De Vlaamse Gids. Jaargang 37

[p. 513]

Van Benelux tot de Europese eenmaking
Een universele gedachte

HET vraagstuk der internationale organisatie houdt verband met de buitengewone technische en wetenschappelijke ontwikkeling van de wereld. Dit fenomeen heeft de meest vooruitstrevende geesten overtuigd van de noodzakelijkheid ener nauwe internationale samenwerking.

Het probleem dezer samenwerking bleek vooral dringend te zijn voor Europa, dat na de bloedige wereldoorlogen 1914-18 en 1939-1945 erg verzwakt uit het strijdperk was getreden. Vooral een economische integratie, in afwachting van de nagestreefde eenmaking, bleek noodzakelijk om aan Europa terug de plaats te verzekeren, waarop het terecht aanspraak kon maken. Daarenboven begrepen de verantwoordelijke Europese leiders, dat elke economische eenmaking tot doel moest hebben de hindernissen voor de vrije omloop van goederen en personen uit de weg te ruimen; de productie en de productiviteit op te voeren en de levensstandaard der volkeren en der enkelingen op te drijven.

Het is dan ook juist te zeggen, dat een universele gedachte ten grondslag lag, - en nog steeds ligt, - aan de samenwerking van België, Nederland en Luxemburg. Dit blijkt ten overvloede alleen reeds uit het feit, dat de eerste accoorden voor de verwezenlijking van deze samenwerking tot stand kwamen gedurende de oorlog, toen in de kringen te Londen, waar de vertegenwoordigers van de verschillende landen elkaar ontmoetten, algemeen de verwachting gekoesterd werd, dat men na deze tweede wereldoorlog, die zoveel rampen had meegebracht, naar een algemene vrede zou gaan, waaraan alle volkeren zouden deelachtig zijn.

De opvatting, waarvan men in de regeringskringen van de drie landen uitging, zowel bij de ondertekening van het eerste financieel accoord als van het verdrag betreffende de douane-unie kwam neer op het volgende: België, Nederland en Luxemburg, niet alleen wegens hun aardrijkskundige ligging en een gemeenschappelijk verleden, maar ook op grond van hun aanhankelijkheid aan de vrede en het breedst mogelijk ruilverkeer, moeten er zich om beijveren om in de toekomst door een gemeen overleg hun belangen te vrijwaren, met dien verstande dat het er nooit kan om gaan nieuwe tegenstellingen te doen ontstaan, maar wel een samenwerking mogelijk te maken op een nog hoger en breder vlak.

Deze opvatting beantwoordt feitelijk aan het ruim internationaal inzicht, waarvan landen zoals de onze kunnen en moeten blijk geven. Bij de trouw aan al wat eigen is en met het besef, dat wat door eigen middelen kan verwezenlijkt worden des te betere uitslagen zal opleveren, zien wij nochtans in, dat in de nieuwe tijd, die thans in wording is, er naar de breedst mogelijke samenwerking moet worden gestreefd om de beschaving en de welvaart te dienen. Dat maakt het ook duidelijk, waarom er nooit op de drie kleine landen vruchteloos beroep

[p. 514]

wordt gedaan, wanneer het er om gaat een breed-Europese en ook een Atlantische politiek vooruit te helpen.

Onbetwistbaar werd er op het gebied van de samenwerking in Beneluxverband héél wat bereikt, maar wij moeten vaststellen, dat er voor het ruilverkeer moeilijkheden bestaan, die een nadelige invloed uitoefenen op gans de opbouw van de economische unie. Gedurende het afgelopen jaar bedroeg de invoer uit België in Nederland 19 t.h. van de volledige Nederlandse invoer, en de invoer uit Nederland in België 11 t.h. van de volledige Belgische invoer. Zulks neemt niet weg, dat er bij herhaling moeilijkheden bestaan in verscheidene sectoren. Sedert het Benelux-experiment vaste vormen aannam, t.t.z. sedert het einde van 1949, hebben achtereenvolgens twee reeksen moeilijkheden de verdere ontwikkeling van de ontworpen economische unie gestuit, te weten: 1) de moeilijkheden teweeggebracht door het deficiet der betalingsbalans tussen Nederland enerzijds en de Belgisch-Luxemburgse Unie anderzijds; 2) de moeilijkheden voortspruitend uit de dispariteit tussen de kostprijzenniveau's en meer in het bijzonder uit het groot verschil tussen de lonen in de drie landen.

