De Vlaamse Gids. Jaargang 33

[p. 574]

Met pen en potlood

14.

MERENDREE 1949... Verleden jaar zijn we er niet geweest, dobberden we genoeglijk op de Zuiderzee. Nu dokkeren we in een suffig boemeltreintje naar Landegem. Als we er aankomen, wacht ons een stilte van twee uren. Om niet veel te laat te zijn, moeten we veel te vroeg vertrekken. Maar pas betreden we het Merendreese grondgebied, het Merendreese huizencomplex, of uit ‘Willem Tell’ komt mej. Bonquet ons vriendelijk te gemoet. ‘Willem Tell’ is het eerste grote eethuis van Merendree, waar de eerste helft van de letterkundige schare te eten krijgt. Het tweede is bij de kerk en heet ‘Café Gemeentehuis’: voor de andere helft bestemd. Beide landelijke restaurants worden door gedienstige mensen gehouden die De Schrijver heten en heel goed voor hun... homoniemen zorgen. Daartussen ligt in rechte lijn een rijkelijk met scherpe keitjes bestrooide straatweg, als om er ons aan te herinneren dat ook de weg van de Schoonheid vol hindernissen is bezaaid. Enfin, we geraken er zonder al te veel gesakker. Op de affiches lezen we: ‘De Pijn der Ziel’, door Basiel de Craene, toneelspel dat 's avonds wordt opgevoerd. Maar voorlopig denken we vooral aan, en duchten we, de pijn der voeten.

Weer zitten we genoeglijk in het kroegje op de hoek. Verlaten ligt het stukje straat tussen het rode restaurant, de gele schoenwinkel en de grijze papierzaak. En van een tot twee uur zien we daar voorbij defileren, alleen, in duo, in groepjes van drie, in trosjes van méér: Gaston Martens, Michel van Vlaenderen, Frans de Backer, Julia Tulkens, Staf Weyts, Anton van Duinkerken, Bert en Mark Decorte, Adolf Herckenrath, Maurice Carême, Maurits de Doncker, Marcel Coole, de Arsenalisten en tal van anderen, bijna allen gewederhelft. Later, aan het hek van de pastorie bemerk ik een kartonnetje of een houten bordje, met het veelzeggende Woord ‘Poëzieplein’ en daaronder een nog méér zeggend pijltje, de bezoekers bescheiden diets makend dat ze de Pastoor niet vóór twee uur moeten komen storen. Op het ‘plein’ de Pastoor zélf reeds, Frans de Wilde, Paul de Ryck en nog vele anderen.

- Hebt U al ingetekend? vraagt me een licht blozende, bloemige juffrouw.

- Weer een dichtbundel? informeer ik, meer doornachtig dan rozig.

- Neen, het gastenboek! stelt ze mij en anderen gerust.

Als 't halfdrie is op de kerktoren (die we niet kunnen zien) en op onze horloges (die we even uithalen),zet de stipte pastoor zijn achtste reeks poëziedagen in.

Na de preliminaire plichtplegingen volgen nu in gezapige volgorde de oratorische en de declamatorische.

Het gaat hier niet om een volledig verslag, slechts om een paar indrukken en notities.

Over de Vlaamse poëzie wordt oordeelsdag gehouden; Meiveld in Juli. De Pastoor zélf veroordeelt geen enkele dichter; hij laat de uitspraak en desnoods

[p. 575]

de godsklop aan de nijdigaards, de vitters, de critici en criticasters over. En het litteraire onkruid laat hij door zijn vrienden van de Jury uitroeien. Zo kan hij steeds alle moeilijkheden uit de weg ruimen. Alleen met de Merendreese muggen en de Gentse luidsprekersinstallatie weet hij geen weg, verklaarde hij olijk.

De jongste Merendreese bijeenkomst heeft nog eens aangetoond dat de malaise in de jongste Vlaamse poëzie nog niet tot het verleden behoort. Schrale oogst.

De voordrachtkunstenaars doen hun werk, maar zonder veel overtuiging. De poëzie, die ze voor te dragen krijgen, stemt hen blijkbaar niet geestdriftig, op enkele stukjes na die wat minder mat zijn. Men voelt zo goed dat het hun gezond hart en hun fris Lacostehemd niet raakt. Ik wil niemand tot opstandige daden aanzetten, maar zou het toch toejuichen moest er een de durf hebben om het te vertikken nog langer teksten voor te dragen die hem niets zeggen of hem niet ‘liggen’. Een slecht gedicht weegt de declamator even zwaar als het kind Christophorus: hij moet er onder bezwijken. Maar een voordrager, zoals al wie in het openbaar optreedt, mag niet struikelen. Wat doet hij dan om zich uit de slag te trekken? Hij laat de last lustig van zich afglijden en leest maar voor zonder animo, het interesseert hem toch niet. Ons evenmin. Hij redt de schijn en zichzelf. Hij wast zijn handen in eigen beroepsonschuld. Hij komt zelfs zonder hartzeer een paar minuten te laat, omdat het poëma van de jongeheer Zwak uit Zwammendam hem feestelijk koud laat. Maar geef diezelfde declamator eens een stuk dat hem tot in de diepste vezelen van zijn mens-zijn dooreenschudt, hij zal branden van ongeduld om het zo spoedig mogelijk aan anderen te kunnen mededelen.

