De Vlaamse Gids. Jaargang 37

[p. 606]

De opdracht

DAAR stonden ze, vrijwillig aangetreden in de onophoudelijk neerstromende regen, een groepje menselijke ellende, huiverend in hun doorweekt plunje. Er moest iets gebeuren, zo'n toestand kon onmogelijk blijven duren. Hun stelling, een oude bunker, door de vele beschietingen half verpulverd, was nu reeds volle 12 dagen van de hoofdlijnen afgesneden en enkel daarom waren ze aangetreden. Als je reeds vijf dagen practisch niets over de lippen gekregen hebt, dan zou je allemachtig veel doen om je maag het zwijgen op te leggen.

De Sergeant, bijgenaamd ‘de kei’, omdat hij zo verduiveld hard kon zijn, bekeek min of meer misprijzend het povere viertal. ‘Als ik met jullie vier skeletten voedsel moet gaan zoeken, dan kan ik me best meteen verdrinken’, gromde hij.

‘Maar ja, 't heb nu eenmaal geen keus’. Bij dit gezegde kon hij natuurlijk zichzelf niet zien, anders had hij waarschijnlijk zijn woorden ingeslikt.

‘Luistert nu goed, de eerste die onderweg z'n smikkel opendoet, die stop ik persoonlijk op met modder; daarvan hebben we er hier genoeg.’ Nu werd de kei plots gemeenzaam: ‘en als jullie je vel wilt redden, doet dan stipt, wat ik je zeg’; daarmee was zijn weinig opwekkende uiteenzetting afgelopen.

Ze zetten zich nog een laatste sigaret te roken, hun lichaam zo goed mogelijk beschuttend, alvorens het dreigende onbekende en misschien ook een roemloos einde tegemoet te gaan. De jongste van 't viertal, een bleekneuzige knaap met sluikblond haar, tuurde mistroostig in de steeds dichter vallende regen. Naast die mistroostigheid kon men ook in zijn blik, zonder veel moeite, angst waarnemen. ‘Kom vent’. Zijn gebuur, die hem reeds een tijdje had gadegeslagen en zijn blik scheen te doorgronden, gaf de witte een hartige klap op de schouder en drukte hem de helm over de ogen. ‘Wij wandelen een eindje saam’, moedigde hij aan.

De kei volgde het natte tweetal met zorgelijke blik. ‘Loop vooral niet te ver, want het wordt snel donker en dan gaan we meteen op stap’, riep hij nog.

Toen de duisternis volledig ingevallen was en de kei nog een laatste bespreking gevoerd had met de achterblijvende luitenant in de bunker, monsterde hij nog eens zijn mannen. Daarbij trapte hij in 't duister in een modderkuil, wat hem een reeks voor leken ongeschikte termen, ontlokte. ‘Als je terug je burgerpakje aantrekt, zult ge uw uitdrukkingen moeten milderen’, vermaande de luit, die inmiddels buiten gekomen was. ‘'t Ja, 't geloof waarachtig, dat ik begin te vloeken’, kaatste de kei terug. ‘Daar gaan we dan maar’.

Niettegenstaande hun luchthartige taal voelden beide mannen zich sterk aangedaan. ‘Denk er aan, Sergeant, 't heb hier nog dertig magen te vullen, God helpe je,’ riep de luitenant zachtjes het in de duisternis verdwijnende groepje na. ‘En nu als de bliksem de bunker in’, beval hij de achterblijvers,

[p. 607]

die met hongerige blikken de uittocht hadden gevolgd. ‘Ze brengen het wel terecht’, voegde hij er nog troostend aan toe.

Vijf vage vuilgrijze schimmen baanden zich moeizaam een weg door de vettige, moerassige velden, dicht achter elkaar aanlopend om toch maar geen voeling te verliezen. Voorop de kei, gevolgd door stille Tom, een ervaren frontrat, zo genaamd wegens zijn niet al te grote spraakzaamheid. Daarna Jack, een lange magere bankbediende, die vrijwillig dienst genomen had, omdat, zoals hij zegde, hij niet te best met zijn vrouw over de baan kon. De vierde in het triestige rijtje, een soldaat met een stevige zware stap, had de bijnaam ‘de boer’, wegens zijn kloeke gestalte en zijn rond blozend gelaat, waarvan nu evenwel niet veel te merken was, wegens de reeds doorstane ellende en de vuile modder. Hij was uit God weet welk een verlaten nest, ergens diep in een uithoek van het land. komen opduiken en had flegmatiek verklaard: ‘Ik deel graag in de pret.’

