De Vlaamse Gids. Jaargang 37

[p. 257]

Internationale vraagstukken
Beslissende tijden ook voor de Vlamingen

Het nodige inzicht

INDIEN het Sovjet-Russische vredesoffensief welgemeend is, dan zal het hoofdzakelijk te wijten zijn aan de Atlantische politiek, want het ware verkeerd zich in te beelden, dat de invloed van Europa buiten het Atlantisch verband beslissend kan zijn voor de toekomst van de Westerse beschaving.

De omvang van het probleem toont aan, hoe lastig het valt voor de kleine volkeren van het inzicht te getuigen, dat het best van aard is om hun toekomst te vrijwaren.

Toch komt het er op aan, dat ook de Vlamingen niet onbetuigd blijven.

Zelfs indien er geen derde wereldramp de mensheid komt teisteren en alles ten gronde richt wat er van onze oude beschaving overblijft, ware het een gevaarlijke begoocheling in den waan te verkeren, dat de toekomst van de Vlamingen als volk thans verzekerd is.

Stellig wij hebben wetten bekomen, die het rechtsherstel en den opgang van ons volk mogelijk maken, maar hoe worden die wetten soms toegepast en zorgen de Vlamingen er steeds zelf voor, dat de eerbied, die aan hun taal verschuldigd is, niet in het gedrang kome? Voor een volk is er wat meer nodig dan wetten, en wel de drang om op elk gebied zijn taal te beoefenen zoals het aan vrije mensen betaamt; wat geenszins betekent, wel integendeel, dat men bij evenwichtige toestanden voor andere talen zou afkerig zijn. Dat heeft Aug. Vermeylen vijftig jaar geleden op een overtuigende wijze betoogd.

Maar, al hebben wij thans intellectuele krachten, die de Vlaamse bevolking op een hoger beschavingsvlak zouden moeten brengen, wie zou durven beweren, dat zij zich voldoende inspannen om den achterstand in te halen, die ingevolge een ondankbare geschiedenis op de Vlamingen weegt?

Heeft men het idealisme bewaard, waarvan de Vlaamsgezinden na 1830 hebben blijk gegeven, toen alles tegen onkunde en onwil op te bouwen viel?

Het was slechts na 1883, dat per week in het middelbaar onderwijs in de Vlaamse gewesten drie uren Nederlands en een paar vakken in onze taal gedoceerd werden. Toch waren de uitslagen bemoedigend.

Thans is het Nederlands de onderwijstaal geworden voor alle vakken, maar hoe is het gesteld met de beschaafde omgangstaal?

En dan, op economisch gebied hebben zich op een voldoende wijze de Vlaamse krachten opgewerkt, die Lodewijk de Raet wou ten dienste stellen van ons volksleven?

Wat er aan afwijkingen van het humanistisch streven der Vlaamse beweging tijdens den tweeden wereldoorlog in het bezette gebied is gebeurd, heeft op vele Vlamingen als een stortbad gewerkt. Zij, die gefaald hebben, zouden op

[p. 258]

zijn minst moeten begrijpen, dat bescheidenheid hun past, terwijl inkeer nog beter is.

Anderzijds is het een verwerpelijke uiting van gebrek aan moed zijn volk in den steek te laten, omdat men aldus in het gevlei kan komen bij druktemakers, die zelf wegens hun bekrompen opvattingen niet eens gerechtigd zijn om anderen te beoordelen of te veroordelen.

Na de bevrijding is er in den schoot van de Vlaamse bevolking een begrijpelijke ontreddering geweest, maar die heeft nu lang genoeg geduurd.

Het is inderdaad meer dan tijd, dat de Vlamingen zich opwerken tot een gemeenschappelijk besef van de huidige noden, opdat zij de kans zouden hebben om hun toekomst te vrijwaren.

Welk Europa?

Het is niet voldoende te verklaren, dat men voor Europa is; het komt er op aan te bepalen welk Europa hier bedoeld wordt.

Vóór 1914 bestond er een Europa, waarin het vrije verkeer van gedachten, mensen en goederen nagenoeg ongehinderd kon gebeuren.

Thans is Europa niet alleen gescheiden door het ijzeren gordijn, maar moeten ook de Westeuropese volkeren een grote inspanning doen om hun onderlinge eendracht te bewaren.