De eerste reeks moeilijkheden, waarvan sprake hierboven, werd opgelost en dit tot eenieders voldoening.

De monetaire en financiële toestand waarvoor wij ons thans bevinden, zowel in Nederland als binnen de Belgisch-Luxemburgse Economische Unie, vertegenwoordigt op zichzelf reeds een prestatie, waarvan men de belangrijkheid en de betekenis terecht mag onderstrepen. De gulden is evenals de Belgisch-Luxemburgse frank een harde munt geworden. De drie landen zijn crediteur in de Europese Betalingsunie. Men mag zich dan ook afvragen of thans niet het ogenblik aangebroken is om binnen Benelux een vrij verkeer van kapitalen onder ogen te zien.

Wat de tweede reeks moeilijkheden betreft, mag men helaas nog niet van een bevredigende oplossing spreken.

Het grote loonverschil, waardoor enkele Belgische bedrijfstakken zich bedreigd achten, is voornamelijk ontstaan, doordat Nederland en België in 1949 niet even ver zijn gegaan met de devaluatie van gulden en frank. Een gebrek aan overleg tussen de regeringen dus, dat zich thans wreekt. Daarnaast is, zoals eenieder weet, de loonpolitiek in de twee economische complexen geheel verschillend gevoerd geweest.

Zeer objectief beschouwd, blijkt het dat van beide zijden ernstige inspanningen zullen moeten gedaan worden, teneinde een oplossing te vinden voor zekere aspecten gesproten uit de in werking treding der Voor-Unie.

Hierbij kan er geen sprake zijn van een mogelijke opzeg der Beneluxaccoorden; dit, niet alleen wegens het nadeel dat zulks zou berokkenen aan de betrokken landen, maar ook en vooral wegens de ongunstige psychologische weerslag die deze opzeg op internationaal gebied zou verwekken. Anderzijds dient niet uit het oog verloren dat een economische unie een reeks gemene punten postuleert, zonder dewelke geen samenwerking kan bestaan.

[p. 515]

In dit verband, beseffen wij allen dat er niet hoeft gestreefd, - trouwens zulks zou thans onmogelijk te verwezenlijken zijn, - naar een volledig overwicht tussen en naar een volkomen gelijkschakeling van de wedden, lonen en sociale lasten in Nederland en in de Belgisch-Luxemburgse Economische Unie, maar dat veeleer een regiem van vrijheid in dit domein de hoofdbetrachting moet zijn.

Vergeten wij vooral niet dat een economische integratie enkel mogelijk is, wanneer alle deelnemers beseffen en aanvaarden, dat elke strict nationale economische planificatie stelselmatig moet opgegeven worden, teneinde te komen tot een werkelijke coördinatie op het internationaal, in casu dus op het Europees plan. Zo zien wij thans de Nederlandse regering ambtshalve de economische regelen vastleggen, die de vorming der kostprijzen conditionneren. Syndicaten en werkgevers schijnen hierin tijdelijk baat te vinden, doch wanneer deze dirigistische politiek haar weerslag laat gevoelen buiten het enge, nationale kader, en geconfronteerd wordt met internationale problemen en toestanden, blijkt het nodig de gevolgen er van te harmoniseren met de internationale verbintenissen, die voortspruiten uit de accoorden afgesloten door diezelfde regering. Zulks kan slechts gebeuren door een geleidelijk opgeven dezer dirigistische politiek en een terugkeer naar een regiem van grotere vrijheid, het enige dat de uiteindelijke verwezenlijking van Benelux en van de Economische Integratie van Europa zal mogelijk maken.

Bij het verzaken aan Benelux, heeft België echter niets te winnen, onafgezien van het feit dat hierdoor het loonprobleem niet zal opgelost worden. Trouwens wij moeten rekening houden met de meerderheid van onze industriëlen, die op het ogenblik profiteren van het Nederlands afzetgebied; en voor die bedrijfstakken die thans moeilijkheden kennen naar geschikte middelen uitzien.

