De Vlaamse Gids. Jaargang 33

[p. 345]

De pers en de samenwerking in West-Europa

REKENING houdend met al de gebeurtenissen, die zich sedert 1914 in Europa hebben voorgedaan: twee verwoestende oorlogen, bezetting en plundering van talrijke landen, de haat en de bitterheid veroorzaakt door de naweeën van de oorlog, kan men zich verbazen over de vooruitgang van de gedachte der Europese samenwerking. Elke gezonde zin blijkt niet vernietigd en alhoewel het bewustzijn van de harde werkelijkheid deze wijze houding heeft ingegeven, bestaat er daarenboven een gevoel van solidariteit, van een gemeenschappelijk streven en van een traditie, dat levendig is gebleven.

Natuurlijk is de samenwerking gemakkelijker tussen de vijf landen, die verbonden zijn door het Verdrag van Brussel. Een jaar geleden hebben deze landen hun vertrouwen bevestigd ‘in de fundamentele rechten van de mens, in de waardigheid en de betekenis van de menselijke persoonlijkheid’ en zij hebben besloten ‘de democratische beginselen, de persoonlijke en staatsburgerlijke vrijheid, de constitutionele tradities en de eerbied voor de wet, welke hun gemeenschappelijk erfdeel vormen, te versterken en te handhaven’.

Een grote proefneming wordt thans ondernomen om deze band te verstevigen zonder afbreuk te doen aan de nationale souvereiniteit en zonder een eenvormigheid op te dringen of een ‘Gleichschaltung’, waaraan dictators gehecht zijn. Indien de westerse mogendheden daar in gelukken, - en zij zijn daartoe besloten, - dan kan hun stelsel als een baken zijn voor de rest van Europa. Men zal een ideologie geschapen hebben met een buitengewone aantrekkingskracht. De volkeren zullen er hun voorkeur voor laten blijken, zoals zij het deden tijdens de oorlog, toen de stem van de B.B.C., niettegenstaande de hindernissen, in de verdrukte landen doordrong.

Radio en Pers zijn geroepen een belangrijke rol te vervullen bij het verwezenlijken van dit ideaal. Wat België betreft, werd de pers nooit betrokken in de intellectuële overeenkomsten, die met andere landen gesloten werden, omdat de persvrijheid geheel is. Geen regering zou plichten aan de pers kunnen opleggen zonder de Grondwet aan te tasten. Geen druk zou ingevolge het Verdrag van Brussel kunnen uitgeoefend worden, vermits de persvrijheid altijd Werd beschouwd als de hoeksteen van de politieke vrijheid. Maar een doorgaans ongeschreven en vrijwillig aangenomen gedragslijn veronderstelt, dat de journalisten, boven alle politieke beschouwingen heen, de internationale verstandhouding en samenwerking nastreven.

Indien wij de perstoestanden in de westerse landen nagaan, stellen wij allereerst gemeenschappelijke tradities vast. De persvrijheid werd er sinds lang na een hardnekkige strijd veroverd en is er geen zinledig woord. Zij is niet alleen een voorrecht van de journalisten, maar betekent, dat het volk het recht heeft voorgelicht te worden. Zij is een hoofdzakelijk middel tot democratisch toezicht. Om deze reden bestaat er geen werkelijke persvrijheid zonder het bestaan van

[p. 346]

bladen, waarin de verscheiden opvattingen tot uiting komen, die zich in een land voordoen.

Daarenboven bestaat in de westerse landen een gemeenschappelijk streven tot versteviging van de onafhankelijkheid van de bladen en van de journalisten en tot het verzekeren van vrije toegang tot het nieuws. In België worden dezelfde faciliteiten verstrekt aan de Belgische journalisten en de buitenlandse berichtgevers. In het algemeen belang van de betrekkingen en van de samenwerking ware het wenselijk, dat de meest gunstige persfaciliteiten, met inbegrip van de bijzondere tarieven voor perstelegrammen, zouden veralgemeend worden in de landen van het Verdrag van Brussel.

In ons land dringt meer en meer het gebruik door het nieuws te scheiden van de beoordeling, de oorsprong van de berichten duidelijk aan te geven en een onderscheid te maken tussen de feiten, de verwachtingen en de geruchten.

Aan onze Britse collega's hebben we een belangrijke vooruitgang te danken. Het Belgisch nieuwsagentschap werkt thans in dezelfde voorwaarden als Reuter: het streeft geen winst na, staat onder toezicht van de bladen, en blijft trouw aan de leus van Reuter: ‘Waarheid in het nieuws’. Door bemiddeling van het nationaal agentschap krijgen de Belgische bladen de Reuter-berichten evenals de telegrammen der Franse en Nederlandse agentschappen. Verstandhouding en samenwerking bestaan eveneens tussen de Belgische, Nederlandse, Deense, Zwitserse, Noorse en Zweedse agentschappen, ter verdediging van gemeenschappelijke belangen.