De organisatie van de Verenigde Naties heeft tot nu toe wegens de houding van Sovjet-Rusland aan het beoogde doel niet kunnen beantwoorden. Wij wonen een wedloop op bewapeningsgebied bij, die loodzwaar drukt op het economisch en sociaal leven.

Gelukkig, dat de dollars van het Marshall-plan verschillende Europese landen voor een ineenstorting hebben behoed.

De Westeuropese landen zelf hebben door de Europese betalingsunle hun ruilverkeer kunnen uitbreiden, maar de betalingsmiddelen bleven bij herhaling in gebreke en ons land onderging er de nadelige gevolgen van, zodat het zich zelfs verplicht zag maatregelen te treffen, waardoor de uitvoer in zekere mate werd beperkt.

Hoe men over de huidige moeilijkheden in den schoot van Benelux ook moge denken, is het een feit, dat Nederland en België er tot nu toe goed bij gevaren zijn, zoals ten overvloede blijkt uit het feit, dat sedert de bevrijding Nederland voor 63 milliard fr. heeft uitgevoerd naar België, en België voor 95 milliard fr. naar Nederland.

Maar het verschil van prijzen en lonen tussen de twee landen en de moeilijkheden, die er uit voortgevloeid zijn, hebben de gedachte doen ontstaan van institutionele instellingen, die voor een betere overeenstemming van de economische politiek zouden kunnen zorgen.

Nederland tengevolge van omstandigheden, die iedereen kent, zoals de laattijdige bevrijding van het grondgebied en het verlies van Indonesië, heeft een

[p. 259]

karigen levensstandaard aanvaard, en daartoe een dirigistische politiek in werking gebracht.

België, dat bij de bevrijding naar verhouding er beter voor stond, en dat bovendien begunstigd werd door de uitgaven op zijn grondgebied van de Britse en Amerikaanse legers, terwijl de oorlog werd voortgezet, heeft geen bezwaar gezien in zwaardere productie-kosten, die verband houden met de lasten van de nieuw ingevoerde sociale wetgeving en van de steeds stijgende lonen.

Men moet hopen, dat de huidige moeilijkheden, die gedeeltelijk uit deze dispariteit voortspruiten, de economische unie zelf van de Lage Landen niet zullen in gevaar brengen.

Wat de internationale instellingen en den consultatieven parlementairen drie-landen raad betreft, waarvan thans spraak is, geldt het hier feitelijk zeer bescheiden pogingen, wanneer men bedenkt, hoe sommige federalisten willen voorthollen op Europees gebied en welke internationale politieke instellingen voor de zes landen van het Schuman-plan en de Europese verdedigingsgemeenschap ontworpen worden.

Die institutionele instellingen en de raadgevende parlementaire drie-landenraad zouden de maatregelen moeten wegwerken, die de productie-kosten op een te eenzijdige wijze ten nadele van het partner-land beïnvloeden.

Daardoor wordt niet eens een te strakke gelijkschakeling van de lonen verondersteld, vermits in ons eigen land de lonen in het ene gewest merkelijk verschillen van de lonen in een ander, maar er zijn wel degelijk maatregelen zoals op het gebied van de belastingen en de investeringen, die meer gelijklopend zouden moeten zijn.

Onze overtuiging is, dat indien de drie Lage Landen niet verder samenwerken zoals het behoort, zij hun invloed op internationaal gebied verspelen en hun vrije lotsbestemming zullen in gevaar brengen.

Het verwondert ons dan ook, dat aan Vlaamse zijde niet meer daadwerkelijk opgetreden wordt om de nodige atmosfeer te scheppen, waarin de unie gedijen kan.

Van een politiek Groot-Nederland, die hersenschim, welke met de werkelijkheid geen rekening hield, wordt gelukkig geen gewag meer gemaakt, maar de Vlamingen zouden toch van wat meer belangstelling mogen blijk geven voor al de vraagstukken, zowel de economische als de sociale en de culturele, die met de samenwerking van België, Nederland en Luxemburg verband houden.

Dat ware vroeger gans anders geweest, terwijl het thans meer dringend is dan ooit.

De Europese internationale instellingen zijn in den maak; de Europese Kolen- en Staalgemeenschap is werkelijkheid geworden.

Wij bepalen er ons bij er op te wijzen, dat de ontworpen grondwet een Volkeren-kamer, een Staten-kamer, een uitvoerend gezag en een hoog gerechtshof voorziet.

