De Vlaamse Gids. Jaargang 36

[p. 37]

De duif

BEHALVE het onregelmatig tikken van houtwormen in de zoldering en soms, tussen wand en behang, het geritsel van muizen, was er in het hele huis geen ander geluid dan mijn ademhaling. De kamer was schemerdonker; alleen uit de halfopen klep onderaan de kachel viel een streep rossige gloed. Telkens als de kolen verzakten werd het even hel. Dan stond de tafel ineens op vier dunne benen in het licht. Maar dat licht brokkelde snel af en doofde tot op die ene streep. Dan vóelde ik die tafel meer dan dat ik hem zag.

Op dat ogenblik zat de duif nog verscholen boven mijn hoofd tussen de balken, meer dood dan levend. Er was alleen de stilte en dat getik. Hij moet op die stilte zijn afgekomen, zoals andere vogels op het licht afkomen: blindelings, betoverd en wanhopig. Als een verfrommeld stuk papier tuimelde hij naar beneden; vlak voor mijn voeten kwam hij neer. Er was nu geen enkel geluid meer. De houtwormen hadden opgehouden te knagen en ook de muizen hielden zich in. Het grote oog van de kachel keek roerloos toe, toen de duif, bij wie ik was neergeknield, begon te spreken: ‘Als je niet wilt dat ik doodga, breng mij dan terug’. Zijn kop viel voorover op zijn borst. Als een alleen gelaten stuk speelgoed lag hij op de vloer. Het kacheloog kroop snel terug en ook de dingen waren hem niet meer toegewijd. Voorzichtig tilde ik hem van de grond. Hij had maar een klein lichaam onder het dikke pak beduimelde veren. Zijn kop hing tussen mijn vingers, toen we naar buiten gingen, het erf over, naar de dijk. De nacht was strak en windloos. IJs schuurde tegen de wallekanten, waar telkens dood riet afknapte.

_**_*

Toen was het plotseling alsof wij door een brede vleugelslag werden opgenomen. Rakelings wiekten we over de rivier, snel stijgend in de ruimte. Onder mij zag ik de aarde, haar rondingen, haar schaduw- en haar lichtzijde. Het ontroerde mij. Ook de duif, die uit zijn verdoving ontwaakt was, moest het voelen. Hij begon opnieuw te spreken: ‘Ik was één der mooiste dieren van de schepping. Op de toppen van olijfbomen wiegde ik bij nacht. Overdag scheerde ik met andere vogels àf en aan in het azuur. Toen de eerste mens zijn voeten op de aarde zette en door het overweldigende licht schreed, zat ik op zijn schouder. Wij waren één. Toen is die mens gestruikeld en blijven liggen. Daarna trachtte hij op te staan; hij kroop een eind, bleef dan weer liggen. Soms kwam hij met een schok overeind, vervreemd, verwilderd. Ik zat niet meer op zijn schouder. Hij zocht mij. Hij trachtte mij te vergeten door mij te vervloeken, door mij te bezoedelen, zoals hij zichzelf deed, kruipend door de modder. Als hij zijn ogen opsloeg, ontwaarde hij een glimp van mij en dan vloekte hij luider. En toch bleef hij naar mij verlangen; smekend zocht hij het

[p. 38]

uitspansel af, hunkerend zoals alleen een mens kan hunkeren en even later wroette hij weer in de aarde. Hij haatte mij en hij had mij lief en daarom verscheurde hij mij en en kan ik niet meer naar hem terugkeren.’

We streken neer op de toren van een stad. In de straat beneden ons liepen mensen te hoop. Hun stemmen waren duidelijk te horen. Uit alle huizen kwamen ze. Sommigen droegen iets met zich mee. Een bundeltje kleren of een kind. Eenmaal buiten, stonden ze elkaar aan te zien, alsof ze op iets wachtten, iets verschrikkelijks, dat vlakbij al aan de gang was en zich dadelijk aan hen ging voltrekken. Tussen de heuvels buiten de stad kropen groene dieren in kleine groepen voort. Kevers met glanzende schilden, die zich af en toe in het struikgewas oprichtten. Ze naderden elkaar van twee kanten. Eerst toen ik ze beter kon onderscheiden, zag ik, dat de schilden van de linkse groep iets anders waren dan die van de rechtse. Toch moesten ze een nauwverwante diersoort zijn, want hun manier van bewegen was dezelfde en ook de geluiden, die zij uitstootten, leken op elkaar. Het was een soort droog blaffen, dat telkens uit de struiken opklonk. Plotseling blaften alle dieren tegelijk, een blaffen dat huilen werd en de hele hemel vervulde. De klokken en de klokstoelen vlak onder ons bewogen; de kerk trilde op zijn grondvesten.

