De Vlaamse Gids. Jaargang 34

[p. 722]

Een gewaarborgd volkenrecht?
De pogingen te New York

Een vaststelling

HET volkenrecht, de verplichte arbitrage, het internationaal gerechtshof, de internationale politiemacht, vier begrippen die elkaar aanvullen.

Hoe is het er echter in de werkelijkheid mee gesteld?

Eerst en vooral: kan er van een gewaarborgd volkenrecht sprake zijn, wanneer de verwezenlijking van de drie andere begrippen in gebreke blijft?

Wat het verplichte scheidsgerecht betreft, zijn wij niet verder gevorderd dan in 1899 of in 1907, toen de Haagse vredesconferenties deze kwestie behandelden en het niet verder brachten dan tot een scheidsgerecht, waartegen de staten zoveel uitzonderingen konden inroepen, dat het feitelijk buiten werking kon gesteld worden.

Het internationaal gerechtshof heeft onbetwistbaar bij herhaling grote diensten bewezen, maar de staten, die hun geschillen door dat Hof laten beslechten, doen het uit eigen wil; zij kunnen er niet toe gedwongen worden.

Wat de internationale politiemacht betreft, die den staat-misdadiger moet beteugelen, hoe kan er daarvan sprake zijn, zolang een grote mogendheid, zoals Sovjet-Rusland, over het veto-recht beschikt in den Veiligheidsraad? Werd, ondanks het bestaan van de Organisatie der Verenigde Naties, aan de Baltische volkeren, aan de inwoners van Polen, Tsjechoslovakije of Roemenië zelfs de kans gegund om zich op het volkenrecht te beroepen? Laat ons dus dat heerlijk klinkend woord niet gebruiken, want het kan de argeloze volkeren slechts op een levensgevaarlijke wijze begoochelen.

De veiligheidsraad en de algemene vergadering

En toch is er een bemoedigend teken, dat wij te danken hebben aan de gebeurtenissen op Korea.

Omdat Sovjet-Rusland afwezig was gebleven in den Veiligheidsraad wegens het lidmaatschap van nationalistisch China, zodat het geen gebruik kon maken van het veto-recht, konden de vredelievende naties ingrijpen om de Noord-Koreaanse aanvallers te beteugelen, en het is bij deze gemeenschappelijke actie niet gebleven.

Er wordt inderdaad naar middelen uitgezien om de nadelen van het vetorecht weg te werken en een opvatting te verwezenlijken, die aan een internationale politiemacht beantwoordt.

De vraag komt er op neer te weten, of de Algemene Vergadering de nodige

[p. 723]

bevoegdheid heeft om den vrede te verzekeren, indien de Veiligheidsraad in gebreke blijft.

Artikel 10 van het handvest van de Verenigde Naties luidt als volgt:

‘De vergadering mag alle vraagstukken of alle aangelegenheden behandelen, die in de bevoegdheid van dit handvest vallen of die betrekking hebben op de machten en de functies van elk orgaan, dat in het handvest wordt voorzien; behalve zoals is bepaald in artikel 12 mag zij aanbevelingen richten tot leden van de Verenigde Naties of tot den Veiligheidsraad of tot beide betreffende alle dergelijke vraagstukken en aangelegenheden.’

Hoe ware het mogelijk een uitzondering te maken wanneer oorlogsgevaar dreigt?

Volgens artikel 11 moet een vraagstuk, dat een ingrijpen noodzakelijk maakt, aan den Veiligheidsraad overgemaakt worden, maar hetzelfde artikel bepaalt, dat niets de bevoegdheid van de Algemene Vergadering zal beperken.

De enige uitzondering, wat de bevoegdheid van de Algemene Vergadering betreft, is, dat zij volgens artikel 12 geen aanbevelingen mag doen in verband met een geschil of een toestand, die door den Veiligheidsraad behandeld wordt.

Daaruit zou men kunnen afleiden, dat de Algemene Vergadering zich met de kwestie van Korea niet in te laten heeft.

Men moet echter tot het besluit komen, dat de vergadering een dergelijke kwestie naar zich mag toetrekken onder twee voorwaarden. De eerste is, dat zoals in artikel 12 wordt voorzien, de Veiligheidsraad zelf deze kwestie overmaakt aan de algemene vergadering, en uit voorgaanden zou moeten blijken, dat een dergelijk besluit niet aan een veto onderworpen is, zoals dat trouwens het geval is voor de procedure-kwesties. De andere voorwaarde is, dat de Veiligheidsraad in verband met een bepaalde kwestie zijn taak niet volbrengen kan.

