Russische namen in bonte pakjes
IN zijn merkwaardig boek over tien eeuwen Russische letterkunde, ‘Van nitsjevo tot chorosjo’ (Uitg. Electa, Brussel), een ware goudmijn voor de liefhebber van Russische vertel- en dichtkunst, behandelt Johan Daisne naast tal van belangrijke problemen die we voorlopig terzijde moeten laten, onder andere de Nederlandse transliteratie van het Russisch en verdedigt hij terecht de zienswijze, dat een zuiver-Nederlandse transcriptie van de Russische woorden de bovenhand moet krijgen op ‘de halfslachtig Duits-Frans-Nederlandse, die we thans nog zowat overal aantreffen’.
In de jongste twintig jaren lazen we heel wat Russische werken in Nederlandse vertaling en telkens viel het ons op, hoe willekeurig men met de spelling van de Russische namen omspringt en hoe elke vertaler er zijn eigen, logisch systeem op nahoudt: vijf vertalers, vijf verschillende schrijfwijzen; en van elke vertaler nemen vijf à tien recensenten een bepaalde transcriptie over.
Naar aanleiding van Daisne's boek hebben we ons eens gedurende een tijdje met opsporingen betreffende de spelling van Russische namen beziggehouden. Ziehier beknopt enkele uitslagen van dit kleine onderzoek.
Voor de naam van Dostoiëvski stipten we elf verschillende transcripties in het Nederlands aan en voor die van Toergeniëv zo maar eventjes dertien! Verder: acht verschillende schrijfwijzen voor Maiakovski; zeven voor Poesjkin en Liërmontov; zes Voor Fadiëiëv, Zosjtsjenko en Merezjkovski; vijf voor L. Tolstoi Tsjechov en Biëlinski; vier voor Ehrenburg, Jesiënin, Berdiaiëv, Brioesov, Achmatova, Tichonov, Zjoekovski en Niëkrasov; drie voor Gorki, Alexei Tolstoi, Gladkov, Sjolochov, Boenin, Bezymiënski, Kataiëv, Kravtsjenko, Soloviov, Friëdin, Tsjaadaiëv, Vasiliëvska, Panfiorov, Sjmeliov, Oliosja en Ryleiëv; twee voor Gogol, Ivanov, Kropotkin, Marsjak, Herzen, Tioetsjev, Pilniak, Sjevtsjenko, Nikitin, Ostrovski, Severianin Simonov, Gentsjarov en andere.
Alleen wat Babel, Balmont en Pasternak betreft, zijn alle Slavisten en vertalers het met elkaar eens om één en dezelfde naam te schrijven. Zelfs een zo eenvoudige naam als die van Alexander Blok werd een paar malen met een C verrijkt en verminkt.
De personages uit de romans en verhalen van deze auteurs ondergaan hetzelfde lot. De Gebroeders Karamazov kregen, bij mijn weten, vijf verschillende spellingspakjes aangetrokken Raskolnikov eveneens vijf, Prins Mysjkin vier, Stavrogin drie; Bolkonski, Bezoechov en Koetoezov elk drie; Oniëgin vier; Roedin twee, Taras Boelba twee, enz...
Op andere gebieden is het al niet veel beter. De beroemdste Russische komponisten bijv. krijgen van hetzelfde laken meer dan één broek. Van de Nederlandse spellingsgulheid genoten Tsjaikovski zes, Rimski-Korsakov en Sjostakovitsj vijf, Moesorgski en Stravinski vier maal.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd