Vlaanderen. Jaargang 1

[p. 239]

Overzicht.

Levensschets van Domien Sleeckx, door Paul Fredericq. - Brussel, Hayez, 1903.

- Met de documenten, hem ter hand gesteld, had M. Fredericq eene grondige studie over Vader Sleeckx kunnen geven. Deze ‘Levensschets’ is echter niets meer dan eene karakterlooze lijkrede, zonder belang voor wie Sleeckx van dichtebij niet kent. Daarin worden veel zaken besproken, die best wegbleven, en veel zaken verzwegen, die hadden bijgeholpen tot de verheldering van Sleeckx's sympathieke figuur. Alle feiten worden nevenseen geplaatst, even getoetst maar nooit diep aangetast, en nergens worden ze gesynthetiseerd tot de bondige uitdrukking van wat die man eigenlijk was. We lezen dit werk van M. Fredericq en vragen ons naderhand af wat nu in den grond Sleeckx' beteekenis zijn mag. Alles wordt zwakjes aangeduid, en eene gewone taal omhult in gemakkelijke woorden al die kleine gedachten, al die oppervlakkigheid.

Uit de documenten zelve leeren we een en ander, dat door ouderen vergeten werd en ons wel belangwekkend voorkomt, o.a. de stichting van het eerste vlaamsch-belgische dagblad ‘Vlaamsch-België’ door Jan De Laet, Sleeckx en Jaak Van de Velde; uit het aanvangsartikel blijkt dat ‘Vlaamsch-België onzydig tusschen de staetspartyen’ zou staan en zou trachten ‘onder Walen en Vlamingen de verbroedering te bevoordeelen en zooveel mogelyk eene ware, innige volksversmelting te weeg te brengen.’ Het blad geraakte tot zijn 277^ste nummer. ‘In dat nummer (22 November 1844) komt, zonder voorbereiding, eene verklaring voor van Jan De Laet, gericht aan de inschrijvers en waarin te lezen staat dat hoogstonverwachte omstandigheden den ondergeteekenden dwingen de uitgave te staken. Het doet hem leed, maar hij bezit de zoete overtuiging van in alle omstandigheden een eerlyk man gebleven te zyn. Op deze verklaring volgt een ongeteekend berichtje der redaktie, meldende de voortzetting van het blad onder den gewijzigden titel De Vlaamsche Belgen: Het zal alleen van ons blad daarin verschillen, dat het den godsdienst der Vlamingen als een der hoofdpunten van de Vlaemsche zaak zal beschouwen, dat het by gevolg nevens zijne Vlaemsche, ook eene katholieke strekking zal hebben; kortom dat het niet alleen opregt Vlaemsch, maer ook openhartig katholiek zal wezen.

Dat was wel zonderling; een brief van Jaak Van de Velde aan zijn broeder, licht de toestanden wat nauwer toe. ‘Le catholicisme, schrijft hij, est devenu le drapeau sous lequel on veut faire marcher la cause que l'amour de la patrie nous ordonne de défendre. On a dit, pour justifier cette résolution, que le catholicisme était un élément national et que le flamand pouvait très bien se lier à lui, sauf à régler les comptes de chacun dans des temps meilleurs.... M. De Laet était connu pour ses opinions libérates et sa présence au journal empêchait à jamais le concours du clergé au succès de notre cause. Il n'y avait

[p. 240]

pas à dire, le rédacteur en chef devait être écarté.... Entre nous soit dit, les Jésuites ne sont pas étrangers au projet et le Cardinal de Malines non plus. Mais ne répétez ces noms nulle part. Ce serait compromettant au dernier degré...’ Het blad werd aldus door Sleeckx en Van de Velde opgesteld. Nu is het wel eigenaardig dat De Laet later katholieke volksvertegenwoordiger werd en Sleeckx een overtuigd liberaal... ‘De Vlaamsche Belgen’ verscheen gedurende zeven maanden, en viel.

Treffend is Sleeckx' redevoering op het eerste Gentsch Congres, in 1849, en hij drukt daar omtrent de Vlaamsche Beweging gedachten uit, welke heden nog voor menige zoogezegde Flaminganten een gezonde leeringe zouden moeten zijn. Hij klaagt over den vruchteloozen strijd in 1834 begonnen, bestatigt dat België door en door verfranscht is gebleven en verklaart droestig-weg ‘dat wy, Vlaemsche stryders, wy, zoogezeide leidslieden van het Vlaamsche volk alleen de schuld van het niet lukken onzer pogingen dragen.’ Hij beweert dat de Beweging niet ernstig is, op letterkundig en politisch gebied. ‘Wat waren gedurende de eerste jaren onze literaire proeven anders dan liefhebbery? Hoeveel kostelyken tyd hebben wy niet verkwist aan een ellendig vraegpunt van letters en streepkens?’ Hij laakt het ‘zenden van smeekschriften aen het Bestuer’ dat altijd ‘zonder den minsten uitslag’ bleef. ‘Want, zeg mij eens, wat is er van die ontzaglyke massas handteekeningen geworden, die wy tot hiertoe van overtuigde of niet overtuigde medeburgers afbedelden?.... Waer blyven wy met die lange reeks aenvallen tegen de verschillige ministeriën?... Wat wordt er van die groote hoop punt- en hekeldichten, verwytingen, wraekkreten, ja smaed- en scheldwoorden, waermede wy sedert vyftien jaren tegen het Bestuer te velde trokken?....’ Hij noemt dat alles een ‘nutteloos gezwets’ en gaat verder tot meer praktische middelen over. Hij meent dat de Vlaamsche Beweging niets van de liberale en niets van de katholieke partij te verwachten heeft. ‘De liberalen.... zyn den Hungaren, den Polakken, kortom al den vreemden volkeren zeer genegen en juichen derzelver worstelingen toe;.... voor hunne eigene verstootene landgenooten koesteren zy geen minste medelijden.... De katholieken schynen ons meer genegen, doch is hunne welwillendheid niet veeleer behendige taktiek? Ik vrees het....’ Sleeckx is overtuigd daarenboven dat bij de hooge klassen en de rijke burgerij er niet mag op bijval gerekend worden, zoolang de Flaminganten minderheid zijn. De eenige kans berust op het eigenlijke Volk. ‘Weet gy waerom tot hiertoe zoo weinig staetkundige mannen van eenige krachtdadigheid ons byspringen? Alleen omdat wy niet klaerziende genoeg zyn geweest, of hebben willen zyn, om den geest des tyds te begrypen.... omdat wy het Volk hebben verwaarloosd en ons hebben doen aenzien voor een hoop droomers, die den tyd verbeuzelen met ellendige byzaken, terwyl de grond onder onze voeten brandt en de halve wereld in beweging wordt gebracht door de gewichtigste maetschappelyke vraegpunten, die het eene eeuw gegeven is op te lossen; omdat wy.... het verstand niet hebben de Vlaemsche taelzaek aen de oplossing van een dier grootste raedsels vast te hechten....’

Om wille zijner documentatie is het boek van M. Fredericq leesbaar.

H.T.