De Vlaamse Gids. Jaargang 37

[p. 114]

Zuidafrikaanse problemen

ZUID-AFRIKA is een land met veel tegenstellingen en veel problemen.

Natuurlijk, we weten allemaal dat de blanke bevolking bestaat uit Afrikaanssprekenden en Engelssprekenden. Hun aantal bedraagt nu 2.620.000. Hiervan zijn ongeveer 60 % Afrikaanssprekenden. Zij noemen zichzelf Afrikaners, en hun taal Afrikaans. Het zijn de afstammelingen van de Boeren.

Maar daarnaast leven nog andere volkeren: 8.300.000 zwarten, hier bantoes of naturellen genoemd, 1.030.000 kleurlingen en 323.000 Aziaten of Indiërs, in de volksmond koelies genoemd.

De totale bevolking bedraagt dus 12.300.000. Het valt licht te begrijpen dat deze grote verscheidenheid van volkeren makkelijk aanleiding kan geven tot ontevredenheid, wrijvingen en soms wel eens botsingen en dat een wijs politiek beleid al zijn krachten moet inspannen om dit te vermijden.

De blanke in Zuid-Afrika is de drager van de Westerse en Christelijke beschaving en hij is zich ook sterk hiervan bewust. Hij wenst deze beschaving en ook zichzelf als volk te handhaven in de toekomst.

We mogen hierbij dan ook nooit vergeten dat Zuid-Afrika niet te vergelijken is met een kolonie. Blanken en zwarten, de twee hoofdgroepen, hebben beiden het land pas van in de 17de eeuw in bezit genomen. De blanken ontwikkelden zich eerst aan de Kaap en vertrokken van daaruit naar het Noorden. De zwarten zakten van het Noorden naar het Zuiden af. Historisch gezien hebben Wit en Zwart dus dezelfde aanspraken op Zuidelijk Afrika.

De blanke in Zuid-Afrika beschouwt dit land als zijn ‘tuiste’, zoals hij dit noemt, hij is geen koloniaal die nog aan het moederland gebonden is. Zuid-Afrika is zijn vaderland, hij kan nergens elders op terugvallen.

De Zuidafrikaners, waarmee we hier dan alleen de blanken aanduiden, zijn sterk politiek bewust. De politieke strijd wordt steeds met ongemene scherpte gevoerd. Nu weer heerste een voorsmaakje van de verkiezingsstemming wegens de tussenverkiezing te Wakkerstroom, die met een versterkte meerderheid door de Nationalisten gewonnen werd. Deze opgewondenheid zal waarschijnlijk niet meer luwen tot de algemene verkiezingen die volgend jaar plaats vinden.

Op dit ogenblik is de Nationale Partij aan het bewind onder leiding van Dr. D.F. Malan. Het gehele ministerie bestaat uitsluitend uit Afrikaners. In de oppositie bevindt zich de Verenigde Partij van wijlen generaal Smuts en de zeer kleine arbeiderspartij.

De partijverschillen zijn niet zoals in België gegrond op verschillende sociaal-economische opvattingen. Het algemeen economisch programma van beide partijen is sterk liberaal. De nationale partij is geneigd om dit aan te vullen met een paar grote enkel met staatshulp te verwezenlijken basis-industrieën. Zo is een reusachtige parastatale staalnijverheld in het leven geroepen: de Suid-Afrikaanse Yster en Staalkorporatie, bekend als Yskor. Op

[p. 115]

dit ogenblik wordt ook met staatssteun een fabriek opgericht voor het bereiden van synthetische benzine uit steenkool. Deze fabriek moet helpen voorzien in het stijgende benzineverbruik van de Unie en het land minder kwetsbaar maken in geval van oorlog. Zuid-Afrika beschikt over reusachtige steenkoolreserves van laag gehalte, goedkoop en precies geschikt voor de bereiding van synthetische benzine. De steenkool in Zuid-Afrika kost 1/20 van de huidige prijs in België.

Het verschil tussen de nationale partij en de verenigde partij houdt in zekere mate verband met het verschil tussen Boer en Brit.

Over de vraag, of de nationale partij een onafhankelijke republiek van Zuid-Afrika wenst te verwezenlijken, heeft eerste-minister Malan verklaard, de Zuidafrikaanse republiek alleen tot stand te willen zien komen als gevolg van een nationaal referendum, waarin dit voorstel de steun zal hebben van een aanzienlijke meerderheid van de twee taalgroepen, die de blanke bewoners uitmaken.

De Zuidafrikaners zijn trouw aan hun eigen land maar er zal geen poging gedaan worden om de zaak op de spits te drijven.

Het grootste aantal van de leden en volgelingen der Zuidafrikaanse partij bestaat uit Afrikaners.

De verenigde partij is hoofdzakelijk samengesteld uit Engelssprekenden en verkiest nauwere banden met de Britse statenbond.

