De Vlaamse Gids. Jaargang 77

[p. 19]

Uit het landschap

Onder deze titel wordt de actualiteit uit het boek - en bibliotheeklandschap gevolgd en verslagen. Ook standpunten en commentaren kunnen hieronder aan bod komen, evenals korte recensies.

Leenrecht

Op 18 juni 1993 hield de Centrale voor Socialistisch Cultuurbeleid (CSC) een studiedag rond de immer actuele problematiek van het leenrecht. Professor Voorhoof schetste in detail de situatie in Vlaanderen, zoals u elders in dit nummer kan lezen. De invoering van het leenrecht als billijk recht voor de auteur is wellicht onvermijdelijk geworden. De minister stelt een grootschalig onderzoek in het vooruitzicht naar het verband tussen leen- en koopgedrag en de gevolgen van de invoeging van een leenvergoeding. Het leenrecht wordt in zijn optiek duidelijk benaderd als een element van cultuurpolitiek, waardoor het tot de gemeenschapsbevoegdheden behoort. Volgens de minister zijn er verschillende argumenten waarom de leenvergoeding moeilijk, of zelfs onmogelijk binnen het auteursrecht is in te passen:

-	het taalelement: het gaat enkel om Nederlandstalige auteurs;
-	het is geen continue vergoeding: zo wordt afgestopt per auteur en per uitgever;
-	de vergoeding is enkel bestemd voor levende auteurs en is niet overerfbaar;
-	ook uitgevers ontvangen een deel van de vergoeding;
-	de inkomsten in het fonds komen niet enkel auteurs of uitgevers ten goede: ze kunnen ook besteed worden aan andere cultuurmateries (letterenbeleid, openbaar bibliotheekwerk,...).

Het is echter zeer de vraag of de Vlaamse Gemeenschap met de wijze waarop ze het leenrecht wil invoeren niet in conflict zal komen met de nationale en vooral met de Europese wetgeving en de Berner Conventie. De kans is dan groot dat er vooralsnog een aanpassing van de auteurswet moet komen. Het ware dan ook wenselijk dat deze materie meteen op nationaal niveau haar beslag kreeg, zoals op dit moment in Nederland aan het gebeuren is.

Dat het belang van de aanwezigheid van de bibliotheeksector (of ‘lobby’) in deze discussie niet kan onderschat worden bewijst de situatie daar. Vermoedelijk onder druk van (de financiële belangen van) de uitgevers/producenten van CD's en video's, hebben de bevoegde Nederlandse ministers een zogenaamde window-time van zes maanden op het uitlenen van audiovisuele materialen in de nieuwe auteurswet ingeschreven. Dit betekent dat i.p.v. een leenvergoeding een verbodsrecht van een half jaar op de uitlening en de verhuur van AVM-materialen wordt geïnstalleerd. Dit gaat veel verder dan de Europese richtlijn, waarin zelfs de mogelijkheid wordt voorzien om bepaalde instellingen (bv. de openbare bibliotheek) niet alleen van het verbodsrecht maar bovendien ook van de betaling van een leenvergoeding vrij te stellen. Dat dit een enorme weerslag zal hebben op de werking en het aanbod van de AVM-afdelingen hoeft geen betoog. Het NBLC richtte terzake een werkgroep op die de bibliotheeksector met één geluid naar buiten wil zien treden, en daartoe een brochure verspreidde met verschillende juridische, economische en culturele argumenten tégen de invoering van een window-time. In het belang van een Vlaamse regeling moet de situatie in Nederland van zeer nabij gevolgd worden.

