De Vlaamse Gids. Jaargang 36

[p. 208]

Avontuur in de lente

TOEN het begon te zomeren, bleek de bloei zich niet tot mij te willen uitstrekken. Verwonderlijk was dat niet. Want wat had ik met de natuur te maken? Een laat en sterk gesaeculariseerd navolger van den heiligen Antonius, was het niet liefde tot de natuur, die mij had verdreven van de plaatsen, waar de groten der aarde verkeren. Wat het wel was, waag ik hier niet te ontraadselen. Echter, zo ik dit wilde, kon ik mij gestadig koesteren in de illusie, zekere banden van beschaving te hebben geslaakt en daarvoor natuurlijke banden te hebben aangelegd.

Zich met illusies staande te houden, is een bizondere kunst. Ik kwam, toen de bloei allerwegen uitbrak, tot de ontdekking, dat ik deze kunst niet voldoende beheerste, om niet te zeggen, dat ik de eerste beginselen ervan nog had te leren. Kamerwanden en schrifturen hadden de functie vervuld, die ik aan doorwaaide luchten en ruisend gebladerte had willen toekennen. Seizoenen hadden hun bekoorlijkheden ontplooid - ik mocht althans veronderstellen, dat zij dit, ondanks mijn achteloosheid, hadden gedaan - en ik was blind gebleven voor alles wat niet in schrifttekenen stond gefixeerd.

Men kan op de clerici van het genre, waartoe ik mij moest rekenen, velerlei aanmerkingen hebben. Zij vormen geen broederschap, zij kennen geen orderegels. Zij smeden geen onwankelbare dogma's voor den rustbehoevenden mens. Zij bidden zelden, en als zij het doen, doen zij het op goddeloze wijs. Het speurend oog kan hen niet herkennen, eenvoudig omdat zij zich niet vertonen.

Daar staan deugden tegenover. Niemand wordt aan hen geërgerd, tenzij door het medium van het gedrukte woord. Dit nu is een ergernis, die men licht moet achten, niet te vergelijken met die, opgewekt door heffing van cijns of tiend, door pralende omgang met een overvloed aan aardse goederen.

De bijna gedaanteloze clerus, die ik hier op 't oog heb, sticht haar onheil op zo subtiele wijze en zij hanteert zo zelden de bedelstaf, dat zich gelukkig mag prijzen ieder, die met haar diensten kan volstaan en niet de behoefte kent, zich van een meer substantiële clerus te bedienen.

...Ik dwaal ver af. Uit de onbekommerde bloei van de lente, ben ik in de doolhoven der bespiegeling beland. Maar ik keer terug tot mijn punt van uitgang, tot die morgen, waarop ik mijn venster opende en de frisse lucht zo bewust inademde, dat de stoffige lucht van de kamer mij eensklaps ongepast, zo niet ondragelijk voorkwam. Uit deze gewaarwording trok ik de stoute conclusie, dat ik een nieuw leven moest beginnen. Vorm en inhoud van dit nieuwe leven stonden mij weliswaar nog niet duidelijk voor de geest, maar misschien vormde juist dit de grootste aantrekkelijkheid.

De geschiedenis maakt van vele levensvernieuwingen melding. Augustinus, Franciscus van Assisi, Jan Luyken, J.K. Huysmans. De greep, ik geef het toe, is willekeurig, en zelfs misleidend. Hij suggereert iets wat mij volstrekt niet

[p. 209]

in de zin kwam. Ik kan en wil niet duidelijker zijn dan te verklaren, dat ik de ene nonchalance voor de andere wilde verwisselen. En zo kan het geen verwondering wekken, dat ik mijn schoenen niet poetste, noch mijn pak afborstelde. Dat ik in al mijn huisbakkenheid de tuin betrad en naar bomen staarde, wier namen ik mij niet kon herinneren, waarschijnlijk zelfs nooit had geweten. Het staren schonk daarom niet minder voldoening. Het was nauwelijks een functie van de zintuigen, het voltrok zich als het ware in iemand, dien ik zeer goed kende en met wien ik mij wel wilde vereenzelvigen.

Boordevol goede, zij het vage, voornemens drentelde ik rond. Het was zeker niet de bedoeling, dat de mens zich buiten de ontwikkeling der seizoenen sloot, nog minder dat zijn gelaat en handen de vergeelde witte kleur van oud papier aannamen. Deze overwegingen maakten mij hoe langer hoe stoutmoediger. In plaats van genoegen te nemen met deze lap tuin en de vleug zonneschijn, die mij daar werd beschoren, gedroeg ik mij als een waterdrinker, die eensklaps op jenever overgaat en het dan met niet minder dan een vat wil doen.

