De Vlaamsche Gids. Jaargang 30

[p. 705]

Pleidooi voor sensatie-journalistiek

ALLE ware menschenvrienden zien met onvermengd genoegen in de kranten de uitgebreide verslagen terugkeeren over de dramas van den hartstocht, het ongeregeld leven, de jaloerschheid, den gelddorst, verslagen die zoovele groote kunstenaars van Balzac tot Dostoievski en Ibsen de stof voor hun monumentaal cultuurwerk hebben ingegeven en die, wat misschien cultureel nog belangrijker is, elken dag millioenen gelegenheid hebben gegeven tot zeer verzedelijkende gemoedsoefeningen van medelijden met de slachtoffers, begrip voor den menschelijken hartstocht, verontwaardiging over de schanddaad enzoovoort, al heilzame effecten welke sommige moralisanten nooit hebben willen zien, al bestreden zij ondertusschen de dronkenschap met plaatjes van dronkemanstafereelen in alle scholen.

Nu ons weer in het lang en het breed wordt verteld hoe een oude alleenwonende vrouw door knapen het hoofd werd ingeslagen, verteld en herverteld een week lang tot de fieltjes gesnapt zijn en nu wij, nog al te gewend aan groote proporties, de berichten die ons al niets meer deden, over het torpedeeren van een schip met 1500 koppen, het ontdekken van een massagraf met 9.000 lijken, ons verbaasd afvragen hoe wij weer belang zullen kunnen stellen in het verdwijnen van een oude vrouw en daar mee begaan zijn in plaats van te denken dat het maatschappelijk een bevredigende oplossing biedt, daar het mensch een winkel vrij maakt voor een jong en ambitieus echtpaar dat er geen kon vinden, nu geven wij ons goed rekenschap van het verschil tusschen deze beide soorten van berichten.

De moreele reactiemogelijkheden van den mensch zijn even begrensd als zijn gevoeligheid voor physieke pijn. Wie in zijn vinger snijdt slaakt een kreet, wie hem afkapt brult en wie de twee beenen wordt afgereden, ligt tusschen zijn bezwijmingen in op het hospitaalbed gelaten te staren. Een schaliedekker met acht kinderen valt van een dak en we krijgen van medelijden een krop in de keel, een treinbotsing maakt veertig dooden en we spreken er dagen van, maar een regiment wordt in de pan gehakt en als het vijanden zijn wrijven we in de handen en als het vrienden zijn zeggen we dat het wreed is, maar niet veel kan veranderen aan den afloop van het gevecht of van den oorlog. Het is onmogelijk het medegevoel van één enkelen doode te verduizendvoudigen voor een regiment en nog minder deze emotie van dag tot dag steeds opnieuw te presteeren.

Daarom is van het standpunt van den moralist een legercommuniqué veel onzedelijker dan een moordreportage, want het verlamt door overlasting de normale zedelijke reactievermogens en verstompt ze zoodanig dat zij op den duur niet meer kunnen werken op prikkels die naar hun maat zijn. En indien de moralisanten hun princiep doortrokken, volgens hetwelk moordreportage uit den booze is, omdat de mensch zelf wil doen wat hij over anderen leest, zouden zij nu tot de conclusie moeten komen, dat er nu overal massamoordenaars rondloopen, die, niet meer tevreden met één enkelen chauffeur of wisselagent, zich specialiseeren

[p. 706]

in het mitrailleeren van processies of stoeten om ineens genoeg te hebben voor een massagraf.

Niemand die oprecht is en het hart op de juiste plaats draagt, zal, na zich eenmaal weer werkelijk te hebben geïnteresseerd aan een breed uitgesponnen, goed geschreven ‘boeiend en geheimzinnig drama’, kunnen afstrijden dat het hem beter maakt, na de oorlogsafstomping. Zooals hij na een zwempartij of een bad met douche de zeer behaaglijke reactie voelt van huidzenuwtjes en cellen die anders inert blijven, zoo wordt hij gewaar dat zijn belangstelling voor het lot van één enkel mensch, zijn medelijden, zijn ontstichtheid of verontwaardiging, zijn tevredenheid over welverdiende bestraffing, zielswerkzaamheden die tijdens den oorlog stil vielen, weer normaal functionneeren. Hij verheugt er zich in dat deze moreele veerkracht in hem nog bestaat, hun functie komt hem voor als een overwinning op de afstomping door cynisme. Het lijkt hem een teeken van zedelijk zelfherstel op detailfeilen weer viever te kunnen reageeren dan pas geleden op den chaos van het geheel, het bloed bij beken, de moorden in serie, een teeken ook van zelfherstel der wereld, die wel nog veel gekruiders te melden heeft, maar toch reeds op deze burgerlijke deficienties beroep moet doen om de publieke aandacht in spanning te houden. En nu hij zijn reacties, omdat ze nieuw zijn, beter controleert, glimlacht hij meewariger om het onverstand volgens hetwelk de mededeeling van het abnormaal gedrag de normalen zou ontwrichten, in plaats van ze integendeel meer behagen te doen vinden in de veiligheid van hun braafheid, de voldoening niet te zijn als dezen, de opportuniteit van het onopvallend in goed spoor loopen. De beschrijving van een auto-botsing heeft nog nooit een chauffeur dwaas doen rijden en de zielzieken die van moorden lezen om te leeren hoe men dit moet doen, doen dit immers niet omdat zij het gelezen hebben, maar lazen het omdat zij het wilden doen.

De hoofdredacteurs die uit vrees voor ontstichting nog aarzelen de particuliere misstappen in hun kolommen de plaats te gunnen welke zij verdienen, zeker nu, moeten eens bedenken of datgene wat zij er voor in de plaats geven, het stichten van politieke ontevredenheid, de dagelijksche beschrijving van de onbekwaamheid der regeerders en van de onmacht der internationale politici om welk accoord ook tot stand te brengen, zooveel stichtelijker zijn en of het niet veel beter is deze buiten elk contact met den wil en de mentaliteit van de menschheid opereerende sterrekundigen van langsom meer te negeeren in verloren hoekjes, om hun lezer meer en meer te onderhouden over de gewone burgerlijke dramas en nieuwtjes waar hij bij kan.

Indien zij deze zoo echt menschelijke onderwerpen toevertrouwen aan hun bekwame jonge krachten en niet aan hun sukkels, zullen zij spoedig ondervinden dat het van dit genre versmade reportage naar werkelijke kunst van verhaal en roman maar één enkele stap is, dien het talent zonder moeite zet, zoodat zij, eerder dan zij misschien verwachten, de pers langs haar zoogezegd minderwaardige zijde om, de peilverhooging zullen bezorgen, welke zij, naar het algemeen gevoelen der lezers, zeer goed kan gebruiken.

Gerard WALSCHAP