Of is het denkbaar, dat gans de werking van de Organisatie der Verenigde Naties door het veto-recht zou kunnen verlamd worden?

Tegen deze opvatting kan ook artikel 28 van het handvest ingeroepen worden, volgens hetwelk de Veiligheidsraad zo moet ingericht zijn, dat hij zijn taak zonder onderbreking kan voortzetten.

Het verschil tussen de bevoegdheid van den Veiligheidsraad en die van de Algemene Vergadering is, dat de Veiligheidsraad besluiten kan treffen, terwijl de vergadering slechts het recht heeft aanbevelingen te doen.

Maar indien deze aanbevelingen uitgaan van een grote aaneengesloten meerderheid in den schoot van de Organisatie der Verenigde Naties, dan is er geen veto-recht, dat tegen deze macht bestand is.

Men zou kunnen opwerpen, dat de kleine naties aldus hun wil zouden kunnen opdringen aan de grote mogendheden. Maar is het niet duidelijk, dat ook grote naties met deze aanbevelingen zouden moeten instemmen, opdat zij tot een daadwerkelijk besluit zouden leiden?

[p. 724]

Practische voorstellen

Intussen hebben zeven naties practische voorstellen naar voren gebracht in de politieke commissie van de Organisatie der Verenigde Naties.

Deze naties zijn: de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk, Canada, de Philippijnen, Turkije en Uruguay.

Eigenlijk geldt het hier een vredesplan van den h. Acheson, den Amerikaansen Staatssecretaris voor Buitenlandse Zaken. Dat plan komt op het volgende neer:

a. De Algemene Vergadering zou in een tijdsbestek van 24 uur moeten kunnen bijeengeroepen worden, zonder door een veto vanwege den Veiligheidsraad gehinderd te worden;

b. Er zou een commissie of ‘vredespatroelje’ tot stand komen, samengesteld uit afgevaardigden van de Verenigde Naties, die steeds bereid zijn om zich naar de gebieden te begeven, waar een internationale spanning zich aftekent;

c. Elke natie zal bepaalde militaire eenheden in gereedheid houden, die ter beschikking van de Verenigde Naties kunnen gesteld worden;

d. Een comité zal op de aanstaande algemene vergadering verslag uitbrengen over de gepaste middelen om den vrede te behoeden en de veiligheid te verzekeren.

Op voorstel van Groot-Brittannië en Frankrijk werd dit plan gewijzigd in den zin, dat de Algemene Vergadering zou kunnen bijeengeroepen worden op aanvraag van zeven leden van den Veiligheidsraad.

Zoals men weet is de Veiligheidsraad samengesteld uit vijf vaste leden, de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk, Sovjet-Rusland en China, alsmede uit zes leden, die bij ruiling worden aangeduid.

Het voorstel van Groot-Brittannië en Frankrijk komt er dus op neer, dat steeds ten minste een van de vaste leden van den Veiligheidsraad zijn goedkeuring moet hechten aan de bijeenroeping van de Algemene Vergadering.

Hoe was de houding van Sovjet-Rusland?

De h. Visjinsky gaf eerst den indruk van een tegemoetkomende houding.

Zo hield hij het er voor, dat er ten minste twee weken moeten verlopen om een algemene vergadering bijeen te roepen, al zal men toegeven, dat er in twee weken tijds heel wat kan gebeuren.

De aap kwam echter uit de mouw, toen hij betoogde, dat alleen de Veiligheidsraad bevoegd is om de Algemene Vergadering bijeen te roepen, wat het behoud van het veto-recht meebrengt.

Wat de gedachte van de ‘vredespatroelje’ betreft, kan de h. Visjinsky er zich bij aansluiten, al rijst de vraag wat er gebeuren zal, indien Sovjet-Rusland in die commissie vertegenwoordigd is, maar weigert aan een bepaald onderzoek zijn medewerking te verlenen, zoals dat gebeurd is in verband met Griekenland.

De gedachte van de militaire eenheden, die in gereedheid worden gehouden

[p. 725]

vond bij den h. Visjinsky geen genade. Hij beriep zich op de artikels van het handvest, volgens dewelke alleen de Veiligheidsraad bevoegd is om over een gewapende macht te beschikken, en een internationale staf samengesteld uit de afgevaardigden van de vijf grote mogendheden over die macht het bevel zal voeren. Een ander artikel van het handvest bepaalt, dat zolang de internationale accoorden niet in werking komen, de vijf grote mogendheden elkaar moeten verstaan over elke werking om den vrede te bewaren.