Achteraan strompelde de witte, het geweer krampachtig omkneld en voortdurend schichtig om zich heen blikkend.

De regen hield op en opeens boorde zich een nog mistige manestraal door de in flarden opentrekkende wolkenbanken. De daarnet nog zo lugubere, zwarte omgeving begin zachtjes te glimmen. Overal vertoonden zich, tot aan de rand met water gevulde granaattrechters. De kei monsterde met zorgelijke blikken, zijn voorhoofd diep in rimpels getrokken, de nu snel opklarende hemel.

Hij stak zijn hand op, zich opeens bewust van zijn zware verantwoordelijkheid. De mannen kwamen in een kringetje gehurkt, rond hem zitten. ‘We treffen het bar slecht’ begon hij langzaam, als naar woorden zoekend. ‘Ik had gehoopt in 't stikkedonker de vijandelijke lijnen te kunnen kruisen, maar dat zal nu wel niet gaan,’ voegde hij er overbodig aan toe. Bedachtzaam streek hij met de hand door zijn weken oude, met modder bespatte baard, onderwijl strak naar de witte kijkend, die onzeker de horizont afzocht, waar hij voortdurend helle lichtflitsen zag opschieten, veroorzaakt door de artillerie, die nu ergens een intens vuur begon te onderhouden. Telkens de wind daarbij een zwaar gerommel aanvoerde, kromp hij zichtbaar ineen. Plots voelde hij, als bij intuitie, de blik van de sergeant op zich gericht en draaide zich geschrokken in diens richting. Een ogenblik slechts kruisten hun blikken zich, toen sloeg de witte de ogen neer. ‘Ik heb zo'n honger’, trachtte hij zich te verontschuldigen. ‘Dat hebben we allemaal’, zei de kei, ‘en angst ook’, voegde hij er aan toe. ‘En maakt asjeblieft geen grapjes’. Nu klonk er een lichte dreiging in zijn stem. ‘Men rekent op ons, vergeet dat in geen geval’. ‘Neen, Sergeant’. De witte stotterde het bijna onhoorbaar.

Nu nam de kei de draad van zijn betoog weer op. ‘We zijn hier reeds gevaarlijk dicht bij de vijandelijke lijnen, dus geen vergissingen. Zo snel mogelijk vooruit komen en vooral, zo laag mogelijk bij de grond. Stoten we op vijandelijke eenheden, verspreidt jullie dan en tracht het hoofdkwartier te bereiken. Het is nu juist elf uur, dus we hebben nog ruim de tijd om zonder overhaasting

[p. 608]

ons doel te bereiken vóór het dag wordt. Vooruit nu’, besloot hij zijn uiteenzetting, die weinig hoopgevend geklonken had.

Voorzichtig zette het grauwe groepje zich terug in beweging. Nu eens sluipend, dan weer struikelend in ongeziene kuilen, om zich dan moeizaam weer op te richten en verder te strompelen, elkeen voor zich zelf zijn duister lot vervloekend. Ze konden hoogstens vijfhonderd meter gevorderd zijn toen stille Tom plotseling de vage, natte vormen van een vijandelijke batterij opmerkte; snel deed hij de anderen teken. ‘Op jullie buik’ fluisterde de kei ‘en volgt mij’. In een wijde boog schoven ze door de modder, om de batterij heen. Het natte slijk drong door hun klederen en maakte de mannen ijskoud, maar ze letten te veel op het luide bonzen van hun hart om daar veel aandacht aan te schenken.