Ik liet mijn gemoed heersen over verstandelijke tegenwerpingen, duwde het tuinhek open en schreed heidewaarts. Het aantal wandelaars was uiterst gering, maar dat bracht mij niet tot inkeer. Integendeel, het versterkte mijn vreugde in deze escapade. Niemand sanctionneerde mijn lichtzinnigheid, in geen sterfelijk hoofd kwamen gedachten op, die met de mijne sympathiseerden. Zoiets geeft den uit het lood schietenden burger moed, de moed der zich aan zichzelf bedrinkende verdwazing. En deze was het, die mij vervulde, meer dan de jonge lente. De zoele wind vermocht de documentengeur niet uit mijn leden en plunje te blazen. Terwijl ik van mijn driestheid genoot, herinnerde ik mij het werk dat ik had onderbroken en dat lag te wachten op mijn terugkomst.

Terugkomst... Was dat mogelijk? Iedere stap bracht mij dieper in de vrijheid, de vrijheid, die naar ik wel heb vernomen, een atmosfeer is, doch die mij voorkwam als een misschien heilzaam, maar moeilijk te verorberen geneesmiddel. Echter, juist de weerstanden, die mijn vrijheidsverlangen ontmoette, verhoogden mijn genot, mijn durf. Ik was als een schooljongen, die spijbelt en wiens vreugde geprikkeld wordt door de vrees voor straf.

De heide, inmiddels, was de heide. Ik kan daar niet veel meer van vertellen dan u, die op dat ogenblik aan uw eerzame bezigheden waart. Ze herkende mij evenmin als ik haar. Wij hadden elkaar niets te vertellen. Ook dat was geen reden tot neerslachtigheid. Ik beoogde immers geen herkenning, maar iets nieuws, iets volkomen nieuws. De voornaamste eigenschap van het volkomen nieuwe is, dat men het nooit heeft gekend. Ik zou het leren kennen, aanstonds, voorbij die buiging van het fietspad misschien. Maar ook daar deed het zich niet open. Toen probeerde ik het op andere wijze te vinden. Ik week van het pad af, ik liep dwars door de weerbarstige heidestruiken. Ik strompelde door kuilen en over bulten. De heide is een ongeëffend terrein, zij stelt hogere eisen aan den mens dan de exploratie van de gebieden des geestes. Dat merkte ik, doordat ik bezweet en buiten adem raakte.

[p. 210]

Na een kwartier aldus te hebben gezwoegd, ging ik er toe over, de vrijheid op nog andere wijze te genieten, namelijk door mij neer te vlijen achter iets heuvelachtigs. Ik lag daar uit de wind, in het volle profijt van de zon. Ik veegde mijn voorhoofd af en herademde. Een leeuwerik zocht iets, hoog in de lucht. Het was mij niet mogelijk hem te volgen, het licht was te scherp. Met gesloten ogen onderging ik mijn vrijheid.

Helaas, het is den mens niet vergund, met gesloten ogen te leven. Blijkbaar had ik ze al eerder dicht gehad, want er stond eensklaps een hoge, gekaplaarsde figuur voor mij. Die figuur was het gezag. Het gezag vertelde mij, dat ik mij op verboden terrein bevond. Of ik het bordje daarginds niet had gezien? De rechter wijsvinger van het gezag wees in de richting, vanwaar ik was gekomen. Ik schudde het hoofd, ik had niets gezien. Er is mij waarschijnlijk nog veel meer ontgaan dan dat bordje, dacht ik. En op dit ogenblik ontging mij nog iets: de vrijheid. In ruil daarvoor kreeg ik een stukje papier, waarop mijn naam en kwaliteit nauwkeurig stonden vermeld. Ik had die niet aan het gezag verstrekt, een ander moest ze door mijn mond hebben geopenbaard.

Het gezag keek toe terwijl ik opstond, met het papier in mijn hand. Ik sloeg mijn kleren af, ik zei goeie morgen, hoewel ik er niets van meende. En ik zocht de kortste weg terug naar het fietspad.

Staande voor het hek van mijn tuin, ontdekte ik dat ik iets in mijn hand hield. Het was het papiertje van het gezag. Had ik het bewuste bordje deze keer gezien? Bestond het? Het bestond zeker, evenzeer als de vrijheid. Maar ik behoorde blijkbaar tot een genus, dat voor deze - en mogelijk vele andere - zaken geen orgaan bezat.

Ik stapte mijn huis in. De ramen van mijn werkkamer stonden nog open. Ik sloot ze zorgvuldig, legde het papiertje tussen mijn brieven en liet mij in een stoel glijden. Terloops wierp ik een blik door het venster. Het was lente buiten. Het deed goed, haar te zien, zo achter glas. Waarom dan het goede te ruilen voor het ongewisse? Ik hoefde de vraag niet te beantwoorden en maakte slechts een gebaar, een gebaar dat mij na duizenden herhalingen zeer vertrouwd was geworden: ik nam een boek ter hand en opende het.

Waarschijnlijk bleef het buiten lente. Maar dat merkte ik niet meer.

M. MOK