De Vlaamse Gids. Jaargang 34

[p. 751]

De economische toestand in Luxemburg

De landbouw

TWEE bijzondere feiten vallen op bij een onderzoek van de economische toestand in het Groothertogdom Luxemburg: ten eerste is de bodemgesteldheid minder geschikt voor de landbouw dan in Nederland en in België, ten tweede is de ijzernijverheid de voornaamste bron van rijkdom voor het land. De landbouw trok voordeel uit de snelle ontwikkeling van de ijzernijverheid: de toepassing van de werkwijze Thomas bracht immers een goede meststof: de Thomas- of ijzerslakken.

Men begrijpt daarom, dat de Luxemburgse bevolking met zoveel geestdrift de honderdste verjaardag heeft herdacht van de grote Engelse ingenieur, die door een doelmatige behandeling van fosfoorertsen aan de bodem kalk- en fosfoormeststoffen schonk, waaraan hij behoefte had.

Had de landbouw enerzijds voordeel bij de ontwikkeling van de ijzernijverheid, anderzijds leed hij er onder. Zij onttrok hem inderdaad kostbare arbeidskrachten. Om niet verder te gaan dan een 40-tal jaren geleden, in 1907. leefde 36 t.h. van de Luxemburgse bevolking van de arbeid op het land. Dit aandeel is teruggevallen op 20 t.h. De uittocht naar het meer lonend metaalbedrijf was opvallend.

Toch blijft het land druk bebouwd. Zijn een aantal kleine landbouwondernemingen verdwenen, dan zijn de overblijvende er groter door geworden en dus winstgevender. De gemiddelde oppervlakte per uitbating is inderdaad van 8,87 ha. tot 11,92 ha. gestegen.

De landbouw neigt thans, op duidelijke en bestendige wijze, naar een uitbreiding van het weiland, zonder dat evenwel de oorspronkelijke tarwe- en roggecultuur opgegeven wordt. De Luxemburgse regering moedigt de veeteelt aan, tevens dus de voortbrenging van vlees en vooral van zuivelproducten. De melk is inderdaad de spil geworden van de landbouweconomie in Luxemburg.

De regering houdt niet op de landbouw te steunen, daar zij van oordeel is, dat hij de grondslag blijft van het nationaal bestaan. Dank zij de landbouw neemt een volk inderdaad zijn bodem in bezit en schenkt het hem waarde.

Sedert 1921 en nog in 1935 heeft België, - onlangs Nederland en België samen, door de protocollen van 9 Mei 1947 en 9 October 1949, - de noodzakelijkheid erkend rekening te houden met de bijzondere voorwaarden van de landbouw in Luxemburg.

Na het protocol van 9 Mei 1947 verklaarde de h. Margue, toenmalige Luxemburgse minister van Landbouw, zeer terecht: ‘Natuurlijk ontslaat de verleende bescherming de landbouw niet van de verplichting te streven naar aanpassing’. Indien de mens inderdaad slechts weinig vat heeft op bodemgesteldheid en klimaat, toch kan hij zich doeltreffende inspanningen getroos-

[p. 752]

ten op het gebied van de techniek en de inrichting. De Luxemburgse regering laat niets ongedaan, opdat de landbouwers deze inspanning zouden verwezenlijken.

Laten wij, als voorbeeld, enkele ontwerpen, sommige reeds ten dele verwezenlijkt, opsommen:

de oprichting van een dienst voor meer algemene verbreiding der landbouwvoorlichting, om buiten de school de landbouwers te betrekken in de vooruitgang van de landbouwwetenschap;
de instelling van een afdeling voor bodemonderzoek in het landbouwkundig proefstation van de Staat;
een buitengewone en geregelde inspanning om de hoedanigheid van de landbouw- en vooral van de zuivelproducten te verbeteren;
de verscherpte bestrijding van de rundertuberculose, die thans alle Europese landen zorgen baart;
de verplichte pasteurisatie van de melk:
landbouwcredieten tegen matige interest;
de samenvoeging van gronden, enz.