Eén kever was van de troep losgeraakt. Die volgde ik met mijn ogen. Langzaam kroop hij tegen een heuvel op. Toen hij bijna aan de top was, viel hij om en rolde de helling, die hij zo even was opgekropen, af. Onderaan bleef hij liggen, achterover. Een paar meter verder kwam ook zijn helm tot rust.

_**_*

Weer nam de vleugelslag ons op en weer lag de duif tussen mijn handen. Zijn hart bonsde. Langs mijn vingers druppelde bloed van zijn snavel. ‘Breng me terug, als je niet wilt, dat ik doodga’, had hij gezegd. Een ontzettende angst greep mij aan. Door zwarte luchtlagen vielen wij omlaag. Een kale bergachtige streek lag onder ons. Was het de aarde? Tussen rotsen lagen donkere vlakten. We stonden in een vreemd land. De duif in mijn handen bewoog niet meer. Schapen hieven verwonderd de koppen op. Trillend kwamen ze overeind in de dunne poten, doodsnood in hun ogen. Hun ijle klagen weerkaatste tegen de rotsen.

Van alle kanten kwamen nu andere schapen toegesneld over het veld, dat vol keien lag. De grond trilde onder het geluid van de vele kleine hoeven. Hijgend drukten zij zich tegen elkaar en golfden als een zee van witte wol op ons aan. De duif bewoog weer. Het was of hij uit een diepe slaap ontwaakte. Ik voelde hoe zijn lijf zich rekte, hoe hij overeind kwam op zijn poten. Klapwiekend sloeg hij met zijn vleugels, staande op mijn uitgespreide handen. Ineens fladderde hij op naar mijn schouder, waar hij bleef zitten. Om ons heen werd het bovenaards stil; wij konden de wind door het gras horen strijken. Toen sprak hij: ‘Vroeger haatte de mens mij, maar tegelijk had hij mij lief.

[p. 39]

Uit het duister, waarin hij lag, maalden zijn armen door de ruimte. Hij trachtte mij nog te vangen. Dat is voorbij. Hij beheerst nu het water en de lucht. Hij daalt af in de aarde en hij stijgt hoog daarboven. Op dit ogenblik weet hij, hoe hij zichzelf en de aarde kan vernietigen. Zijn haat heeft mij langzaam uitgehold. Ik ben een dood symbool.’ Als één groot lichaam huiverde de drom schapen, die tegen elkaar aangedrongen stonden als mensen vóór het noodlot zich aan hen voltrekt. Toen maakte een jong lam zich los uit de rijen. In het maanlicht glansde zijn huid als vochtige zijde; de amandelvormige ogen keken zacht en bedroefd naar de duif. ‘Ook dit is de aarde’, zei hij, ‘dezelfde aarde als waarover jij sprak en waarop de kevers het lijken te winnen van de schapen. Wij horen hen blaffen achter de bergen; aan beide kanten zijn ze. Hier in het avondland leven wij nog in vrede. Hier kun jij, duif, niet sterven. Ons verlangen zal je in leven houden, want ons verlangen is sterker dan onze angst. Daarom moet je blijven die je altijd bent geweest. Er is geen andere oplossing.’

Onbeweeglijk op zijn gepluimde voeten, had de duif toegeluisterd. Als een stenen vogel stond hij op mijn schouder. Alleen zijn kuifveren bewogen in de wind. Onder- en bovensnavel waren opééngeklemd, de zwarte kraalogen half verborgen onder dons. Schaap voor schaap keek naar hem op, ontroerd en smekend.

Toen spreidde de duif zijn vleugels en wiekte van mijn schouder. Zijn lichaam spande zich, de sterke slagveren sloegen naar achteren. Recht boven ons steeg hij. Wij, schapen, staarden hem na, tot we hem niet meer konden zien.

Mies BOUHUYS