Geen vlammen sloegen uit de woorden van onze jonge dichters op. De belangstelling is vooral naar de sprekers gegaan, waarvan de meesten ons ten minste iets te vertellen hadden dat aan de ribben hing.

Een volk van dichters? Voor 't ogenblik niet. - Js.

15.

Wist gij dat Boutens een grote, doch geen gemakkelijke meneer was, soms onbehouwen in de omgang doch met een gouden hart, een voorzitter van de Vereniging van Hollandse Letterkundigen die eindeloze monologen hield om daarna een vergadering te sluiten;

dat Jan Boon, directeur-generaal van het N.I.R., van de Vlaamse dichters verwacht dat zij de kloof tussen radio en poëzie zouden overbruggen;

dat de Limburger P.G. Buckinx, in zijn voordracht over Guido Gezelle, schreef over ‘het verre Middeleeuwse West-Vlaanderen’, terwijl zovelen al gewaagden van het even verre Limburg, en dat het feitelijk jammer is dat we allen zo ver van elkaar blijven staan in dit reeds zo kleine landje;

dat Buckinx zijn verre toehoorders (want hij zat te Napels, die laatste Zaterdag van Juli) uitnodigde om te gaan dromen vóór het Sint-Janshospitaal te

[p. 576]

Brugge (maar pas dan op voor de in- en uitrijdende ziekenauto's en personenwagens, zeg ik u);

dat de moderne techniek soms te veel van uw zintuigen wil vergen: ge zit b.v. op twee meter afstands van een luidspreker en tien meter van de microfoon en ge hoort tweemaal dezelfde voordracht: bij de micro dun en door de luidspreker dubbel en dik onderstreept;

dat dichters soms beter verzen, kunnen voordragen dan geschoolde declamators;

dat het panorama van de jongste Vlaamse poëzie geen lentelandschap is;

dat Julia Tulkens heel wat brieven van Helena Swarth bezit;

dat Helena Swarth dertig jaren in België heeft gewoond en er haar acht eerste dichtbundels schreef, een Ode aan Victor Hugo dichtte, waarvoor zij een dankwoordje van de dichter ontving, enz... enz...

Neen? Het verwondert me niet, want ik heb u te Merendree niet gezien. - Ja.

16.

Een redactiesecretariaat is geen kantoor van openbare geestelijke onderstand; toch moet men zijn publiek in de mate van het mogelijke behulpzaam wezen. En onder de abonnenten van een tijdschrift bevinden zich oplossers van kruiswoordraadsels, thesis- en dissertatiezwangere jongelui, juffrouwen die aan een papegaai en een Siamese kat niet genoeg hebben, verzamelaars van handschriften of handtekeningen en ook wel eens zielen die liever twee biechtvaders hebben dan één. Moesten de redactiesecretarissen hun bevindingen, ervaringen en herinneringen te boek stellen, het zou een aardige verzameling anecdotes worden.

Verleden jaar ontving ik b.v. een brief van iemand die me een karrevracht vragen te stellen had. Hij wou weten wie ‘De Avonden’, ‘Abel Gholaerts’, ‘Materie en Matrijs’ en ‘Pelle de Veroveraar’ hadden geschreven, aan welke tijdschriften Lampo, Westerlinck en Lanckrock verbonden waren, tot welke genres een zevental boeken behoorden en ‘welk het pseudoniem was’ (sic) van Hensen, Daisne, Streuvels, Elsschot en Westerlinck...

Nu had ik reeds al die vragen (plus een of twee andere) in een nummer van het jongerentijdschrift ‘Voorpost’, onder de titel ‘Abonnenten-Prijskamp’ gelezen. Maar iemand die niet precies weet wat een schuilnaam is, kan ook niet vermoeden hoeveel drukwerk er in redactiesecretariaatbussen wordt geworpen.

Nu zult ge denken, dat ik die man naar de bliksem stuurde. Het scheelde weinig; maar ja, die pseudoniemkwestie... En ik heb hem geschreven en o.a. medegedeeld, dat ik de auteur van ‘Materie en Matrijs’ niet kende. In zijn hoedanigheid van abonnent heeft hij daarna gemeend, me niet meer te moeten bedanken. - Js.