De Vlaamse Gids. Jaargang 66

[p. 25]

Willem van Toorn
‘Münstereifel kein Dorado für SS’
Een dagje naar het graf

Münstereifel, Kneipp-Heilbad is zoals dat heet een liefelijk stadje in vriendelijk heuvelland. Het wordt o.a. bewoond door een indrukwekkende reeks artsen die het Naturheilverfahren bedrijven, is 1100 jaar oud en bezit precies de juiste hoeveelheid, van de illustraties bij de Rattenvanger van Hameln bekende, poorten, torens en Romeinse muren, alsmede een humanistisch gymnasium. Een kleine smet in de omgeving wordt gevormd door de resten van Hitlers opgeblazen hoofdkwartier voor de aanval op België en Frankrijk, maar de bezoeker die daardoor verontrust zou worden, merkt algauw dat in Münstereifel nooit iets verontrustends gebeurt of zou kunnen gebeuren: als we bij een pompstation vragen of het waar is wat Belgische en Duitse kranten geschreven hebben, dat er vandaag, zaterdag 4 juli, een SS-bijeenkomst is in Münstereifel, is een aantal heren op leeftijd onmiddellijk bereid rood in het gezicht uit te roepen dat dit een volstrekt uit de lucht gegrepen bewering is, door communisten rondgestrooid. De Wagnerdame die het station beheert, stuurt haar zoontje uil om de Flugblätter te halen, waarin de Vereinigung der Verfolgten des Naziregimes tegen dit SS-Treffen protesteert en een tegendemonstratie aankondigt. Als het jongetje terug is, bekijken de mannen de blaadjes schouderophalend. Dan belt de dame haar broer op, die burgemeester van Münstereifel is en het allemaal wel even zal recht zetten.

Of er dan helemaal niets aan de hand is? Ach welnee, de mensen hier lachen erom. Een paar Vlamingen die al tien jaar lang hierheen komen om op het kerkhof hun doden te herdenken. Maar haar broer weet het allemaal precies.

Wachten op de broer. De mannen schuiven hoeden naar achteren op geërgerde hoofden en wachten mee. Als de omvangrijke burgemeester in opvallend korte tijd komt, beijveren ze zich hem mede te delen dat ze ons verteld hebben hoe belachelijk het allemaal is. De burgemeester op zijn beurt zal ons in het Rathaus alles eens rustig uitleggen.

In de raadzaal van het roodgeschilderde stadhuis wordt hij hierin bijgestaan door een uit het niets opge-

[p. 26]

doken heer Elbern, journalist van de Heimat-Rundschau, die er in zijn blad een artikel over geschreven heeft: Münstereifel kein Dorado für SS. Flamentreffen wie gehabt.

De burgemeester legt uit, dat op het zich in de stad bevindende Heldenfriedhof enige graven van aan Duitse zijde gevallen Vlamingen zijn, die ieder jaar door een handjevol Belgen worden bezocht.

Dat groepje Belgen bestaat uit vrouwen en kinderen, het is werkelijk volstrekt onschuldig, dat moet men toch inzien. Dat die Vlamingen in de SS of de Organisation Todt zaten, daar kan niemand wat aan doen. Na hem wil de journalist ook wel wat zeggen. De hele zaak, zegt hij, is opgeblazen door de VVN, een vereniging die jüdisch beëinflusst is. Communistisch ook wel. Die Wallfahrt is trouwens niet vandaag, maar morgen. Vandaag is die tegendemonstratie. Zeker een misverstand. Het is trouwens allemaal een misverstand. Hochgetrieben.

's Middags komen de tegendemonstranten in de stad, een paar honderd mensen die op een pleintje staan met borden: Denkt an Sachsenhausen. Nie wieder Faschismus.

Er zijn niet zoveel minder politieagenten dan demonstranten. Door de poort van het humanistisch gymnasium kan men ze op de binnenplaats zien klaarstaan: grasgroene uniformen, auto's, megafoons, gummistokken. Naar zijn mening gevraagd, antwoordt een van hen dat hij die niet heeft, hij doet zijn werk.

Onder de demonstranten zijn mensen die in concentratiekampen hebben gezeten, waarvan de ouders in concentratiekampen hebben gezeten. Zij hebben een mening: het wordt wel degelijk een SS-bijeenkomst morgen. Waarom, roept de spreker (zonder geluidsinstallatie die hem door het gemeentebestuur niet is toegestaan), komen die mensen morgen hierheen? Omdat ze zich in hun eigen land niet kunnen vertonen. Deze heren, die in grote auto's rijden, denken dat de Bondsrepubliek nog steeds het beloofde land van de oorlogsmisdadigers is. Er is beweerd, roept hij uit, dat wij provocateurs zijn, maar wij zijn het die ons geprovoceerd voelen door hen die de brutaliteit hebben, hier morgen hun bijeenkomst te houden.

