudelsheim's artikel nog niet opdoemen. Want ik merk niet, dat hij ons een ander strijdmiddel aanraadt dan het inrichten van volksuniversiteiten en Toynbeewerk. Nu, daar hij wat hooger klaagt dat het geringe aantal geleerde menschen, van wie de opwekking moet uitgaan, niets kunnen doen, omdat zij over te weinig economische vrijheid beschikken; en daar ik bepaald geen middel weet - en gij? - om aan al die geleerde menschen economische vrijheid te schenken, zoo zie ik niet goed in waarom de practische en de onpractische flamingant elkaar de hand niet zouden reiken . . . .

Wanneer Rudelsheim de nieuwere Vlaamsche Beweging daardoor kenteekent, ‘dat haar aanhangers meer en meer het nevelige gevoelsveld verlaten, om bij voorkeur de scherp omlijnde bergen van de realiteit te bestijgen,’ dan zou ik dat liefst anders omschrijven: het gevoel, de echte drijfkracht der Vlaamsche Beweging, is onveranderd gebleven, en is nog altijd ons beste richtsnoer; maar dat gevoel wil thans geheel in overeenstemming gebracht worden met onzen zin voor werkelijkheid, wil nieuwe middelen vinden om op die werkelijkheid doelmatiger in te werken.

Dat Rudelsheim nu eens meer en iets duidelijker over die middelen schrijve! Gelooft hij waarlijk dat héél de Vlaamsche Beweging voortaan moet opgaan in Toynbeewerk en volksuniversiteiten? Hij zegge het! en wanneer hij zich niet tot enkele aanwijzingen wil bepalen zal hij ons uiterst belangrijke stof tot discussie verstrekken.

[p. 440]

Neerlandia heeft een Vlaanderen-nummer uitgegeven, met talrijke artikels over het land, zijn geestesleven, zijn taaltoestanden, enz. Het plan om alle zijden onzer werkzaamheid samen te vatten was zeer gelukkig, de uitvoering echter is zeer ongelijk. Sommige dier opstellen - vooral die welke een historische ontwikkeling willen schilderen - zijn al te kort, volgepropt met namen, en niet geschikt om één Hollander meer voor onze zaak te winnen; eenige ook zijn zoo lam gedacht en geschreven dat ze er bepaald anachronistisch uitzien in het opgewekte Vlaanderen van tegenwoordig. Maar daarnevens staan er soms stukken, rijk aan sprekende feiten. We wenschen vooral de aandacht te vestigen op de zakelijke schets, onderteekend L. de Raet, van Vlaanderen's economische ontwikkeling en toekomst: wie meent dat de Vlaamsche beweging haar doel niet bereiken kan, als ze ook niet op zuiver economisch gebied werkt, zal hier vele gegevens en statistieken vinden, en uiterst belangrijke uiteenzettingen omtrent economische vragen die van groot gewicht blijken voor onze toekomst als Vlaamsch volk: in de eerste plaats het Kempisch koolbekken en de Belgische handelsvloot.

- Er zijn menschen die denken dat het bestaan van een sterk leger voor onze Vlaamsche beschaving vooralsnog een kwestie van leven of dood is, en toch maar afschuw voelen voor alle voorstellingen die in onzen geest met het woord leger samenhangen. Die zullen wellicht met genoegen ende profijt de ongeteekende studie lezen, in De Gids, over de lessen die een militair deskundige uit de jongste oorlogen heeft geput: het schijnt dat het invoeren van het verbeterde moordmateriaal een nieuwe taktiek en daarom ook een hervorming van het leger noodzakelijk maakt: afschaffing van het kazerne-regiem, nationalisatie van het leger, ontwikkeling van het persoonlijk initiatief, dat meer en meer in de plaats moet treden van strenge tucht en van africhting op werktuiglijke gehoorzaamheid.

In Onze Kunst een opstel van H. Hijmans over de ‘Fransche’ Primitieven, dat tevens, het spreekt vanzelf, een bijdrage is tot de geschiedenis der ‘Neder-landsche’ schilderkunst in de 15^de eeuw . . . . Onder al wat omtrent die Primitieven wordt geschreven verdienen de studies van abbé Requin over de school van Avignon, in de Revue de l'Art, bizondere melding, omdat ze, zeldzaam genoeg, geheel vrij blijven van dat chauvinisme, dat tegenwoordig de Fransche kunstwetenschap zoo wormstekig maakt. - In La Renaissance latine licht ons A. Métin goed in omtrent de Kongo-kwestie en de verwikkelingen waar de Kongo-staat thans in betrokken is. - De Contemporary Review brengt een artikel van Georg Brandes over Verhaeren.