Wanneer men bedenkt, dat de Russen tot in deze laatste dagen uit den internationalen legerstaf zijn afwezig gebleven, dan stelt men vast, hoe het met het overleg van de grote mogendheden eigenlijk gesteld is. Thans vraagt Rusland, dat dit overleg opnieuw zou gebeuren, maar dat kan geen reden zijn opdat vredelievende naties hun pogingen zouden laten verflauwen om de internationale politiemacht tot stand te brengen.

De wereldvrede en het Atlantisch pact

Wat stellen de Russen immers voor op het gebied van de bewapening of liever van de beperking van de bewapening?

Dat de huidige strijdkrachten tot een derde zouden beperkt worden.

Wanneer men bedenkt, dat het huidige Russische leger wellicht meer dan tienmaal sterker is dan de gezamenlijke legers van de West-Europese staten, dan beseft men onmiddellijk, hoe het er in den grond om gaat de Russische overmacht te bestendigen.

Wat het atoomwapen betreft, het zou volgens de Russen eenvoudig moeten verboden worden. In verband met het onontbeerlijk toezicht is echter bij herhaling in de atoom-commissie gebleken, dat men aan Russische zijde slechts van een tussentijdse inspectie wil horen; toen de Verenigde Staten destijds een grondig en aanhoudend toezicht voorstelden, werd daartegen door de Russen de nationale souvereiniteit, dat zo verouderd begrip op volkenrechtelijk gebied, ingeroepen.

Het zogenaamde vredespact onder de grote mogendheden, dat ook in de Russische voorstellen voorkomt, kan slechts voor de propaganda bedoeld zijn, want totnogtoe heeft Sovjet-Rusland niets gedaan om die samenwerking te bevorderen.

Het is dan ook niet verwonderlijk, dat de h. Van Langenhove, die ons land vertegenwoordigt in de politieke commissie, heeft verklaard, dat de vrijheidlievende volkeren geen vertrouwen kunnen stellen in een Russische politiek, die zich sedert het einde van den oorlog in het teken van een niets ontziend imperialisme ontwikkeld heeft en die de vredelievende verklaringen slechts gebruikt om dat imperialisme des te beter te dienen.

Ook is het begrijpelijk, dat de landen van het Atlantisch Pact op hun verdedigingsmiddelen bedacht zijn.

[p. 726]

De gedachte van een Europees of liever van een Atlantisch leger heeft in den laatsten tijd veel veld gewonnen.

Winston Churchill had de gedachte vooruitgezet te Straatsburg, en men moet hopen, dat de verwezenlijking van deze gedachte zo snel mogelijk vordere.

Er blijkt echter een meningsverschil te bestaan vooral tussen de Verenigde Staten en Frankrijk.

De Verenigde Staten zijn van oordeel, dat ook Duitse eenheden in het West-europees leger dienen opgenomen. Het zou hier gaan om een aantal divisies, die onder een hoger bevel zouden staan. Het zou dus geen zelfstandig Duits leger gelden.

De Franse regering stelt voor, dat er een supra-nationaal parlement zou tot stand komen, alsmede een Raad van Ministers, waaronder een Europees minister voor de landsverdediging. De Europese legermacht zou bestaan uit regimenten van de verschillende landen en niet uit divisies. Bovendien zou elk land, behalve Duitsland, zijn militaire macht behouden. Totnogtoe hebben de Franse tegenvoorstellen weinig instemming genoten vooral aan Amerikaanse en Britse zijde.

Wanneer men het heeft over een supra-nationaal parlement, dan is dat trouwens voldoende, opdat de Britse regering zou afzijdig worden.

Men moet echter hopen dat er geen vertraging zal ontstaan om practische maatregelen uit te werken wat de verdediging van West-Europa betreft. Hier hebben wij in elk geval voor de eerste maal in den loop van de geschiedenis een poging om een internationale politiemacht in te richten, die den vrede kan beveiligen. Mocht zij tijdig en behoorlijk ingericht zijn. Het ware een eerste en grote stap naar een gewaarborgd volkenrecht.

Intussen kan het als een bemoedigend feit beschouwd worden, dat 52 naties in den schoot van de Algemene Vergadering hun goedkeuring hebben gehecht aan de voorstellen, die in de politieke commissie van de Organisatie der Verenigde Naties waren aangenomen geworden, om de nadelen van het vetorecht bij de beveiliging van den vrede weg te werken.

Op dezen grondslag kan er voor de vredelievende naties werkelijk meer veiligheid heersen, indien het hun ernst is met de verbintenissen, die zij aangaan.

J. HOSTE