Nadat ze eindeloos lang gekropen hadden over hoogstens tweehonderd meters, hield de kei hijgend stil; hij nam zijn helm even af, om met zijn mouw het vuile zweet van zijn gezicht af te vegen. Dat hij daarbij vieze, vettige modderstrepen over zijn gelaat trok, kon hij niet zien. De anderen lagen vermoeia te steunen en trachtten een weinig hun pijnlijke ademhaling te regelen. De kei richtte zich voorzichtig op en begon langzaam verder te sluipen; de manschappen wilden zijn voorbeeld volgen, toen ze opgeschrikt werden door een stil gekreun. De witte lag nog steeds doodstil op de grond. Het maanlicht gaf zijn vertrokken gelaat een vale doodskleur. ‘Wat nou weer’, fluisterde de teruggekropen sergeant. ‘Loopt voor jullie leven’, kreunde de witte’. ‘Er zit een granaat onder me, waar de pen uit is, ik voelde hoe ik ergens bleef aanhaken’. Een angstwekkende stilte spreidde zich een ogenblik over het groepje. Men mocht dan ook van alles fluisteren over de kei, maar op zulke ogenblikken stond hij zijn man. Het hachelijke van hun toestand stond hem opeens glashelder voor ogen. ‘Houdt je doodstil’ beval hij; snel tastend verdween zijn hand onder de witte; een lichte rilling liep langs zijn rug, toen hij het tuig aanraakte. Voorzichtig omvatte hij de lepel en hield die tegen de granaat aangedrukt. Toen trok hij resoluut zijn hand terug. De witte begon zachtjes te snikken, toen hij het dreigend gevaar afgewend zag. De mannen durfden opnieuw ademhalen. De kei veegde opnieuw met zijn mouw over zijn gezicht, waar koude zweetdruppels op blonken. ‘Nu als de bliksem een pen d'er in en vooruit’ snauwde hij, om zich van de geweldige spanning, waaraan hij ten prooi was, te ontdoen. Weer ging het behoedzaam voorwaarts.

De witte was op welhaast wonderbare wijze aan een afgrijselijke dood ontsnapt. Nu voelde hij een eigenaardige verandering over zich komen. Zijn onuitstaanbare angst verdween. Hij voelde zijn zelfzekerheid, welke hij sedert zijn aankomst aan 't front hopeloos was kwijtgeraakt, terug komen. ‘Werkelijk, ik spartel er doorheen’, dacht hij verbaasd.

Intussen tuurde de kei scheef voor zich heen. In de verte, recht vooruit, zag hij hoe zich in het zilveren maanlicht, de glanzende kruinen van een bos aftekenden tegen de sombere achtergrond. ‘Daar moeten we zien in te komen’ dacht hij bij zichzelf, ‘daar is dekking in overvloed en hier midden die kale,

[p. 609]

