De Vlaamse Gids. Jaargang 33

[p. 321]

Twee korte verhalen van Ambrose Bierce
Kennismaking met den schijver

AMBROSE BIERCE is één der mindere goden in de moderne Amerikaansche literatuur. Zijn naam wordt zelden vernoemd, behalve in verband met een zijner bijzonderste werken: ‘The Devil's Dictionary’. Alhoewel zijn stukjes, die regelmatig in dagbladen verschenen, een enorme populariteit genoten, vonden zij, verzameld in bundels, weinig lezers. De reden lag hierin, dat de gewone Amerikaan wel bestand is tegen een kleine, dagelijksche dosis cynisme, maar dat hij weigert het cynisme als een levenshouding te aanvaarden en een boek te lezen, dat van negativisme doortrokken is. De verzamelingen korte schetsen van Bierce zijn van a tot z lichteloos en bitter. In ‘The Devil's Dictionary’ kan de lezer ophouden wanneer hij het noodige en dragelijke aantal cynische wijsheden heeft opgedaan. Niet bij vergissing kreeg Bierce den bijnaam van ‘Bitter Bierce’.

Uit het verzameld werk van Bierce, dat in 1946 werd uitgegeven, blijkt echter, dat hij een man van een zeker formaat was en een schrijver vol karakter en fantasie. Alhoewel onamerikaansch in zijn destructieve tendenz, is hij toch weer typisch amerikaansch in zijn verbeelding en zijn behoefte om het fantastische tot uitersten te drijven, die het in het groteske doen uitmonden. Hij beoefent, ten koste van de commercieele literatuur en zelfs ten koste van Edgar Poe, de parodie op een meesterlijke wijze. Hij is ongetwijfeld, in een beperkt genre, een baanbreker geweest en een voorlooper van het enfant terrible H.L. Mencken, die zulk een weldadigen invloed op het geestelijk leven van Amerika heeft gehad.

Zooals alle cynici, was hij een gerefouleerd sentimentalist. Dat blijkt geheel onverwacht uit zijn Devil's Dictionary, een boek dat stellig niet de vergelijking met Voltaire's Dictionaire Philosophique kan doorstaan, maar dat toch op vele bladzijden van vondsten sprankelt. Het is doorloopend anti-clericaal zooals de bepaling van den clergyman doet uitschijnen: ‘Een man, die de directie van onze geestelijke zaken op zich neemt als een methode om zijn tijdelijke zaken te bevorderen’. Tegenover dit simplistisch anti-clericalisme staat de bepaling van de ‘weduwe’, die verrassend en ontroerend klinkt: ‘Een pathetisch figuur dat de Christenheid gewoon is humoristisch te beschouwen, alhoewel een der meest teekenende trekken van Christus' karakter was, zijn teederheid tegenover weduwen’. De Dictionary bevat ook allerlei inen uitvallen naar aanleiding van actualiteiten en van toestanden die thans geheel zijn gewijzigd. Zijn bepaling van den Amerikaanschen dramaturg b.v. gaat niet meer op: ‘Een man die tooneelstukken uit het Fransch adapteert’.

Bierce schreef een groot aantal fabels, waarvan de meeste zeer geestig zijn. ‘De Krakende Staart’, veertig jaar geleden geschreven, is nog van toepassing,: ‘Een Amerikaansch staatsman die den staart van den Britschen Leeuw had gedraaid tot zijn armen pijn deden, werd ten slotte beloond door een scherp,

[p. 322]

krakend geluid’. ‘Ik wist dat uw weerstandsvermogen na een tijdje zou verzwakken’, zei de Amerikaansche staatsman, zeer tevreden. ‘Uw pijn bewijst mijn politieke macht’. - ‘Ik weet van geen pijn’, zei de Britsche Leeuw al geeuwend, ‘de handel in mijn staart heeft een paar druppelen olie noodig, dat is al’.

Het beste is Bierce echter, wanneer hij het zwak van zijn landgenooten voor gruwel- en moordverhalen, voor den gek houdt. Hij gaat dan voor niets achteruit en benadert, overschrijdt zelfs, de grenzen van de baldadige fantasie die Swift zijn beroemd voorstel ingaf om een nuttig gebruik te maken van de overtollige kinderen in Ierland. Zijn stijl is vast, uiterst sober en van alle overtolligheden ontdaan. Hij kent de behoeften van den Amerikaanschen lezer aan bloedige gebeurtenissen, mysterie en hallucinatie, en geeft hem dit alles in ruime mate, maar hij houdt hem daarbij hartelijk voor den gek, zooals het past. Het toppunt van het groteske genre bereikte hij in een viertal verhalen die hij groepeerde onder den titel: ‘De Club der Vadermoordenaars’, waarvan ik er een vertaalde.

Het tweede verhaal behoort tot het genre, dat men in Amerika omschrijft als de ‘tall tale’, een fantastisch vertelsel vol gebeurtenissen die geen humane proporties meer hebben. Deze verhalen maken deel uit van de folklore van het Midden-Westen. Ze zijn van dezelfde inspiratie als de verhalen van den Baron van Munchhausen. Bierce heeft echter aan het vertelsel der geroskamde koe een persoonlijke saveur gegeven, die het ook litterair genietbaar maakt.

Bierce werd in 1842 in Ohio geboren, sleet zijn leveif als journalist in het Westen, werkte ook enkele jaren in Londen, en verdween spoorloos in 1913 in Mexico, waar hij vermoedelijk omkwam in 1914 in één der gevechten der Revolutie van Pancho Villa. Heel zijn leven werd hij zwaar beproefd in zijn familie en had reden te over, om noch over het menschelijk bestaan noch over zijn medemenschen een optimistisch oordeel te vellen.

M. GIJSEN