De Vlaamse Gids. Jaargang 32

[p. 56]

Bieren Lamot en Callebaut's bier

IN een gezelschap van letterkundigen en philologen vertelde onlangs een literator dat hij tijdens een auto-rit doorheen het vlaamsche land getroffen werd door een ontaarding van het taalgevoel zich openbarend in de reclames der brouwerijen. In de vier provincies Antwerpen, Limburg, Brabant en Oost-Vlaanderen had hij van café tot café letterlijke vertalingen van ‘Bières Van den Heuvel’ en ‘Bières Roelants’ gelezen in ‘Bieren Lamot’, ‘Bieren Roelants’, tot hij dan eindelijk in West-Vlaanderen kwam, waar ten minste nog één brouwer zijn taalgevoel zuiver had bewaard en dit aan den dag legde in den tekst: ‘Callebaut's bier’. Hij steide voor een of andere actie te ondernemen om de ontaarde brouwers wederom op den rechten weg van het zuiver taalgevoel te brengen, vooraleer het te laat zou zijn en zij geheel het vlaamsche volk achter zich aan zouden hebben meegesleurd op het pad des taalbederfs.

Ik moet er zeker niet bijvoegen dat de aldus sprekende een letterkundige was van die oudere generaties van ‘taalflaminganten’ die aan zulke dingen zeer groot belang hechtten. Goed of slecht, in de generatie waartoe ik behoor is deze bezorgdheid ten zeerste verschrompeld en bij hen die jonger zijn dan wij lijkt ze mij totaal afgestorven.

Maar ik moet er wel bij voegen dat al de letterkundigen en al de philologen daar aanwezig den aldus sprekende volmondig gelijk gaven met zulk een zekerheid dat ik, indachtig de oudere critici die het op mij hebben gemunt wanneer zij zeuren over taalslordigheid omdat ik mij gepermitteerd heb eenvoudig te schrijven, het niet waagde in te brengen dat mijn taalgevoel zoowel met ‘Bieren Lamot’ als met ‘Callebaut's bier’ volkomen tevreden was. Pas na het gezelschap te hebben verlaten kon ik mijn eersten indruk behoorlijk verantwoorden en het is met een heerlijk boosaardig leedvermaak van taalslordigaard dat ik bij deze gelegenheid de geleerde philologen en mijn beter schrijvende collega's eens degelijk de les ga lezen.

‘Bieren Lamot’ beteekent voor mijn taalgevoel, en dat is nu eens het goede ‘Bieren genaamd Lamot’ en ‘Callebaut's bier’ beteekent ‘Bier van Callebaut’. Het een is het ander niet en het verschil is groot. Indien bieren Lamot verkeerd is mogen wij ook niet meer zeggen: de kinderen Goossens, maar zou het moeten zijn: Goossens kinderen. In beide uitdrukkingen zijn dezelfde kinderen bedoeld, maar dat is ook alles. De kinderen die Goossens heeten en de kinderen van Goossens zijn als taalkundig en logisch begrip verschillend en het is dus geen taalzuivering, maar doodgewoon taalverarming een van beide te schrappen.

Ik meen dat de bieren Lamot op dit oogenblik nog altijd worden gebrouwen door mijn oud-studiemakkers, de gebroeders Lamot van Boom en ik hoop dat dit nog vele jaren het geval moge blijven. Maar het is mogelijk dat zij op zeker oogenblik worden gebrouwen door de gebroeders Janssens en toch bieren Lamot blijven heeten, bieren genaamd Lamot en niet meer van de gebroeders Lamot, maar van de gebroeders Janssens. Trouwens, ik ken iemand die in ‘Huize

[p. 57]

Klarijn’ woont zonder dat dit Klarijn's huis is, want het is van hemzelvers. En de voortreffelijke historicus Prof. Hans van Werveke woont in ‘Villa 't roze Konijn’, die toch niet 't roze konijn's villa, maar wel Prof. Hans van Werveke's villa, genaamd 't roze konijn is. Dostoiesvki van zijn kant schreef een roman over de lotgevallen van de Gebroeders Karamazov. Indien nu zijn uitgever daarvan maakte: Karamazov's gebroeders zou mijn taalgevoel mij doen denken dat dit een ander boek is, waarin het gaat over de broers van vader Karamazov, de ooms dus van Aljoschka en de andere gebroeders Karamazov, of ten allerminste zou mijn taalgevoel niet zeker weten welke van de twee generaties wordt bedoeld. Ik kan mij ook niet voorstellen dat het taalgevoel van anderen Callewaert's pater eischt en niet langer vrede kan nemen met pater Callewaert, althans met de benaming, terwijl Van Roey's kardinaal, Spaak's minister of Kuypers' secretaris-generaal mijn taalgevoel minder bevredigt dan kardinaal Van Roey, minister Spaak en secretaris-generaal Kuypers.

