De Vlaamse Gids. Jaargang 33

[p. 21]

Dit alles en een korrel zout

HET edelste verdriet is de saudade, omdat dit oorzaak noch doel kent. Iedere verklaring van wat ook is een ontluistering.

Als wij er alles op zetten om het kind in ons te ontwikkelen en te bestendigen, worden wij slechte burgers. Als wij niets onbeproefd laten om het te onderdrukken en zo mogelijk te doden, worden wij slechte mensen.

Wanneer een burger van een medeburger beweert: hij is eindelijk verstandig geworden, wil dat zeggen dat deze ‘hij’, vrijwillig of zonder dwang, afstand heeft gedaan van àl zijn kansen op geluk.

De sacrosante familie ontstaat door toeval of willekeur, wordt door leugens in stand gehouden, berust op vooroordeel en dient om een redeloze samenleving door dik en dun te bestendigen.

Ouderliefde berust op de waan der ouderen, dat zij zich in hun kroost bestendigen en berust dus, tegelijkertijd, op eigenliefde en op vrees voor het niet.

Het kunstenaarschap eist een persoonlijkheid zo tyranniek dat de kunstenaar, als er iets weergegeven moet worden, met de beste wil ter wereld, alleen maar zichzelf kan weergeven.

Goede schilderijen, ook al noemt men ze landschap of stilleven, zijn immer zelfportretten.

Het zoeken naar de zin des levens is alleen eerbiedwaardig als de zoeker heilig en volkomen overtuigd is van de zinloosheid des levens en dus het zoeken zelf zinloos wordt.

Hoe ongerijmder een samenleving ingericht is, des te aangenamer kan men er in leven.

Plezier is uitteraard wanorde. Orde van welke aard en op welk gebied ook, doodt onmiddellijk ieder geluk.

De volmaakte orde is het niet-zijn.

Liefde is een gestolen adelstitel voor een vulgaire ervaring: geslachtsdrift, gewoonte of baatzucht.

De Muze is de enige vrouw die men waarachtig, zuiver en volledig kan liefhebben. Omdat zij niet bestaat.

Zij die hun dagen niet met overpeinzingen en spel kunnen vullen, vervallen vanzelf tot bedrijvigheid.

[p. 22]

Men kan een kunstenaar alleen maar een fooi geven: hij heeft geen recht op iets hoegenaamd en wat hij ontvangt is, al ware het een millioen, altijd te weinig.

De schrijver kan nooit vermoeden hoezeer ik, lezer, al lezende zijn text verrijk en verfraai.

Het heeft geen belang een text te verklaren. Wij moeten er iets in leggen: de goede wijze van interpreteren is ‘hinein interpretieren’.

Ik kan niet toestaan dat een willekeurig heer, ook al herken ik hem als een belangrijk kunstenaar, inbreuk maakt op mijn zelfbeschikkingsrecht. Niet hij bepaalt, doch ik bepaal wat hij mij te zeggen heeft.

Wij bewonderen een schrijver naarmate hij ons in de gelegenheid stelt tot bewonderenswaardige interpretatie. Wij bewonderen hem dus omdat hij ons in de gelegenheid stelt onszelf te bewonderen

Een goede lezer maakt méér van een slecht boek dan een slechte lezer van een goed boek.

Het heeft alleen zin te leven als het leven geen zin heeft.

Als het leven zin krijgt, wordt kunst onmogelijk, want kunst is het zin geven aan het zinledige.

Het wonder wordt wonder door de openbaring, dus door de vorm, die het opheft. Het ontstaat dus door dezelfde daad en op hetzelfde ogenblik dat het te niet gaat. Vóór de openbaring was het nog geen wonden, daarnà is het geen wonder meer.

Het scheppen veronderstelt een daar vóór onbekende, door en in de schepping bekend geworden, Aanwezigheid: operatio sequitur esse.

Het kunstwerk is de zelfopoffering van het geheim. Of, als men de schepper een groter betekenis toekent, de overwinning op het geheim.

Het leven is een besmettelijke huidziekte van de dood.

Ik ben te sentimenteel om mijn tegenstander, te kritisch om mijn medestander te zijn. Aldus leef ik in een aangename toestand van welwillende onzijdigheid ten opzichte van mezelf.

Ongedierte op het hoofd zijn, dank zij de gezondheidsleer, zeldzamer geworden, ongedachten in het hoofd veelvuldiger.

De dood is knecht noch makelaar

Hij is zijn eigen baas, hij werkt voor eigen rekening.