Met al deze inspanningen worden een daling van de kostprijs en een stijging van de productiviteit beoogd.

De steunmaatregelen, getroffen ten bate van de landbouw, blijven beperkt tot enkele producten en tot hun binnenlands verbruik. Het zijn tarwe, rogge gedeeltelijk, aardappelen, boter, rund- en varkensvlees. Voor de andere producten geldt de vrije wereldmarkt.

De prijzen van tarwe, rogge en varkensvlees werden voor 1949-1950 verhoogd.

Deze enkele voorbeelden mogen volstaan om aan te tonen, dat de landbouw in Luxemburg niet berust in gunstmaatregelen, maar dat hij, in een Beneluxgeest, ononderbroken streeft naar aanpassing.

Deze gedachtengang kan niet besloten worden, zonder te wijzen op een gestadige vermeerdering van de landbouwvoortbrenging in de laatste jaren: hij heeft het voor-oorlogse gemiddelde reeds overtroffen.

De wijnbouw

Sedert 1921 heeft de wijnbouw bestendig de hoedanigheid van zijn producten verbeterd, door de uitbating te beperken tot gronden, die aan alle eisen voldoen en door het gebruik te veralgemenen van uitstekende wijnstoksoorten als Riesling, Auxerrois, Ruländer, Traminer, enz.

Ook koestert de Luxemburgse wijnbouw de hoop, dat de toevoeging van de Nederlandse markt bij de Belgische, in de economische Benelux-unie, de afzet zal vergemakkelijken voor zijn producten, die thans dank zij de langdurige schiftingsproeven gerust een vergelijking kunnen doorstaan met buitenlandse wijnen van dezelfde naam.

[p. 753]

De zware nijverheid

Zoals reeds gemeld, wordt de welvaart van het land in grote mate bepaald door de ijzernijverheid.

Gevestigd op de Luxemburgse en op de nabij gelegen ijzerertslagen van Lotharingen, betrekt zij vooral haar cokes uit de bekkens van de Ruhr en van Aken.

Samen met de mijnnijverheid gebruikt zij ongeveer de tweederden van de industriële arbeidskracht van het land.

Bij gebrek aan een binnenlandse markt moet zij 98 t.h. van haar voortbrenging uitvoeren, hetgeen meer dan 80 t.h. van de volledige uitvoer vertegenwoordigt.

Na de bevrijding werd de voortbrenging vooreerst gehinderd door het gebrek aan grondstoffen. Doch van 1945 af verbeterde de toestand en, volgens een stijgende lijn, bereikte de productie in 1949 bijna de grens van haar mogelijkheden.

Dan kwam een plotse achteruitgang. Ten opzichte van de voor-oorlogse productie viel het peil van 151 in Maart op 86 terug in November. Gelukkig tekende een merkelijke verbetering zich af gedurende het eerste kwartaal van 1950 en werd het voor-oorlogse peil ongeveer opnieuw bereikt.

Sindsdien heeft de bewapeningspolitiek van alle landen, noodzakelijk geworden door de internationale toestand, onvermijdelijk een groter vraag naar ijzer en staal medegebracht, wat een gevoelige stijging van de Luxemburgse productie veroorzaakte.

De mijnen

De mijnnijverheid, die ten grondslag ligt aan de ijzernijverheid, stelt thans 3.000 arbeiders te werk. Het ijzergehalte van het erts is betrekkelijk zwak en het wordt in België en in Duitsland slechts gevraagd in tijden van hoogconjunctuur.

Beïnvloed door het gebrek aan cokes, heeft de Belgisch-Luxemburgse nijverheid zich sedert de bevrijding gericht op het gebruik van rijke ertsen, vooral van Zweedse herkomst. Ook reiken de voortbrenging en de uitvoer van erts slechts even over de helft van het voor-oorlogse cijfer.