Nu zou ik mij de moeite van dit type-werk niet getroosten, hoe zoet de wraak ook zij, en ik zou in het verder verloop mijner dagen in eer en deugd de bieren Lamot en Callebaut's bier met mate blijven drinken, zonder mij te storen aan hun reclame, die mijn zuiver taalgevoel trouwens niet schoffeert, indien ik in dit anekdootje geen verband vond met de ruimere en niet zoo onbelangrijke vraag van de taalbemoeiing waarover ik in Nieuw Vlaamsch Tijdschrift met mijn vriend Prof. Willem Pée onlangs van gedachten heb gewisseld. Mij dunkt dat wij het daarbij niet mogen laten. Nu men ons van alle kanten aan het voorzeggen is hoe wij moeten schrijven, zouden wij eens duidelijk moeten onder woorden brengen in hoever twee beginselen geharmonieerd moeten worden, nl het streven van deskundige zijde naar een algemeene, correcte, rijke en zuivere taalhanteering eenerzijds en anderzijds de normale evolutie van de taal zooals wij ze kunnen nagaan van Hadewijch tot nu.

Het is duidelijk dat diegenen die zich ten tijde van deze eerwaarde zuster inspanden, zonder daarom philologen te heeten, om hare edele taal te verspreiden en zuiver te bewaren, indien zij konden terugkeeren, weinig gesticht zouden zijn over mijn schrijfwijze, om van de slechtere niet te spreken. Er is dus van toen tot nu een kracht werkzaam geweest, waartegen zij de eeuwen door niet opkonden en die steeds maar fouten heeft gemaakt welke door latere philologen met kracht en gezag werden geheiligd. Het komt er nu op aan eens nauwkeurig te zeggen, ten eerste waar de taalleeraar zijn gezag haalt en ten tweede hoever het reikt. Ik spreek niet over dubbele o en e, maar over vermeende gallicismen als ‘Bieren Lamot’ en echte gallicismen en germanismen en anglicismen en al wat dies meer zij, fouten, echte fouten, taalverbastering. Wie heeft gezag, waar haalt hij het en hoe ver gaat het om deze taalverbastering te weren.

De vraag komt niet meer zoo eenvoudig voor als men bedenkt dat juist taalverbastering de verschillende europeesche talen heeft gevormd. Zooals iedereen weet is dit verderfelijk proces begonnen met te Babel een toren te willen bouwen welken God te hoog vond, alhoewel hij veel later de constructies te

[p. 58]

New York heeft toegelaten en dus, wat de hoogte betreft, zeker niet bekrompen denkt. Trouwens hij geeft zelfs de stratosfeer vrij voor vliegtuigen. Dit doet ons denken dat, zooals de dagen van Genesis moeten opgevat worden als duizenden eeuwen, de hoogte van den toren van Babel moet worden verklaard in horizontale in plaats van verticale richting, zoodat de verspreiding der volkeren over de aarde en niet hun streven naar de stratosfeer, oorzaak zou geweest zijn van de differentieering der talen. In elk geval schijnt het vast te staan dat de menschheid met één taal begonnen is, die ten tijde van den Neanderthaler zou bestaan hebben uit ettelijke woorden als oempa, poempa en nog een paar dergelijke. Daaruit zijn dus door voortdurende taalverbastering ten allerlaatste de europeesche talen ontstaan tot groot verdriet van de Neanderthaalsche taalgeleerden en het is dan ook geen wonder dat de taalgevoeligen in onze dagen, door de ervaring van zooveel eeuwen wijzer geworden, het gevaar dermate hebben leeren vreezen, dat zij het wel eens zien waar het niet schuilt, namelijk in de zoo onschuldige als smakelijke bieren Lamot.

Het gevaar is des te grooter daar het dubbel is, of liever driedubbel. De talen zijn zoodanig verbasterd dat bijvoordeeld Duitsch, gemengd met Fransch Engelsch geworden is, dat ten tweede bijvoorbeeld de taal van Hadewijch voor Paul Louis Boon onverstaanbaar is geworden, alhoewel het in naam hetzelfde Nederlandsch zou zijn gebleven en dat ten derde, last not least, de evolutie begonnen te Babel thans den terugweg schijnt te maken. De volkeren loopen tegenwoordig zoo druk door elkaar, schrijven elkaar zooveel brieven, leeren elkanders taal zoo goed, dat de tot dusver onbeheerschbare taalverbastering zich voortaan schijnt toe te leggen, niet meer op differentieering, maar op unificeering van de taal. Er zijn reeds geleerden en denkers die meenen dat over tienduizend jaar de menschheid op deze aarde slechts één enkele taal meer spreken zal.

Ziedaar in zijn vollen omvang het probleem dat ik hierbij de eer heb bescheiden ter behandeling voor te leggen aan het bevriend gezelschap dat in zorgen zat en een afdoende actie beraamde naar aanleiding van ‘Bieren Lamot’ en ‘Callebaut's bier’.

Gerard WALSCHAP