Beide partijen houden er ook 'n eigen opinie op na wat betreft de in te nemen houding tegenover zwarten, kleurlingen en Indiërs. Deze verschillen zijn voor de Zuidafrikaanse politiek van groot belang. Wat een buitenstaander echter het meest zal opvallen is niet het verschil maar wel de sterke overeenkomst in deze opvattingen over de kleurpolitiek. Zowel Nationale partij als Verenigde partij hebben onvoorwaardelijk het principe van de leiding van de blanke in Zuid-Afrika op hun programma staan.

Beide partijen beschouwen de Aziaten of Indiërs als een vreemde groep in de Zuidafrikaanse volkerengemeenschap. Het liefst van al zouden ze de Indiërs naar Indië zien weerkeren en een emigratieschema is hiervoor uitgewerkt. Maar geen enkele Indiër maakt er ooit gebruik van. Ondanks alle klachten over rechteloosheid in de Unie verkiezen ze dit land boven een kosteloze terugkeer naar hun overbevolkte land van herkomst.

Tegenover de kleurlingen en zwarten is de houding van beide partijen de traditionele uit de geschiedenis gegroeide opvatting van niet-vermenging. In de toepassing daarvan kunnen we wel verschillen vaststellen. De Nationale partij wenst een naast elkaar bestaan van de verschillende volksgroepen, gescheiden zowel wat de woongebieden als wat de economische en politieke ontwikkeling betreft. Dit is de bekende apartheidspolitiek. In hun eigen gebieden, ‘naturelle-reserves’ of zwarte gebieden, moeten de zwarten volledig zelfbeschikkingsrecht bezitten en deze gebieden economisch, industrieel en landbouwkundig zelf ontwikkelen. Het is de blanken niet toegelaten om in deze gebieden grond te

[p. 116]

bezitten of te kopen. Daartegenover zouden de zwarten slechts als werklieden komen werken naar de industrieën in de blanke gebieden. Op dit ogenblik echter leven reeds tienduizenden zwarten rondom de blanke steden. Ze allemaal naar de eigen woongebieden terugsturen gaat niet en daarom worden voor hen speciale voorsteden gebouwd gescheiden van de blanke woonbuurten.

De houding van de Verenigde partij, alhoewel ook gebaseerd op nietvermenging en blanke leiding, is niet zo kategoriek uitgesproken. Hun leden uit de zware industrie en de mijnnijverheid wensen een vrij onbeperkt gebruik van de goedkope zwarte arbeidskracht te maken. Of de zwarten daarmee beter gediend zijn valt te betwijfelen.

In het kader van de apartheidspolitiek wenst de huidige regering wit, zwart en gekleurd op afzonderlijke kiezerslijsten geplaatst te zien, die voor afzonderlijke blanke vertegenwoordigers in het parlement zouden stemmen.

Op dit ogenblik bezitten de mannelijke en vrouwelijke blanke burgers van Zuid-Afrika boven de 21 jaar stemrecht. Ook de kleurlingen die een zekere graad van ontwikkeling bereikt hebben, beschikken over stemrecht en zijn ingeschreven op dezelfde kiezerslijsten als de blanken. Zwarten die aan de kiesverelsten, voor hen gesteld, voldoen, zijn op eigen kiezerslijsten geplaatst en kiezen hun eigen blanke naturellenvertegenwoordigers voor het parlement.

Voor een paar maanden nu heeft het parlement een wet aangenomen die bepaalt dat voortaan ook de kleurlingen op aparte kiezerslijsten zullen geplaatst worden en rechtstreeks hun eigen vertegenwoordigers naar het parlement zullen sturen.

Deze wet werd met gewone meerderheid door de senaat en door de volksraad aangenomen. Dit gaf aanleiding tot zeer heftige oppositie, die ook in het buitenland weerklank vond. De oppositie beweerde dat zulkdanige wijziging van stemrecht alleen met een tweederde meerderheid in gezamenlijke zitting van beide huizen, senaat en volksraad mocht geschieden.

De oppositie steunde zich hierbij op de Zuid-Afrika Wet van 1909, opgesteld bij het tot standkomen van de Unie van Zuid-Afrika uit de vier zelfregerende Britse kolonies: Kaapkolonie, Natal, Oranje Vrijstaat en Transvaal. Deze Zuid-Afrika Wet werd uiteraard der zaak door het Britse parlement bekrachtigd. Hierin bevonden zich twee zogenaamd verschanste artikels, die alleen met een tweederde meerderheid van een gezamenlijke zitting van senaat en volksraad mochten gewijzigd worden. Deze artikels hadden enerzijds betrekking op het stemrecht van de niet-blanken, anderzijds op het gebruik van de twee officiële talen van de Unie van Zuid-Afrika: Hollands en Engels. In 1925 werd de voorgeschreven procedure gevolgd toen een artikel aangenomen werd dat bepaalde dat onder het woord ‘Hollands’ zowel Nederlands als Afrikaans mag verstaan worden. Alhoewel in de practijk het Afrikaans overal het Nederlands verdrongen heeft, is Nederlands dus nog steeds 'n officiële taal van de Unie van Zuid-Afrika.