Als men gelooft in een nabestaan of een wederopstanding, ontneemt men de Dood, mét zijn volstrektheid, zijn waardigheid en zijn onaantastbaarheid.

[p. 23]

Poëzie bedwelmt niet, doch ontsmet.

Het leven op aarde kàn niet anders dan een vergissing zijn, de milliardenvondige vermenigvuldiging van één noodlottige afwijking.

De bijval van echte en verzonnen moordverhalen bewijst mij, dat er niemand leeft, die niet gaarne een moord gedaan zou hebben. Ieder mens is tot een moord in staat, ieder mens betreurt het, bewust of onbewust, er geen bedreven te hebben.

Mensenhaat is het onvermijdelijk gevolg van levensliefde.

Hoe kan het anders, als men met een bloedend hart moet aanschouwen, hoe de mens het leven bevuilt en schendt.

Het kunstwerk openbaart ons de aanwezigheid van een geheim, niet dit geheim zelf.

Geen heilstaat en geen staat van heil kan de mens verlossen van de bitterste aller angsten, die voor zichzelf.

De nieuwsgierigheid is een miskende deugd. Zonder nieuwsgierigheid naar mensen, geen romans; zonder nieuwsgierigheid naar God, geen poëzie.

Ons betreuren heeft meer houvast aan het verleden, dan onze verwachting aan de toekomst.

Wie verdraagzaam wil wezen, moet beginnen het tegenover zichzelf te zijn.

Zelfverwijt is een lafheid omdat men zeker is, dat er geen tegenaanval komt.

Er zijn mensen die leven en daarna schrijven, dat zijn de beunhazen. Er zijn mensen die alleen leven àls zij schrijven, dat zijn de schrijvers.

Ons leven vereenzelvigt zich met een boek, of enige boeken. De rest van ons bestaan is voorbereiding tot het boek of afval van het boek.

Belangstelling in de jeugd is in een grijsaard het zekerst bewijs van kindsheid.

De jongeling is een bedreiging voor de man, niet voor de grijsaard.

Het scheppen van poëzie is een kristalisatieproces en vereist lage temperaturen.

‘Gedichten zijn goed naarmate ze stem zijn’ (Verweij). Ik zou zeggen naarmate ze stem-van-generzijds zijn.

Het feit van te leven is een zo pijnlijke straf, dat het er weinig toe doet of men gelukkig of ongelukkig leeft.

Het ongeluk heeft meer substantie dan het geluk.

Zelfs het beste karakter is met tegen het geluk bestand en wordt er door aangevreten.

[p. 24]

Het ongeluk vormt mensen, het geluk dwazen.

Mijn grote genegenheid voor de reis berust op de vaststelling dat de reis het nietsdoen rechtvaardigt.

De reiziger speelt geboorte en dood: vertrek en aankomst.

De mens is een belachelijk ingewikkeld toestel om wat onbelangrijk is omdat het nog niet is, om te zetten in wat belangrijk is omdat het geweest is.

Alleen de trouw der wispelturigen heeft werkelijk betekenis.

Vriendschap moet kritisch zijn, maar zich nooit door de slotsom der kritiek laten beïnvloeden.

De ware trouw is een dagelijkse zelfoverwinning.

Duizend lezers, duizend misverstanden.

Hij die er prat op gaat dat hij steeds zegt wat hij meent, heeft geen mening en weet niet wat zeggen is.

Leven is een eclips van de dood.

Geen liefde zonder de bijsmaak van de haat, geen leven zonder de bijsmaak van de dood.

De zeldzame ogenblikken van zaligheid, waarin men vernietigt en vernietigd wordt, moeten betaald worden met de vele lege dagen daartussen.

Die niet doodgeboren zijn, zijn voor de dood geboren.

Aardse poëzie is alleen maar poëzie in zoverre zij het aardse onaards maakt.

Het leven is de enige leerschool waarvoor toelatings- en eindexamen gelijk zijn en uit één vraag bestaan: waarheen?

Er kunnen geen gelukkige kunstenaars bestaan. Zij betalen immers hun kunstenaarsschap met hun geluk.

De scheiding tussen blank en zwart is niet dwazer of schadelijker, dan die tussen paaps en protestants, tussen burger en militair.

Ons doel mag niet zijn te verenigen wat gescheiden, doch te scheiden wat verenigd is.

Ik ben overal thuis, omdat ik nergens thuis ben.

Hij is gezond, evenwichtig, succesvol, wil zeggen: dom, onverschillig, gewetenloos.

Domme drinkers worden dronken door vergif, intelligenten door verdriet.

J. GRESHOFF