De jongste verbetering in de mijnnijverheid gaat gepaard met de hervatting in de ijzernijverheid en geldt alleen voor mijnen, die aan de metaalbedrijven toebehoren. De particuliere uitbatingen, die slechts voor de uitvoer werken, verkeren nog steeds in een moeilijke toestand.

De middelmatige nijverheid

Om wille van de betekenis van de zware nijverheid mag het bestaan van een belangwekkende en belangrijke middelmatige nijverheid niet onopgemerkt blijven.

[p. 754]

Belangwekkend is deze nijverheid door de verscheidenheid van haar bedrijvigheid. Belangrijk is zij vooral van maatschappelijk en demografisch standpunt uit. In tegenstelling tot de ijzernijverheid, gevestigd in het zuiden van het land, is de middelmatige nijverheid verspreid over geheel het grondgebied. waar zij een gespecialiseerde arbeidskracht handhaaft, die zonder haar ongetwijfeld door de metaalbedrijven zou opgeslorpt worden. De maatschappelijke vraagstukken in verband met de vlucht van het platteland en de overbevolking van de nijverheidsstreken zouden er slechts scherper om worden.

De toestand der arbeiders

Zou een overzicht van de Luxemburgse economie volledig zijn zonder enkele aanduidingen over de toestand van de arbeiders?

De verhoging van de ijzervoortbrenging, sedert het einde van vorige eeuw, geschiedde zo snel, dat de Luxemburgse arbeidskracht ontoereikend was. Op de vooravond van de eerste wereldoorlog bereikte de getalsterkte van de vreemde arbeidskracht bijna 48 t.h. van de volledige arbeidersbevolking van het land. Nadien kregen de Luxemburgse arbeiders geleidelijk meer overwicht, - ten koste trouwens van het platteland, - en sedert 1945 schommelt de betrekkelijke omvang van de vreemde arbeidskracht tussen 15 en 19 t.h.

De ontwikkeling van de Luxemburgse economie ware onmogelijk geweest zonder een toevloed van vreemde arbeiders naar het mijnbekken.

De werkloosheid was onbeduidend in 1949, vooral dank zij de uitzonderlijke toestand in het bouwvak, waar 6.000 arbeiders tegen 4.500 in 1948 bedrijvig waren. Deze uitzonderlijke toestand heeft de opslorping mogelijk gemaakt van ongeschoolde arbeidskrachten, die afgedankt waren in de middelmatige en de kleine nijverheid.

De Luxemburgse arbeider geniet een hoge levensstandaard, die hij trouwens door zijn arbeid verdient. Deze standing waarborgt een ononderbroken maatschappelijke vrede. Sedert 1921 zijn er feitelijk geen stakingen meer geweest. De maatschappelijke veiligheid bezit sedert 1925 haar handvest. Het Wetboek van de Maatschappelijke Verzekeringen heeft de verzekeringen tegen ongevallen, ouderdom en invaliditeit samengesmolten in een beheer, de ‘Dienst voor Maatschappelijke Verzekeringen’, die onder staatstoezicht staat.

Sedert de bevrijding werd het lot van de arbeiders door belangwekkende hervormingen verbeterd:

De oprichting van een Nationale Conferentie van de Arbeid, geraadpleegd in verband met alle voorstellen tot maatschappelijke wederopbouw en gelast met het treffen van alle initiatieven op het gebied van het maatschappelijk leven van het land;
invoering, in December 1944, van minimalonen, die noch

[p. 755]

door een persoonlijke noch door een gemeenschappelijke overeenkomst verlaagd kunnen worden;
uitbreiding van het kader van de begunstigden van de maatschappelijke veiligheid:
kindertoeslag;
jaarlijks verlof en feestdagen, betaald door de werkgever tegen de normale vastgestelde lonen;
gevoelige verbetering van de lonen, berekend volgens het index-cijfer van de levensduurte;
vastlegging, in Augustus 1948, van een sociaal minimumloon voor alle arbeiders ouder dan 21 jaar, dus ook voor ongeschoolde.

