De Vlaamse Gids. Jaargang 62

[p. 17]

Adriaan van der Veen
Elk huis weerspiegelt zijn bewoner

Elk huis weerspiegelt zijn bewoner, vat onvolledig samen hoe het eigenlijk is. In elk huis spiegelt zich eerder af wat de bewoner zich van zichzelf voorstelt, hoe hij wil overkomen. Aangezien ieder huis meestal meer dan één bewoner heeft moeten we bij deze reflectie in het algemeen aan bewoners denken, man en vrouw, vrienden- of vriendinnenparen, om me tot de gebruikelijkste combinaties te beperken.

Aan bewoners te denken in plaats van bewoner is des te noodzakelijker omdat de inrichting van een woning vaak neerkomt op ‘teamwork’. Het is een gemeenschappelijke beslissing, zelfs wanneer de taak gemakshalve aan een modieuze binnenhuisarchitect wordt overgelaten. Wat dan wordt weerkaatst is weliswaar zijn werk, maar de bewoners blijven herkenbaar in hun onzekerheid, hun behoefte om zich te onderwerpen aan de smaak van de het meest in aanzien staande expert.

Een van de maatstaven die ik zou willen aanleggen bij huizen en hun bewoners is de graad van eerlijkheid, onafhankelijkheid van door de trend bepaalde nieuwigheden. Ik vond het vertederend om gevraagd te worden bij een jeugdvriend, eens zoals ik leerling op de School met den Bijbel in Schiedam. Volgens alle gebruikelijke criteria was ik in een ‘burgermanswoning’. De kinderen kwamen handjes geven. Ik kreeg twee koppen koffie met warme melk, en opperste frivoliteit, tegen het eind van de avond een likeurtje, zij het op Christelijke grondslag. Huis en bewoners weerspiegelden soliditeit, integriteit, zonder enige aanstellerij.

Dezelfde onbevangenheid, vanzelfsprekendheid in kwesties van smaak trof ik aan de andere kant van de maatschappelijke ladder aan in het grote huis in de deftigste straat van een provinciestad: erfstukken, die de kleur van de woning hadden aangenomen en goede antieke meubelen, glaswerk, enz, die de vrouw des huizes, strikt afgaande op eigen smaak, in de loop van de tijd had verworven. Soms zijn er twijfelgevallen, bijvoorbeeld het Jugendstilhuis op de monumentenlijst door twee vrienden ingericht met het vereiste meubilair. Toch weerspiegelde het huis noch snobisme noch slaafsheid bij het aanschaffen van voorwerpen die erin hoorden.

[p. 18]

Om uit te maken hoe in een huis zijn bewoners zijn te herkennen mag ik dat van mezelf niet vergeten. Ik stuit dan op een probleem. Ondanks mijn vertrouwdheid ermee - ik woon er sinds 1950 -, overheerst het gevoel dat ik het vrij slecht ken, in elk geval niet zo makkelijk er achter kom wat het in godsnaam zou kunnen weerspiegelen.

Onbekenden die bij ons binnenkomen merken weleens op: ‘Wat heeft u veel boeken’. Welk gezicht dan te trekken? Moet je wegwuivende gebaren maken, in de geest van dat heeft niets te betekenen, of beamen wat ongetwijfeld wordt gedacht: dit is het huis van een boekenwurm. Belangwekkender is in hoeverre die boeken ons, bewoners, werkelijk weerspiegelen. Ze zijn kenmerkend voor mijn smaak, en in ieder geval voor die van mijn overleden vrouw, die een flinke collectie in haar huwelijk meenam. Nog meer toch zijn ze werkmateriaal. Ze weerspiegelen mijn baan, net zo goed als de stapels tijdschriften, weekbladen naast mijn geliefdste stoel (Deens, lelijk, comfortabel).

De inrichting van ons huis hangt van het toeval aan elkaar. Niets lijkt er me permanent en voor zover ik weet is niets er speciaal modieus. Wat er aan de muren is aangebracht hangt er omdat het me werd toegeworpen: een kleine Tijtgat die ik van Jan Greshoff kreeg; een Hordijk, schaatsers in het New Yorkse Central Park, geschenk van Hans Gomperts bij ons huwelijk; een portret van mijn vrouw. Dat het van Betty Parson is, Amerikaanse schilderes en intussen beroemde galerijhoudster in New York, is niet minder puur toeval.

Opzet zijn alleen de 18de eeuwse Boeddha uit Thailand en andere stukken, die de boeddhistische belangstelling van mijn vrouw weerspiegelden. Dit alles heeft even veel en even weinig met mezelf te maken als het constant schilferende plafond in de vochtige badkamer, de zilveren ballen van Kerstbomen van weleer die slordig liggen opgeborgen, de oude jazzplaten uit de jaren twintig en dertig die stof liggen te vergaren.

Is er dan toch weerspiegeling van de bewoner door deze bric-à-brac in mijn huis? Het is niet uitgesloten. Ik hou van deze opstapeling van toevalligheden, tot in het meubilair toe, mijn grote ouderwetse werktafel bijvoorbeeld die ik van de schrijfster Dola de Jong kreeg toen we na de oorlog naar Nederland waren verhuisd.

Als iets me verder boeit, en huis en bewoner kenmerkt, dan mijn verzameling reisgidsen, kaarten en stadsbeschrijvingen. Ze verwijzen naar mijn honger er vandoor te gaan, op reis, met de helaas ingebouwde noodzaak dat ik ook terugkeer. In de WC kan ik met behagen kijken naar de kaart van Nederland met daarop afgelegde fietsroutes uitgestippeld, de uittreksels uit het logboek van bootreizen naar San Francisco, Vancouver, Singapore, Hongkong en Kobe. Overigens is die WC niet zo'n naar Amerikaans voorbeeld modieus ingericht gemakskamertje. Er zijn geen boeken of tijdschriften, met uitzondering van Reader Digest's die een Ierse vriend me jaar in jaar uit toestuurt. Het plafond schilfert er ook.

Als ik via Huis ten Bosch naar het station van Leidschendam fiets, bedenk ik weleens dat ik best, mits Beatrix, Claus en hun kinderen hun plan-

[p. 19]

nen opgeven om er te gaan wonen, mijn intrek zou willen nemen in de linkervleugel van het oude paleisje. Ik zou gelukkig zijn met het comfort en de mooie meubelen daar ongetwijfeld aanwezig, ook al hebben die zeker niets met mij te maken. Een ruime kamer in een goed hotel zou ook al goed zijn. Mijn huis zou in brand mogen vliegen, of minder drastisch, door de vuilnisman worden leeggehaald. Wat me er dierbaar is geworden blijft me in de herinnering toch wel bij.

Als elke woning dus zijn bewoner op een of andere manier weerspiegelt, dan weerkaatst het mijne iemand die, na jaren niet versmolten met zijn bijeengeraapte huisraad, een gevoel van impermanentie niet zozeer koestert dan wel heeft, tegen wil en dank. Niet te veel kan tegenvallen voor wie het huis en niet minder het leven zo ziet, nl. als toeval met weinig dat blijvend telt, behalve liefde en de herinnering daaraan. Die zijn gelukkig niet aan een vaste plaats gebonden. Je draagt ze overal mee, zonder dat ze ooit een last worden, anders dan de meeste van onze bezittingen.