De Vlaamse Gids. Jaargang 38

[p. 519]

Een oud Arabisch spreekwoord zegt...
door Salvador de Madariaga

DE Britse pers is zeer lovend geweest voor de h. Eden, die te Genève oneindig veel geduld heeft betoond tegenover de sluwheid van de communisten.

Een oud Arabisch spreekwoord zegt nochtans: ‘Indien gij mij eens beet neemt, dan is het uw schuld. Gelukt gij er een tweede maal in, dan is het de mijne’, en het is moeilijk aan te nemen, dat de h. Eden het geval van de zestien Polen vergeten heeft.

Het gebeurde negen jaar geleden. Te Yalta hadden de ‘grote drie’ besloten het Lublin-comité, - de Poolse poppenkastregering, die door de Sovjets werd ineengestoken, - aan te vullen met leiders van het Pools verzet tegen Hitler, derwijze, dat de regering van Polen zowel door het Westen als door het Oosten zou kunnen aanvaard worden.

De h. Eden overhandigde toen aan de h. Molotov een lijstje met namen van personen, die voor de samenstelling van de nieuwe Poolse regering zouden kunnen in aanmerking komen. Kolonel Pimenov van de Russische veiligheidsdiensten beloofde plechtig hun vrijheid te zullen waarborgen, en de ‘zestien’ verlieten hun schuilplaats. Zij verdwenen even snel als zij gekomen waren en het geheim van hun verdwijning was nog niet opgelost, toen Molotov op zekere dag te San Francisco aan de h. Eden koudweg zegde, dat de zestien vermiste Polen in een Sovjet-gevangenis opgesloten waren.

De conferentie van Genève heeft, op het papier althans, tot een uitslag geleid, maar de waarde van wat op dat papier werd ondertekend kan van nu af reeds bepaald worden: nul.

Tot daar het positieve uitzicht van de ongelukkige Geneefse conferentie. Wat gezegd van de negatieve zijde? De conferentie heeft zich afgespeeld op een van de duisterste achtergronden, die de mensheid ooit heeft gekend. Ten slotte stond de vijand van de mensheid te München dan toch tegenover een gebeurlijk verbond van machten, die hem uiteindelijk en ondanks talrijke vergissingen verslagen hebben. Thans zijn er slechts twee kampen. Aan de ene zijde is er het communistisch blok, dat Europa en Azië wil inpalmen, met het vooruitzicht, dat Amerika op zijn beurt een gemakkelijke prooi zou worden. Aan de andere zijde heeft men het Westen, dat maar niet beseft voor welke gevaren het staat.

[p. 520]

De macht van het communistisch blok berust op een ijzeren tucht in alle rangen en vastberaden eensgezindheid onder de heersende klasse van de Sovjet-Unie en van China om haar bevoordeelde stelling te vrijwaren. Achter deze macht schuilt evenwel ook zwakheid: de misnoegdheid van de onderdrukte volkeren, die politiek gemuilband werden en economisch uitgebuit. Tevens zijn er tekenen van een gelijkaardig gevoelen, wellicht niet van ontevredenheid maar van wantrouwen, te bespeuren onder de volkeren van Azië, die China naar Sovjet-voorbeeld zou willen ‘bevrijden’. Maar achter deze zwakke plekken ligt dan weer de ontzaglijke macht van de communistische partij en van haar aanhangers over de wereld.

De scheidingslijn van het communistisch blok ligt horizontaal met onder aan de onderdrukte massa en boven aan de weinige bevoorrechte leiders. Deze van het Westen is vertikaal gelegen; zij volgt de grenzen tussen de naties. Democratisch, liberaal en bevrijd van de klassenstrijd, op twee uitzonderingen na, blijven die naties diep verzonken in hun eng nationalisme. De ene wantrouwt de andere en geen enkele beseft ten volle het doodsgevaar, waaraan zij alle vanwege de communistische macht blootgesteld zijn. Een welbepaald doel hebben zij niet, tenzij dat zij wensen in vrede gelaten te worden en dat ieder zijn eigen weg rustig moge volgen.