In feite wordt de overgrote meerderheid van de lonen bepaald door een gemeenschappelijke overeenkomst en overtreffen zij meestal het wettelijk minimumloon met 20 tot 30 t.h.

Over het algemeen zijn de Luxemburgse lonen hoger dan de Belgische, die op hun beurt hoger zijn dan de Nederlandse.

Dit is één van de omstandigheden, die de Luxemburgse mededinging benadelen. Deze factor wordt door de maatschappelijke lasten nog verscherpt. Alhoewel het tenhonderd van de werkgeverslasten in Luxemburg enigszins lager is dan in België, wegen zij, als gevolg van de invloed van de hogere lonen, zwaarder op de Luxemburgse bedrijven dan op de Belgische.

De Luxemburgse toestand is nog ongunstiger tegenover Nederland, waar lagere werkgeverslasten toegepast worden op lagere lonen.

De muntpolitiek

De muntpolitiek van de Luxemburgse regering, die steeds bekommerd is om ten spoedigste het binnen- en buitenlands financieel evenwicht te bereiken, wordt hier slechts met één enkel woord besproken.

De gewone begroting van 1950 is in evenwicht, zoals trouwens deze van de vorige drie jaren het practisch waren. Daarentegen sluit de buitengewone begroting met een tekort van 421 millioen.

Het land heeft de zware opofferingen aanvaard, die gepaard gaan met de wederopbouw van de geteisterde streken en met het herstel van andere oorlogsschade.

Dit herstel zal nog grote buitengewone uitgaven vergen, zodat de uiteindelijke openbare schuld van Luxemburg ongeveer 9 milliard zal bedragen.

De regering hoopt op dat ogenblik in de mogelijkheid te verkeren een begrotingspolitiek te volgen, die het binnenlands financieel evenwicht zal verzekeren zonder uitzonderlijke hulp van buiten.

[p. 756]

Het Marshall-plan

Op de merkbare voordelen, die Luxemburg in het Marshall-plan vindt, moet eveneens de nadruk gelegd worden. Geldmiddelen worden aldus beschikbaar gesteld voor de wederuitrusting van de landbouw en de gemiddelde nijverheid, terwijl de grote nijverheid ruimschoots geniet van het trekkingsrecht zonder hetwelk een ruime tewerkstelling niet had kunnen gehandhaafd blijven.

Voor de volgende twee jaar wordt op het Marshall-plan gerekend om de ‘Unie van Europese betalingen’ te verwezenlijken, die in ruime mate zal beslissen over het lot van de Luxemburgse buitenlandse handel.

Benelux

Tot slot dient de Economische Benelux-Unie in de nabije toekomst verwelkomd.

Na de bevrijding heeft de Benelux-gedachte bijna alle Luxemburgse nijveraars met geestdrift vervuld, door het vooruitzicht van een uitbreiding van de binnenlandse markt. Nadien hebben zekere ontgoochelingen weliswaar een zeker voorbehoud doen maken.

De voor-unie heeft evenwel door het geleidelijk vrijgeven van het ruilverkeer op gevoelige wijze de populariteit van de Benelux-unie doen stijgen.

Voor de toekomst blijft er echter, - afgezien van het volledig vrijgeven van het ruilverkeer en de vrije uitwisseling van de munten over geheel het Benelux-grondgebied, - het vraagstuk van de toenadering van de prijzen- en lonenpeilen.

De Benelux-gedachte wordt niet meer in twijfel getrokken.

De drieledige economische unie zal slagen, precies zoals de Belgisch-Luxemburgse Unie. Enkele moeilijkheden bij de aanvang, zelfs enkele bestaande gebreken zullen de algemene uitslag geenszins wijzigen.

Nu het lot van Europa bezegeld wordt dienen wij doordrongen te zijn van de noodzakelijkheid, Benelux te voltooien. Benelux is een test voor de oprichting van ruimere economische eenheden en voor de Europese samenwerking in het algemeen.

R. ALS

Gevolmachtigd Minister van het Groothertogdom Luxemburg