Volgens de regering is de vereiste van 'n tweederde meerderheid in geza-

[p. 117]

menlijke parlementszitting voor de wijziging van de verschanste artikels vervallen sedert 1931. Toen inderdaad werd het statuut van Westminster van kracht waarbij de dominions van het Britse gemenebest tot stand kwamen als volkomen soevereine staten, slechts onderling gebonden door de gemeenschappelijke Britse kroon en niet meer onderworpen aan de wetgeving van het Britse parlement.

Enkele kleurlingen trokken de wet op aparte kiezerslijsten in twijfel en ieten de wet toetsen door het hoogste gerechtshof, nl. het Appelhof.

Het Appelhof besliste eerst dat het over de bevoegdheid beschikte om de wet te toetsen en verklaarde de wet daarop nietig. In 1937 echter had het Appelhof besloten niet over het recht te beschikken een oordeel uit te spreken over een wet van het parlement. Hierdoor ontstond dus onzekerheid en de regering besloot een Hoog Hof van het Parlement tot stand te brengen met de uitdrukkelijke bevoegdheid om over de rechtsgeldigheid van parlementswetten te beslissen.

We krijgen hier dus ongeveer hetzelfde principe als in de Raad van State in België. Het Hoge Gerechtshof van het Parlement zal samengesteld zijn uit alle parlementsleden.

Dit wetsontwerp betreffende de instelling van een ‘Hoog Hof van het Parlement’ werd door de Volksraad en de Senaat aangenomen.

Dadelijk werd bij dit nieuwe gerechtshof door de minister van Binnenlandse Zaken beroep aangetekend tegen de beslissing van het appelhof. Het Hoge Hof van het Parlement deed uitspraak en besloot dat het parlement van de Unie van Zuid-Afrika sedert het verdrag van Westminster (1931) volledig soeverein is en dat dus de wet op aparte kiezerslijsten voor blanken en kleurlingen volkomen wettelijk aangenomen was.

Ondertussen hadden de Kaapse kleurlingen niet stilgezeten en bij het Kaapse Hooggerechtshof de rechtsgeldigheid van de wet op het oprichten van een Hoog Hof van het Parlement in twijfel getrokken. Het Kaapse Hooggerechtshof was van oordeel dat volgens de laatste beslissing van het Appelhof te Bloemfontein, de verschanste artikels van de Zuid-Afrikawet nog steeds een twee derde meerderheid in gezamenlijke zitting van het parlement vereisten om gewijzigd te kunnen worden. Bijgevolg oordeelde het geen enkel hof, dat zelf niet tot stand gekomen was met in acht neming van deze vereisten, bevoegd om de geldigheid te overwegen van een wet ‘tot wijziging van de verschanste artikels, die door het Appelhof ongeldig zou verklaard zijn’. In de wet tot oprichting van het Hoge Hof van het Parlement was deze bevoegdheid precies uitdrukkelijk toegekend.

Het Kaapse Hooggerechtshof besloot bijgevolg dat de wet tot oprichting van het Hoge Hof van het Parlement nietig was.

Hiertegen tekende de minister van Binnenlandse Zaken beroep aan, maar het Appelhof te Bloemfontein wees dit van de hand en verklaarde onder meer dat het Hoge Hof van het Parlement niet als een gerechtshof kon beschouwd worden, want dat dit slechts het parlement onder een andere naam was.

[p. 118]

Bij deze uitspraak heeft de regering zich neergelegd en hierdoor zijn eerbiediging van de rechtsspraak bewezen. Tijdens de volgende verkiezingen in April 1953 zullen de Kaapse kleurlingen dus als voorheen op gezamenlijke kiezerslijsten met de blanken voor dezelfde kandidaten kunnen stemmen.

Als de ‘Nasionale Party’ onder leiding van dr. D.F. Malan weer de overwinning behaalt, zal de apartheidspolitiek verder doorgezet worden. Behaalt zijn partij daarbij een twee derde meerderheid in het parlement, dan zijn tevens alle moeilijkheden voor het wijzigen van de grondwet van de baan. Maar al is een nieuwe overwinning van de ‘Nasionale Party’ zeer waarschijnlijk, dan is het toch practisch uitgesloten dat ze een twee derde meerderheid kan veroveren.

Er wordt dan ook voorzien, dat na de volgende verkiezingen de senaat zal vergroot worden en dat een voldoende aantal senatoren zullen aangesteld worden om in een gezamenlijke zitting van volksraad en senaat een twee derde meerderheid te verkrijgen, die dan de verschanste artikels kan wijzigen en de verschansing helemaal afschaffen. Een gewone wet volstaat om de senaat te vergroten. Engeland zelf heeft hiervan reeds het voorbeeld gegeven, een voorbeeld dat misschien binnenkort door de ‘Nasionale Party’ tegen de oppositie zal uitgespeeld worden. Ironia fortunae.

(Pretoria)

Wilfried DE PAUW