De menigte klapt; achteraan wordt gejouwd. De politie ziet toe. Tijdens de hele rede staat voor het bordesje met de spreker een jongen trouwhartig een primitieve vlag omhoog te houden. Op de stoep van het huis ernaast kijken twee oude wijfjes begriploos naar de schreeuwerige mannen die met de demonstranten discussiëren. Het duurt allemaal niet lang. 's Avonds, als van demonstranten niets meer te zien is, klinkt in de schemerige rattenvangerstraatjes door muren gedempt gezang, liedjes waarop wel te marcheren valt. Ergens houdt (dat zullen we de volgende dag horen) een groep juist aangekomen bedevaartgangers een - het is maar een woord - Kameradschaftstreffen. Welterusten.

Om tien uur zondagsmorgens is het, hoewel de mis op het Heldenfriedhof

[p. 27]

pas om twaalf uur begint, al aanzienlijk drukker in Münstereifel dan gisteren, en niet alleen doordat de Jesuitenkirche uitgaat. De caféterrassen in het centrum zijn vol, bij de kerk staan bussen en rijen auto's; vaantjes van de IJzerbedevaart. Voor het Rathaus verkoopt een Hongaar (gevlucht in 1958) ansichtkaarten van het kerkhof. Ja, hij is bij de SS geweest. Op een terras zit een groepje Nederlanders en Vlamingen. Alles is keurig georganiseerd, allen dragen kaartjes aan de revers. Een van de Nederlanders schenkt ons een exemplaar van het juninummer van Der Freiwillige, een keurig uitgegeven blad. Uit de inhoud: Beitrage zur Kriegsgeschichte der Waffen-SS. Het woord Europa is niet van de lucht. Is deze meneer SS'er geweest? Jazeker, wij hier allemaal. Zou hij nog wel dezelfde politieke idealen verdedigen? Jazeker, maar wij staan daarbuiten, helaas. Dank u.

En op straat ontmoeten we nog de burgemeester. Zien we wel dat het niets is? We zien het.

Als we naar het heldenkerkhof rijden passeren we groepjes bedevaartgangers met kransen. Jonge lieden ook, in zwart-met-grijze uniformen met zwarte petjes. Ook wel vrouwen in de rouw.

Het aantal is veel groter dan dat van de tegendemonstranten. Op het kerkhof (politie bij de ingang en om de menigte), waar wel een geluidsinstallatie is, worden de herdenkers welkom geheten door de Vlaamse leider Rongée, die verklaart dat dit een Europese bijeenkomst is, met het Duits als gemeenschappelijke taal. Speciaal begroet hij drie vrijwilligers uit de Koreaoorlog, die, zegt hij, ‘die Uniform der zweiten Welle’ dragen.

Dan is de mis. Koortje en in middeleeuwsige pakken gestoken trompetters. Preek: Wacht u voor de wolven die komen in schaapskleren.

Het kerkhof is vol. Er wordt voorgedragen door een Fransman, dan weer door Rongée gesproken. ‘Vlaamse en Europese kameraden’. Hij herdenkt de ‘opgedrongen Europese mensenvernietiging’.

Bravogeroep als hij besluit met: ‘Deutscher schämen sie sich nicht!’ Een Hongaar en een Kroaat spreken. ‘Wenn wir nicht gekämpft hätten, würde die Oder-Neisse linie jetzt am Nordsee liegen’. Applaus. Besloten wordt met Deutschland über alles, De Vlaamse Leeuw en het Wilhelmus. Tot volgend jaar in Münstereifel, roept de leider.

Vraag aan een Waffen-SS-man: Waren er veel mensen van de Waffen-SS? Ja, een redelijk deel.

Een Vlaamse SS'er, die nu in Duitsland woont, zegt veel succes te hebben met werken voor Europa onder de Duitse jeugd.

Achter het altaar liggen de kransen: Gedenkt de Vlaamse verpleegsters. Deutsche Vikingerjugend.

De journalist van gisteren klampt ons aan. Die Joodse invloed, dat was niet zo bedoeld.

[p. 28]

En de burgemeester komt vragen of we het gezien hebben, niets aan de hand. Maar we hebben toch wel Vlaamse, Nederlandse, Hongaarse, Duitse SS'ers gesproken.

Ja, zie je, dat heb je nu van al die sensatie in de pers, dat trekt die mensen aan. Hij zal er iets aan doen. Hij is ons dankbaar voor de mededeling. Vanmiddag heeft hij ook al een bus vol Vikingerjugend laten terugsturen.

De bedevaartgangers hebben geen haast om weg te komen. Tot laat in de middag kan men ze zien wandelen in de stad, kaartjes vrolijk wapperend aan de revers. Een loopt er tevreden in zich zelf te neuriën... und das heisst... Erika. Tot volgend jaar.