De Vlaamse Gids. Jaargang 38

[p. 63]

Spiegel van vroeger en nu

1

DE anecdote is te onzent een ‘literair genre’, dat in de brede volkslagen nog tot de mondelinge overlevering behoort. Verhaaltjes, meestal van een min of meer bedenkelijke soort, worden van mond tot mond voortverteld; de grofste schuwen het daglicht en de huiskamer en fleuren daarentegen op ‘onder vrienden’ en in de herbergen. Moppen van een deftiger maaksel bereiken reeds de papieren sferen van almanakjes en weekbladen. De waarlijk geestige en zinrijke anecdote, product van een elite, vindt men in tijdschriften en boeken. De anecdote is ook een cultuurmeter. Het blijft een feit dat wij op dit gebied nog heel wat te leren hebben van Fransen, Engelsen e.a. Toch zijn we niet arm aan anecdotes, ofschoon we nog geen ‘Dictionnaire encyclopédique d'anecdotes’ bezitten. Velen onder ons kennen bijv. Edmond Guérards tweedelige dictionnaire, Raymond Geiger's boekjes met Jodenmoppen, Léon Treich's Collection d'Anas.

In Vlaanderen kan gewezen worden op een groot aantal pittige marginalia, verschenen - en helaas, begraven - in onze beste dag- en weekbladen en tijdschriften. Bijna geen enkele Vlaamse auteur, of hij (zij) heeft dit genre met mooie staaltjes verrijkt. Maar al deze pareltjes liggen overal en nog elders verspreid; en de man of de vrouw die dit alles eens zal willen of kunnen lezen en zal samenbundelen, moet nog geboren worden: hij of zij zal er veel plezier aan beleven... doch ook veel miserie om het daarna uitgegeven te krijgen. Hoe zonderling zulks ook schijnt, in bijna elke samenleving worden de ‘geestigen’ door de ‘ernstigen’ in de hoek geduwd.

Aan dit alles denk ik bij het lezen van Clara Eggink's lizef boekje, gewijd aan leuke voorvalletjes uit het leven van een twintigtal Hollandse auteurs: ‘Kleine grapjes van grote mensen, anecdotes van schrijvers’ (uitg. Moussault, A'dam). Een aardig geschenkje, dat geen ééndagsvlinder zou mogen blijven. En ik uit daarbij de wens dat er eens een ‘Groot encyclopedisch boek van kleine grappen’ zou mogen verschijnen: want de Lage Landen hebben ook, zij het in geringer mate, hun Wilde's en Tristan Bernard's, hun Shaw's en hun ‘échotiers’. Onze elite is op dit gebied evenwel nog te zwaar-serieus en laat dit domein nog te veel aan het grover

[p. 64]

besnaarde volk over (dat er ruimschoots misbruik van maakt). Alleen onze Vlaamse pastoors mogen niet klagen: Van Haecke uit Brugge, die van Lapscheure, Mannekensvere en elders. Op dit gebied zijn we nog wat achterlijk. ‘Geestigheid’ is te onzent nog steeds een staatsgevaarlijk en orde- en zeden-verstorend goedje, waarvan de meesten alleen stiekem durven genieten: de geheime broeder- en zusterschappen van de lach (liefst bij pot en pint). Toch zijn het vooral de glim- en grimlachjes bij vele zg. verouderde auteurs die soms hun werk ‘redden’ bij het nageslacht. Ik denk aan de epigrammen van Prudens van Duyse, de liedjes van Theodoor van Rijswijck, de grappen van Emanuel Hiel... Komaan, wie wil er eens zijn leven wijden aan het opstellen van een Lachende Literatuurgeschiedenis?

2

Zopas de ‘Schrijversalmanak voor het jaar 1954’ (uitg. C.P.J. van der Peet, A'dam) ontvangen. Mooi en interessant boek. In het Voorwoord lezen we dat ‘een vrij aanzienlijk aantal Vlamingen uitgenodigd’ werden om ‘mede te werken’ en dat er slechts vier ‘aan de oproep gehoor hebben gegeven’ (nl. Brulez, Claus, Daisne en Jonckheere). Over de oorzaken van dit Vlaamse Oostindisch-doofzijn kunnen we ons niet uitspreken; maar wie vergeefs aanschelt bij nr 1 wage het een volgende maal met nr 2. Met Clara Eggink en G. Sötemann betreurt de lezer eveneens ‘de geringe bereidheid tot medewerking aan Belgische zijde’, te meer als hij ziet dat Bloem, Achterberg, Van Eyck, A. Roland Holst e.a. er geen graten in vonden om iets af te staan. Niet al onze schrijvers zijn zo productief als S. Vestdijk, die hier een reeks Maand-sonnetten uit zijn steeds gevulde mouw schudde. Het Kalendarium bevat een aantal nieuwe en welkome gegevens over geboorte- en overlijdensdata; maar nog heelwat ontbreken. Uit de poëzie- en prozabijdragen (een rijk gevarieerde stalenkaart) spreekt ons hedendaags dualisme: zucht naar het nieuwe en beveiliging van het eeuwige; onze twintigste eeuw wordt maar niet statisch (daar zullen de geschiedschrijvers van morgen voor zorgen). Dan volgen de gebruikelijke en voor elk literaturomaan onmisbare adressen, lijsten van prijzen, boeken en schrijvers. Graag nog vollediger een volgende maal. - J.S.