Aan beide zijden ziet men het gevaar in van een algemene oorlog. Dat gevaar heeft drie uitzichten: ten eerste de bezetting van belangrijke stellingen zoals deze op Korea en in Indochina, met de politieke gevolgen van dergelijke gebiedsverovering. Vervolgens de versteviging van de greep der op geweld beluste minderheid op de onderdrukte meerderheid in de satellietstaten en zelfs in de Sovjet-Unie en in China. Ten slotte de uiteindelijke overwinning van het communisme door het misbruik van de democratische vrijheden in Frankrijk en Italië.

In deze beide landen, houdt het communisme op de ene of de andere wijze een goed derde van de openbare mening in handen. Bovendien zijn er in elk van die landen machtige stromingen aanwezig, die het Westen voor goed zouden uiteenrukken indien zij aan het bewind moesten komen. In beide landen werkt een belangrijk gedeelte van de invloedrijke burgerij, min of meer schaamteloos mede met het communisme in de hoop, dat zij hun persoontje zullen redden indien...

De Moskou-Peking ploeg harerzijds weet haar politiek soepel te houden en dient haar oogmerken op een zo handige wijze, dat Machiavelli er met zou over beschaamd zijn. Zij wijkt niet, verzwakt haar macht niet, maar stapelt de bewapening op. Intussen overstelpt dan de communistische propaganda de wereld met zeemzoete vredesoproepen, verlokkelijke aanzoeken tot een vreedzame samenleving en vriendelijke voorstellen tot handel tussen het Oosten en het Westen, die alle uitstekend in haar kraam passen. Een van de meest geliefkoosde middelen is de ‘conferentie’, waarmee hoop en angst onder de openbare mening van het Westen kunnen worden verwekt.

[p. 521]

Een meesterstuk op dit gebied was de wijze, waarop Molotov en Tsjoe en Lai door hun krachtdadige taal medehielpen tot de val van de regering Laniel in Frankrijk en deze van de h. Mendès-France door zachte woorden wind in de zeilen zetten.

Welke zijn dan de verweermiddelen, die het Westen daartegenover aanwendt of zou moeten aanwenden?

Voor het Westen bestaat slechts een mogelijkheid: een duidelijke politiek, die alle vrije volken van Europa, Azië, Afrika en Amerika kan verenigen. Deze politiek zou niet anders kunnen zijn dan de oordeelkundige inrichting van het leven op deze planeet onder voorwaarden van individuele en nationale vrijheid. Zij zou onomwonden moeten opkomen voor de bevrijding van de volkeren, die thans aan de Sovjet-dwingelandij zijn prijsgegeven. Dit zou niet meer een warme oorlog betekenen dan de communistische politiek, die de sovjetisering van de gehele wereld beoogt.

De tactiek zou voortvloeien uit de strategie. Daar het Westen ten voordele van de bevrijding der onderdrukte volken van Europa zou opkomen, zou het zijn onderdrukkers veroordelen en zou het met hen geen uitstaans meer hebben. Aldus zou het vertrouwen en het moreel van de onderdrukte volkeren gesterkt worden, hun heersers zouden zich minder op hun gemak gaan gevoelen en het gevaar van een ‘warme’ oorlog zou afnemen. Tevens zou het gezag van de communistische partij, vooral in Frankrijk en in Italië, een ernstige deuk krijgen.