Wij wijzen hier op de wenselijkheid van een vrijer economisch klimaat in Nederland. Dit laatste zou inderdaad veel bijdragen tot een geleidelijk lenigen van het belangrijk onevenwicht dat thans bestaat. Een eerste loonsverhoging in Nederland staat trouwens voor de deur zodra tot een huurverhoging wordt besloten. Voor een verder naar elkaar toegroeien der beide economieën is ook nodig, dat de fiscale stelsels worden toegepast. De vermindering der indirecte belastingen, binnen het kader der wijziging van ons fiscaal stelsel, dringt zich op.

Ook de sociale lasten kunnen met elkander in overeenstemming worden gebracht. Tevens zal dienen nagegaan of de devaluatie van 1949 en de daaruit voortvloeiende dispariteit onder andere van de lonen, alsnog kan worden gecorrigeerd. Ook dit zal uitsluitend moeten worden bezien door een Beneluxbril.

Een andere, en niet minder belangrijke factor in de prijsverschillen tussen Nederland en België ligt in het feit, dat de tussenhandel in België aanzienlijk hogere winstmarges berekent dan in Nederland. Derhalve blijkt een sanering

[p. 516]

van het Belgisch distributieapparaat een noodzakelijke en belangrijke stap in het naar elkaar toegroeien van het prijzenpeil binnen Benelux.

De loonhoogte is bovendien niet de enige factor die bepalend is voor de loonkosten van het eindproduct. De productiviteit speelt hier tevens een aanzienlijke rol. De opvoering dezer laatste is een factor die in vele Belgische bedrijfstakken niet mag over het hoofd gezien worden.

Ten slotte is er dan nog het agrarisch probleem, dat nu al jaren op een oplossing wacht. De herziening van het Benelux-landbouwprotocol van 1947 blijkt zich op te dringen. Zolang deze kwestie niet is opgelost, zal de verbruiker verstoken blijven van goedkope landbouwproducten; hetgeen de kosten van levensonderhoud kunstmatig hoog houdt.

Wij vertrouwen dat het mogelijk zal zijn de opgesomde bezwaren te ondervangen zonder afbreuk te doen aan de Benelux-gedachte zelf.

Wij willen hier nog aan toevoegen, dat de huidige moeilijkheden uitwijzen dat het tot stand komen van de volledige economische unie, hetgeen met zich mede moet brengen de oprichting van supra-nationale Benelux-gezagsorganen, niet langer mag worden uitgesteld. Samen met veel anderen zijn wij er van overtuigd dat, wil de Benelux-proefneming slagen, het oprichten van een institutioneel gezag met de nodige bevoegdheid om bij te dragen tot de overeenstemming van de economische, financiële en sociale politiek der drie landen, een dringende vereiste is. Daarenboven blijkt het ons ook noodzakelijk, om tijdelijke ongewenste moeilijkheden, welke zich in ieder land met betrekking tot bepaalde bedrijfssectoren kunnen voordoen, op te lossen, in het definitieve verdrag van de economische unie, bepalingen op te nemen, die een geleidelijke aanpassing van deze sectoren aan de Beneluxmarkt moeten mogelijk maken. Het is echter nodig er op te wijzen, dat al die moeilijkheden en bezwaren slechts een voorsmaak geven van de veel grotere moeilijkheden, welke zullen dienen overwonnen, wanneer een Europese gemeenschap tot stand komt, vooral, indien de grote mogendheden eenzijdige maatregelen doordrijven en niet altijd van een werkelijk Europese geest getuigen.

Dat dit helaas het geval is, wordt bewezen door de jongste gebeurtenissen op en binnen het Europees toneel.

Men weet, hoe na de goedkeuring van het verdrag betreffende de Kolen- en Staalgemeenschap er onderhandelingen gevoerd werden om supra-nationale Europese instellingen in het leven te roepen, die zowel de Kolen- en Staalgemeenschap als de Europese Verdedigingsgemeenschap zouden omvatten. De pre-constitutionele commissie van de vergadering ‘ad hoe’ had voorstellen uitgewerkt, waarmee de kleine landen zich over het algemeen konden verenigen. In de vergadering ‘ad hoe’ waren de afgevaardigden van de grote landen het echter eens om die voorstellen te wijzigen in een zin, die geenszins bemoedigend is voor de kleine landen.