[p. 260]

Voor de kleine landen is er alle aanleiding om dat alles nauwkeurig te volgen.

Hoeveel Vlamingen zijn er, die een daadwerkelijke belangstelling laten blijken?

Eenheid en Verscheidenheid

Wie zou kunnen gekant zijn tegen de Europese samenwerking?

Wie zou durven betwisten, dat er een gemeenschappelijke Europese beschaving bestaat, waaraan alle volkeren van het oude vasteland deelachtig zijn?

Maar die beschaving, zoals Salvador de Madariaga hier nog onlangs in ‘De Vlaamse Gids’ heeft ontleed, berust op de verscheidenheid en de eigenheid van de Westeuropese volkeren.

Het nieuwe Europa kan onmogelijk tot stand komen zoals het federaal Amerika of zelfs het federaal Zwitserland. Wie het nieuwe Europa zo wil zien verrijzen, bouwt op het zand.

Ook is het aangewezen, dat de internationale Europese instellingen niet zouden opgevat worden als een ijl getimmerte, dat bij den eersten rukwind kan instorten; zij moeten berusten op het nationaal leven van de verschillende volkeren, indien men geen nieuw nationalisme wil zien opflakkeren.

Alleen de toekomst zal uitwijzen, of Europa op den goeden weg is met de defensie-gemeenschap, en de politieke instellingen, die slechts voor zes landen ontworpen worden.

In de Atlantische politiek had men evenveel waarborgen kunnen vastleggen tegen een nieuw Duits militarisme. Geen enkel Westeuropees leger is trouwens nog in staat om zelfstandig op te treden.

Wat dient erkend, is dat in de Europese verdedigingsgemeenschap schikkingen zijn voorzien, die meer invloed verzekeren aan de nationale ministers dan in het Schuman-plan. Wat zelfs tot de opvatting heeft geleid, dat indien het Belgische parlement het Schuman-plan heeft goedgekeurd, er geen grondwetsherziening nodig is om het verdrag betreffende de verdedigingsgemeenschap te stemmen.

Maar hoe dan ook, hetzelfde kan niet beweerd worden, wat de ontworpen politieke instellingen betreft, want hun werking is veel meer van aard om afbreuk te doen aan verschillende uitdrukkelijke bepalingen van onze Grondwet.

Vooral de kleine landen moeten gans dat probleem indachtig zijn; zij zouden zoniet wel in een raderwerk kunnen geraken, dat op een te eenzijdige wijze ten dienste staat van de grote naties.

Zo is het onontbeerlijk, dat de kleine landen dezelfde vertegenwoordiging hebben als de grote naties in de Statenkamer, en dat de nationale ministers betrokken bij het uitvoerend gezag de nodige waarborgen kunnen bieden voor het zelfbestaan van de kleine landen.

[p. 261]

Ook op taalgebied is het voor de Vlamingen onmogelijk afstand te doen van de rechten die toekomen aan het Nederlands, dat door zestien millioen mensen in West-Europa gesproken wordt.

Mag men daaruit af leiden, dat de Vlamingen bij dezen eis door een nationalisme gedreven worden, dat uit den tijd geraakt is?

Niets is minder waar. De Vlamingen zelf begrijpen, dat de heerlijkste tijdperken uit hun verleden, ook op kunstgebied, den stempel dragen van de inwerking der internationale invloeden op hun eigen aard.

Dat was zo met het Brugge uit de veertiende eeuw, toen het een brandpunt was van internationaal economisch leven en de bakermat van een onvergankelijke Vlaamse kunst.

Dat was ook zo in de zestiende eeuw, toen het humanisme den strijd aanbond tegen de verdeeldheid, die zich op godsdienstig gebied aftekende en zoveel rampen bracht over Europa en voornamelijk over onze gewesten.

Wij hoorden prof. Wilmotte tijdens een voordracht Marnix van St. Aldegonde den eersten flamingant in België noemen, en men weet hoe veeltalig hij was, terwijl hij er voor zorgde, dat zijn geschriften, ook in het Nederlands, zijn land- en strijdgenoten zouden bereiken.

Hoe zouden wij thans in welk opzicht ook op afzondering kunnen gesteld zijn? Maar het deelnemen aan het internationaal leven veronderstelt, dat men zelf bestaansrecht heeft, en dat houdt verband met de geestelijke waarden van het volk, dat meespreken wil.

J. HOSTE