De Vlaamse Gids. Jaargang 32

[p. 273]

Geloof en geboorten

IN zijn geestig en origineel boek ‘Les jours de l'homme’ wenscht de Fransche dokter Besançon het Fransche volk weer christelijk te zien werden om het meer kinderen te zien voortbrengen, hetgeen hij evenwel geen nationalen, maar een familialen plicht vindt, en hij meent dat met het aantal der geboorten ook de kwaliteit zou stijgen, daar volgens hem de volle begaafdheid eerst vanaf het vijfde kind wordt toebedeeld.

Daar het boek van vele gaven van den schrijver blijk geeft, maar niet van een bijzonder sterke gave des geloofs, doet de wensch van Besançon veel meer aan patriotischen dan aan religieuzen ijver denken en aan dat verlangen van den vrijzinnigen werkgever naar meer geloof bij zijn werklieden om ze beter te kunnen bedotten. Maar zijn argumenten worden nog vrij dikwijls en lang niet altijd door overtuigde christenen vooruitgezet en het is toch de moeite waard er even bij stil te staan.

Eerst maar bij het tweede argument. De bewering dat eerstgeborenen niet zoo begaafd zijn als hun opvolgers, schijnt door geen enkele afdoend gedemonstreerde wet van de eugenetiek te worden bevestigd. Vrijwel altijd wordt dan ook getracht ze waar te maken met de vermelding van eenige beroemde mannen die vijfde tot vijftiende kind waren. Meer dan twintig heb ik er nooit weten noemen, maar ik neem graag aan dat er zonder groote inspanning honderd zijn te vinden. Dan blijft nog het feit bestaan dat er een paar duizend groote mannen zijn geweest. Het spreekt vanzelf dat de bewering eerst kracht zal hebben wanneer een statistiek, zoo volledig als zij gemaakt kan worden, de stelling zal bewijzen, wat wij noemen bewijzen. Zoolang dit niet is gebeurd moeten wij ze beschouwen als een van de vele niet gefundeerde stellingen tegen wier herhaling men niets kan hebben zoolang zij met den geest en de verve van een Besançon geschiedt.

Het vraagt veel werk die statistiek op te maken, maar men zou met weinig moeite in landjes als het onze een steekproef kunnen nemen die reeds een kostbare aanwijzing zou geven. Met honderd brieven gericht aan onze bekendste en begaafdste levende figuren en slechts behelzende de met twee tot vier cijfertjes te beantwoorden vraag: ‘Het hoeveelste van hoeveel kinderen is U?’ zou men kunnen uitmaken of in onze toenmaals nog kinderrijker gouwen de talenten werkelijk eerst royaal werden uitgedeeld vanaf het vijfde kind. Dan zou men ook procentsberekeningen kunnen maken, nl. op hoeveel kinderen van groote en op hoeveel van kleine gezinnen begenadigden voorkomen. Dit zou ten minste reeds een betrouwbaar partieel gegeven zijn, waar men nu niets heeft.

De eerste bewering, volgens dewelke het Fransche volk meer kinderen zou koopen indien het weer christelijk werd, schijnt op het eerste gezicht nogal onaanvechtbaar. Zij berust ook op positiever gegevens. Het lijdt geen twijfel dat de meeste gezinnen met veel kinderen geboortebeperking beschouwen als een zware zonde tegen den Heer en dat verweg het groote aantal kinderen door geloovige

[p. 274]

ouders wordt geteeld, maar men moet goed in het oog houden quod est demonstrandum. Bewezen moet worden dat terugkeer tot het katholiek geloof het Fransche volk weer prolifieker zou maken en daarvoor moet onomstootelijk worden aangetoond dat het geloof alleen daartoe volstaat voor een volk op een peil van ontwikkeling als dat van het Fransche. Moet worden aangetoond dat de ontkerstening de eenige, of ten minste belangrijkste oorzaak van de ontvolking is geweest. Tegen deze ver van bewezen stellingen pleiten de sterke vermoedens dat zeer veel hebben meegewerkt sociale en economische motieven, die vaak genoeg uiteengezet werden en gereed genoeg voor de hand liggen om hier niet meer te moeten vermeld worden of toegelicht.

Op dit oogenblik leven in Frankrijk nog vele geloovige katholieken die vrij trouw hun geloofsplichten vervullen zonder van meening te zijn dat onbeperkte kinderkweek tot deze plichten behoort. Het is dus denkbaar dat andere Franschen tot de belijdenis der twaalf artikelen des geloofs, mits ze niet te aandachtig te lezen, en tot de beoefening der tien geboden Gods en der vijf van de kerk terugkeeren, maar den kinderlast er niet bij nemen. Om dien mee op te tillen zouden zij een vrij samengesteld en ouderwetsch complex van toestanden en opvattingen, die lang niet alle van religieuzen, maar wel van bedenkelijken aard zijn, moeten op den koop toe nemen. Afgezien van de vraag of dit nog mogelijk is, wat ik ten sterkste betwijfel, vraagt men zich af of iemand die het goed meent met het Fransche volk, dit wel kan wenschen. Of waarom hij dan niet liever droomt van terugkeer tot het voorchristelijk heidendom, dat immers ook niet aan kinderbeperking deed. Of waarom hij zijn voorkeur niet geeft aan overvang van het Fransche volk tot het Shintoisme der Japanners, het Confucianisme der Chinezen, het Jehovisme der oud-testamentische Joden, drie religies ruim zoo prolifiek als het christendom en die tot dusver langer hebben stand gehouden.

Want van standhouden gesproken, tegenover de gratis affirmatio dat het verval van het christendom het Fransch geboortecijfer heeft doen dalen, zou men een conclusie kunnen stellen die mij logischer voorkomt, namelijk dat het christelijk geloof niet in staat is gebleken het Fransche volk langer dan duizend jaar te bezielen, hetgeen voor een godsdienst bitter kort is, dat een heropneming van een experiment met een zoo kortademig geloof weinig of geen kansen biedt en dat, indien men iets wil beproeven, het in elk geval iets anders zou moeten zijn.

In deze richting wijst een niet te veronachtzamen feit. Statistieken schijnen aan te tconen dat vroeger de minst bemiddelde en minst ontwikkelde standen de grootste gezinnen hebben gehad, terwijl tegenwoordig precies het omgekeerde het geval zou zijn. Zorgen voor de welvaart en de ontwikkeling van het Fransche volk zal allicht beter zijn dan er beheerders op los te laten en blijkt achteraf dat het Fransche leger er niet van aangroeit, dan weet men toch altijd dat het voor wat anders goed is geweest.

Gerard WALSCHAP