sompige weiden voel ik me net een naakte’. Ze naderden nu snel de beschermende bomen. De zekerheid, zich binnen enkele minuten in betrekkelijke veiligheid te weten, deed de soldaten één ogenblik slechts, hun veiligheidsmaatregelen over 't hoofd zien. Bij 't oversteken van een gracht richtten ze zich snel op en sprongen de één na de andere naar de overkant. Dit werd hun fataal. De boer, die zijn afstand in het duister slecht berekend had, sprong te kort en kwam met een luide plons in het water terecht. Opeens was de doodse stilte, die tot nu toe de mannen omringd had, verdwenen. Ogenblikkelijk nadat het verward geluid in het water weggestorven was, hing plots een helwitte lichtkogel boven hun hoofden. ‘Verspreiden’, gilde de kei ‘en zo snel mogelijk naar 't bos’. De mannen, die zijn bevel niet afwachtten, renden voor hun leven over de in het verblindend licht badende vlakte. ‘Daar breekt de hel los’ schoot het de witte door het hoofd, toen plotseling langs twee, drie zijden tegelijk, nijdige mitailleurs hun vernielend vuur in hun richting zaaiden. Daartussen hoorde hij duidelijk het droge knallen der geweren. Zonder nadenken liet hij zich voorover vallen. De eerste buien lichtspoormunitie, trokken gloeiende strepen rakelings boven hun hoofden. Verdwaasd zag de witte hoe de boer, getroffen door een volgende bui, letterlijk in twee plooide en onder het slaken van een doordringende kreet tegen de aarde sloeg. Jac, de bankbediende, richtte zich juist op, toen één der mitrailleurs het vuur in zijn richting verlegde. Hij spreidde de armen open, als een martelaar die om erbarmen smeekt en viel ruggelings in een granaatkuil, zodat het modderige water hoog opspatte. De witte sleepte zich achter een dichtbijstaande boom en vuurde zo snel als hij de trekker kon overhalen in de richting waar hij de mitrailleurs vermoedde. Recht vooruit meende hij ook enkele ogenblikken, de handmitrailleur van de kei te herkennen, maar zeker was het niet. Hij schoof verder van boom tot boom, onderwijl nu en dan zijn automatisch geweer afvurend. Daar mengden zich ook de doffe explosies van een mortier in het gevecht. Zoekend en tastend kroop hij verder over de drabbige grond. Plots versijfde hij; zijn hand was terecht gekomen op een zachte, kille massa, die onder de druk van zijn lichaam zachtjes toegaf. De kei lag plat op zijn rug, het machinepistool nog krampachtig in de hand geklemd, als wilde hij het meenemen naar het hiernamaals. In zijn glazige ogen lag een vreemde nietszeggende uitdrukking. Zijn borst was één gapende wonde. Toen de witte zich lusteloos afwendde, blonken twee grote tranen in zijn ogen. Luisterend, onderwijl zijn tranen de vrije teugel latend, bleef hij staan, maar zelfs het nijdig sputteren van stille Tom's machinegeweer was niet meer te horen. Plots leek alles hem doods en verlaten; langzaam voelde hij de vrees weer in zich opkomen. Hij had wel willen gillen van angst, maar de zekerheid, dat de vijand langs alle zijden loerde, hield hem ervan terug. Zijn slapen bonsden tot barstens toe. ‘Dat is dus toch het einde’ dacht hij verward. Hij zette het op een lopen, struikelend, dol van angst, blindelings, rende hij tegen een boom aan. Gruwend trachtte hij zich weer op te richten. Maar eensklaps... Een heldere, kalmerende stem klonk van tussen de spookachtig glanzende bomen; ze gonsde

[p. 610]

op hem aan. Gespannen luisterde hij toe. ‘Witte, men rekent op ons, jongen; vergeet dat niet en rep je, voor het te laat is’. Hij voelde dat zijn verbeelding hem parten speelde, maar plots stond zijn opdracht duidelijk omlijnd voor zijn geest. Een blik van vastberadenheid kwam in zijn ogen. Moeizaam slingerde hij het geweer over zijn schouder en verdween wankelend tussen de bomen.

Aan de einder tekende de eerste morgenklaarte zich af, toen de vooruitgeschoven posten van een infanteriedivisie van uit hun éénmansputten plots een wankele gedaante uit de mistslierten voor hen zagen opdoemen. De man leek smoordronken, zó waggelde hij. Argwanende blikken volgden de minste zijner bewegingen. Geweren lagen in aanslag. ‘Die waagt een aanval op zijn eentje’ fluisterde een soldaat verbaasd.

Nu was hij reeds bij de eerste stellingen en nog steeds gebeurde er niets. Net als een slaapwandelaar liep hij verder, zijn wazige blik recht voor zich uit, als zag hij voor anderen onzichtbare dingen. Slechts toen een officier hem aan-maande te blijven stilstaan, draaide hij zich langzaam om. Een blik van herkenning verscheen in zijn ogen en dan zakte hij met een gesmoorde snik, die diep uit zijn borst opwelde, door zijn knieën. De kapitein, die hem aangeroepen had, boog zich over hem. ‘Ze rekenen op ons’ kon hij nog juist opvangen van tussen de half gesloten lippen. Toen was de uitgemergelde gestalte bewusteloos. ‘Die slaat er zich stellig door’ zei de kapitein; ‘hij is enkel uitgehongerd. Reppen jullie zich’.

Juist op dat ogenblik schoot de eerste zonnestraal over de bedauwde velden. Het was alsof ze een mooie zegepraal kwam opluisteren.

Toen werd het dag.

D.A. VYNCKE