Een belangrijke zet in de tactiek van het Westen zou het boycot van Moskou en Peking zijn. Zoiets is misschien niet 100 t.h. mogelijk, maar aldus zouden ten minste vier winstpunten worden aangetekend. Ten eerste zouden beide handlangers, wat zij ook zouden mogen aanwenden om uit dat boycot los te geraken, het veel lastiger hebben dan tot nu toe het geval was met de Westerse naties, welke elkaar onder de voeten liepen om toch maar met de communisten handel te kunnen drijven. Ten tweede zou de levering van bepaalde sleutelproducten zoals kogellagers volledig voor de communisten kunnen afgesloten worden, met de voor hen daaruit voortvloeiende gevolgen voor hun productiebalans. Vervolgens zou het zedelijk gezag van het Westen toenemen en dat van de Moskou-Peking as verminderen; feitelijk dus het omgekeerde van wat nu het geval is ingevolge de ijver van het Westen om met het Oosten handel te kunnen drijven. Ten slotte zou de eenheid van het Westen, die thans verbroken is ten gevolge van de mededinging voor het bemachtigen van de Oosterse markt, hersteld worden, hierbij zelfs het feit ter zijde gelaten, dat alle goederen, die aan de communisten worden geleverd, hun toelaten het overeenstemmend productievermogen vrij te maken voor militaire doeleinden.

Nu werden o.m. visserijbenodigdheden aan de Sovjet-Unie geleverd, die misschien op zichzelf beschouwd geen verzwakking van de Westerse weerbaarheid meebrachten, maar in de grond de Sovjets toch toelieten bv. in de

[p. 522]

plaats van elke geleverde visserssloep een mijnenveger meer voor hun vloot te bouwen. Vandaar de noodzakelijkheid van een algemeen boycot.

Men is echter nog ver van dit programma. De Verenigde Staten hebben een duidelijk standpunt in verband met de physische kracht, maar zij zijn zeer vaag wat het begrip voor de morele krachten betreft. Groot-Brittannië wordt feitelijk geleid door de Bevanisten, wier politiek gevolgd wordt, - laten wij hopen met tegenzin, - door de torries uit angst voor de verkiezingen. De oude leeuw brult niet meer; hij spint als een kat om zelfs maar de koudste grimlach van de Rode Beer te mogen ontvangen. Zijn waarschijnlijke opvolger is een te rasechte diplomaat om zijn stem te durven verheffen boven deze van het ministerie van Buitenlandse Zaken. En de h. Attlee, de koude, serene, wijze en voorzichtige h. Attlee, gaat intussen naar China met een boodschap van ‘goede wil’. Terzelfdertijd vergeet de h. Harold Wilson, dat de Chinezen sedert duizenden jaren de kunst verstaan om hun gevoelens achter een masker te verbergen, en komt hij terug uit Genève in de overtuiging, dat Tsjoe en Lai naar ruimere verstandhouding met Groot-Brittannië streeft.

De negatieve zijde van de Geneefse conferentie blijkt nu duidelijk. De toestand in Indochina is in ruime mate een nasleep van de Koreaanse mengelmoes, een warboel, die vooral te wijten was aan het luid protest, van de labourpartij, telkenmale een Amerikaans vliegtuig op meer dan honderd mijlen van de Jaloe kwam.

De conferentie van Genève heeft het gezag van de Moskou-Peking heersers in de ogen van hun volk doen groeien, de onderdrukte naties van Europa nog meer ontmoedigd, de eerbied voor Peking in geheel Azië doen toenemen en het communisme en het neutralisme in Frankrijk en in Italië versterkt. Zij heeft ook wantrouwen en ontevredenheid nagelaten onder de Westerse geallieerden. De massa, van Indochina tot Parijs, zal opnieuw naar Moskou uitkijken.

Hetzelfde beeld is toepasselijk op het bezoek van de labourpartij aan China. Men kan zich moeilijk een lichtzinniger gebaar inbeelden. De oorsprong echter van de Britse afwijking is ongelukkiglijk Sir Winston Churchill's toespraak van 11 Mei 1953. Wij beleven nog steeds de gevolgen van die vergissing. De openbare mening in het Westen is de kluts kwijt geraakt. Afgedreigd door de vredescampagne die geleid wordt van uit Moskou, durven de leiders van het Westen slechts de taal van de vrede spreken. Gehechtheid aan de vrede is evenzeer als destijds de vleierij ten opzichte van Stalin in het Oosten een conventie geworden in het Westen. En op deze weg, over een brug met Silvermans en Bevans op de linkerzijde en uitvoerfirma's op de rechterzijde is men de buitenlandse politiek van een grote en machtige natie aan het uitwerken.