Dank zij de berichten overgemaakt door de agentschappen en het werk van de vaste en bijzondere berichtgevers, worden de bladen voorgelicht en zijn zij in staat de berichten te vergelijken. Geen enkel journalist beschouwt zich als onfeilbaar, geen blad zal het monopolie opvorderen van de waarheid en van het nauwkeurig oordeel. Maar een Brits journalist, Staatsminister Hector MacNeil, heeft terecht doen opmerken, in een rede uitgesproken te Genève op de Conferentie der Verenigde Naties over de Vrijheid van Voorlichting, dat wanneer een blad in zijn land zich vergist, er andere bladen bestaan om de zaken recht te zetten, terwijl in de totalitaire landen, wanneer een blad zich vergist, alle zich vergissen en het volk er niet in gelukt de waarheid te vernemen.

Overeenkomst van zienswijzen, wat de taak van de pers betreft, heeft de journalisten der democratische landen verenigd in de schoot van de internationale organisaties. Sedert vele jaren hebben we elkaar ontmoet bij gelegenheid van congressen. Vóór de oorlog waren we aangesloten bij de Internationale Federatie van Journalisten en tijdens de oorlog hadden verschillende onder ons een werkzaam aandeel in de Internationale Federatie van geallieerde of vrije Landen. Sedertdien hebben we gepoogd de sfeer van deze samenwerking te verruimen en hebben de hoop gekoesterd, dat de Internationale Organisatie van Journalisten een gelegenheid tot samenwerking op beroepsgebied zou bieden. Deze verwachting is niet uitgevallen. Wij hebben verwantschap ontdekt met journalisten van talrijke landen, maar anderen gaven geen blijk van gelijkaardige gevoelens en in

[p. 347]

de laatste tijden werd de Internationale Organisatie van Journalisten voortdurend misbruikt voor hevige politieke propaganda. Een ijzeren gordijn splitst de organisatie. Terwijl wij deze jammerlijke wending betreuren, zullen wij er de logische gevolgtrekking moeten uit halen en pogen een nieuwe organisatie op te richten, waarin wij ons beter thuis gevoelen.

Onbetwistbaar zullen wij het opbouwend werk voortzetten, dat vóór de oorlog werd aangevat toen de beginselen van beroepsplicht, die in de verschillende landen van kracht zijn, werden besproken en in overeenstemming gebracht. Wij zullen de pogingen ondersteunen, die ondernomen worden om de verspreiding te bestrijden van valse en misvormde berichten, die de normale betrekkingen tussen vredelievende landen in gevaar brengen, en wij zullen de solidariteit onder journalisten verspreiden in het belang van ons beroep.

Vóór alles zullen we bij de journalisten de zin voor verantwoordelijkheid aanmoedigen, die hun zal toelaten de waarheid te dienen en billijk te blijven. Geen enkele wet kan dit bepalen of opleggen. Het gaat hier grotendeels om een zaak van persoonlijk oordeel en van geweten. Maar contact op beroepsgebied zal al degenen aanmoedigen, die van goede wil zijn en zal de jonge, onervaren journalisten leiden. Het ideaal, dat ons aangetrokken heeft naar het journalisme zal aldus een vastere vorm krijgen.

Tot zover de betrekkingen onder journalisten en de gedragingen op beroepsgebied. Een andere taak dient eveneens vervuld, namelijk de verspreiding van de kennis van onszelf en van de buurlanden. Om samenwerking te bevorderen is het nodig aan de lezers van dagbladen wat meer te geven dan nieuwstijdingen. Wij zullen vergelijkingen moeten maken tussen de toestanden in de onderscheiden landen.

Enige tijd geleden hebben de Nederlandse, Luxemburgse en Belgische regeringen een reis ingericht tijdens dewelke journalisten van de drie landen zekere economische uitzichten van Benelux gezamenlijk bestudeerden. In meer dan een opzicht was deze reis een succes, doordat de deelnemers gelegenheid kregen om hun indrukken te vergelijken en de reacties van hun collega's na te gaan. De uitwisseling van journalisten tussen bladen van verschillende landen werd dikwijls voorgestaan. Dit blijkt gemakkelijker binnen het Britse Gemenebest dan in de landen van het vasteland wegens de taalverschillen, alhoewel de uitwisseling op kleine schaal bestaat. Doch de gezamenlijke inrichting van reizen of studievergaderingen zou stellig de journalisten helpen bij het vervullen van de nieuwe taak, die er in bestaat de democratische volkeren nader tot elkaar te brengen.

M. STIJNS