Zo werd de vertegenwoordiging in de Volkeren-Kamer merkelijk gewijzigd ten nadele van de kleine landen en werd ook de paritaire vertegenwoordiging in

[p. 517]

de Staten-Kamer verworpen. Bovendien werd elke invloed van de nationale ministers uitgesloten in het uitvoerend gezag. Voor de grote landen is deze laatste schikking geen hinder, vermits zij toch zowel in de Volkeren-Kamer als in de Staten-Kamer hun wil kunnen opdringen.

Het is nochtans een onbetwistbaar feit dat het thans vooral de kleine landen zijn, die het meest bereid zijn om de Europese gemeenschap te doen lukken, terwijl zowel in Frankrijk als in Duitsland machtige invloeden gekant zijn tegen de Europese samenwerking zoals zij wordt opgevat. Het gevaar, dat daarmee gepaard gaat is, dat men ook in de schoot van de Verenigde Staten zich ten slotte zal afvragen wat er nu eindelijk van die Europese samenwerking kan terecht komen. Het ware gewis veel beter geweest, indien men te Straatsburg de belangen van de kleine landen had ontzien zoals het behoort, want aldus had men een bewijs gehad, dat de besprekingen door een werkelijk Europese geest worden beheerst.

Dit alles bewijst nog beter dan welk ander feit ook, hoe op internationaal gebied een gemeenschappelijke waakzaamheid vanwege de drie Benelux-landen noodzakelijk blijft.

Zolang wij niet tot een volledige samenwerking tussen de Beneluxlanden komen, zullen wij het moeilijk hebben om onze nochtans vaak gemeenschappelijke gezichtspunten en belangen te verdedigen en te doen ingang vinden bij de grote mogendheden.

Indien wij onze invloed versnipperen, zullen wij niet bestand zijn tegen de macht onzer nabuurstaten. Dit is ondermeer gebleken, toen Duitsland enkele weken geleden een regelrechte aanval op de Beneluxhavens deed door een sterk ingrijpende verlaging der spoorwegtarieven ten gunste van de Duitse havens. Indien Antwerpen, Rotterdam, Gent en Amsterdam door blijven vechten om een nutteloos overwicht, zullen inderdaad de Duitse havens met het been en bovendien de luxe er van doorgaan.

De vragen die wij ons moeten stellen zijn eenvoudig: Zullen onze rechtmatige belangen, ons algemeen ruilverkeer, onze havens in het bijzonder, onze internationale positie er bij winnen, indien de Benelux-politiek moest mislukken? Zullen wij geen kans hebben om beter aanhoord te worden, indien wij op internationaal gebied een gelijklopende politiek kunnen volgen om onze rechten in een ruimer internationaal verband des te beter te behartigen? Deze vragen stellen, is ze tevens bevestigend beantwoorden.

Al degenen die zulks beseffen, zullen er zich dan ook met verdubbelde ijver op toeleggen, alle misverstanden en moeilijkheden in de schoot van de Benelux-landen uit de weg te ruimen. Hoe dit best kan, menen wij reeds in een zekere mate te hebben aangeduid.

Benelux dient beschouwd als een hoeksteen van een ruimere internationale samenwerking. Wie voor een eengemaakt en sterk Europa is, moet ook voor Benelux zijn. Zulks wordt ook best aangevoeld en begrepen in de Verenigde Staten.

[p. 518]

Het zal dan ook de grootste taak geweest zijn der drie Beneluxlanden, die inderdaad onder de trouwste aanhangers van een Atlantische politiek mogen gerekend worden, de eerste concrete stap op de lange en moeizame baan der Europese eenmaking te hebben gedaan en vooral deze stap tot een gelukkig einde te hebben gebracht, hetgeen het uiteindelijk doel: Europa's integratie, zal mogelijk gemaakt hebben. De toekomst behoort ons toe. Het nageslacht zal ons dan ook in dit perspectief beoordelen.

Willy DE CLERCQ