Documentleverantie

Op deze studiedag van de sectie wetenschappelijke bibliotheken van de VVBAD werden de belangrijkste trends inzake interbibliothecair leenverkeer en documentleverantie toegelicht (zie hierover ook het artikel van M. Van den Eynde in B&B 1993/3). Niet alleen bibliotheken en gespecialiseerde instellingen zoals bv. de British Library Document

[p. 20]

Supply Centre zijn hier actief, ook privé bedrijven begeven zich steeds vaker op dit terrein. Snelle levering van documenten tot op de werkplek van de gebruiker is het streven. Diverse (bibliotheek-)instanties experimenteren met systemen en produkten, maar hoewel men kwalitatief goed scoort, slaagt men er onvoldoende in de leveringstijd naar beneden te halen. Het gevaar is dan ook niet denkbeeldig dat in de strijd om snelle documentleverantie in minder dan één dag, de bibliotheken zullen moeten afhaken ten voordele van de bedrijfswereld. Vooral de wetenschappelijke bibliotheek, met haar primerende informatieve functie, voelt dit als een bedreiging aan. De openbare bibliotheek heeft naast de informatiefunctie immers ook een belangrijke werking op het educatieve en recreatieve vlak. De openbare bibliotheken die zich willen toeleggen op actuele informatie voor bedrijven, zullen zich nochtans moeten afvragen of zij een dergelijke dienstverlening concurrentieel kunnen maken of houden.

Specifiek toezicht

Op dit ogenblik ligt een ontwerp van decreet voor dat het specifiek toezicht van de Vlaamse minister van cultuur op het kader en de weddeschalen van het leidend en technisch personeel van de gemeentelijke openbare bibliotheek wil afschaffen en onder het gewoon administratief toezicht van de Vlaamse minister van binnenlandse aangelegenheden brengen (Vlaamse Raad, Stuk 346 (1992-1993) - nr. 1). De huidige situatie is geschapen door het bibliotheekdecreet van 1978. Op dat ogenblik was het algemeen administratief toezicht over de gemeenten nog een nationale aangelegenheid, zodat het, rekening houdend met de belangrijke financiële middelen die voor de uitvoering van het decreet werden vrijgemaakt, zeker verantwoord was om een specifiek toezicht in te stellen. Ondertussen wordt het administratief toezicht over de gemeenten uitgeoefend door de Vlaamse Regering (binnenlandse aangelegenheden), zodat binnen dezelfde overheid twee verschillende ministers eenzelfde soort toezicht uitoefenen. De nieuwe regeling heeft voor gevolg dat de herdefiniëring van de geldelijke loopbaan zoals die in de nabije toekomst voor het gemeentepersoneel zal worden doorgevoerd, ook op het bibliotheekpersoneel van toepassing zal zijn. Dit impliceert ook dat de goedkeuring van de personeelskaders niet langer onder de bevoegdheid zou vallen van de minister van cultuur. Hierdoor bestaat voor de gemeente de mogelijkheid om eventueel een ruimer kader te laten goedkeuren. De huidige reglementering zou dan wel behouden worden naar subsidiëring toe; de bestaande kaders zouden dus worden beschouwd als subsidiëringskaders.

Europese voorleesdag

Onder de titel Kijk hoe prachtig dit leest hield Jos Daelman een pleidooi voor het voorlezen als sleutel-activiteit voor het behoud en de overdracht van taal en cultuur (B&B 1993/2). Om dezelfde redenen wordt op zaterdag 10 oktober 1993 de eerste Europese Theater Voorleesdag gehouden onder het motto ‘Let's share our stories’. Honderden acteurs en actrices in theaters over heel Europa zullen hetzelfde verhaal (van Annie M.G. Schmidt) voorlezen in 21 verschillende talen. Het gaat dus niet enkel op de erkende Europese talen, maar om (bijna) alle talen die in de Europese Gemeenschap, in de letterlijk én figuurlijke betekenis, gesproken worden. Zo is er bijvoorbeeld ook een Catalaanse, Russische, Marokkaanse vertaling van het verhaal gemaakt, en zelfs een versie in de gebarentaal voor doven. Het is de bedoeling om theaters, scholen, bibliotheken, organisaties voor doven, anderstaligen, kinderhospitalen, enz. rond het voorlezen in beweging te brengen. Daartoe wordt naast het verhaal zelf ook een promotie-kit en een persmap ter beschikking gesteld. Verdere informatie bij:

EBLIDA

Emanuella Giavarra

Elsien Kruis

PB 93054

NL-2509 AB Den Haag

Tel: [phone]

Fax: [phone]