De Vlaamsche Gids. Jaargang 30

[p. 702]

Van den hak op den tak

Een boek van kardinaal Newman

- Gods wegen zijn ondoorgrondelijk, zei Hinderyckx, en ze worden nog het best door sommige bekeerlingen bewandeld en belicht.

- Laat eens hooren, wat je nu op den kop hebt getikt, informeerde Winderyckx.

- Ik heb zoopas dr. A. Bellemans' vertaling gelezen van kardinaal Newman's ‘Apologia pro vita sua’. (Uitg. ‘Heideland’, Beringen).

- Je gaat toch den weg niet op van Huysmans (Joris-Karl), Bloy, Pieter van der Meer....

- Geen denken aan, vooral niet nu we in Vlaanderen enkele tegenovergestelde verschijnselen waarnemen; maar bekeeringsgeschiedenissen hebben me altijd geïnteresseerd, of ze Newman of Walschap, Henri Barbusse of Panaït Istrati, Célestin Lou of Trebitsch Lincoln heeten.

- Vooral als er een mensch aan het woord komt, en geen idiote fanaticus.

- Dit laatste is Newman in géén geval. Hoor maar eens, hoe hij moedig en openlijk spreekt over ‘een deel van de straf, die (hij) zeer te recht en zeer natuurlijkerwijze opliep, door van godsdienst te veranderen’.

- En hij heeft het nogal gemunt op het liberalisme, dit ‘antidogmatische beginsel’, dat hij ‘te koud’ vindt ‘om ingang te vinden bij de massa’.

- Gelooven en heerschen blijft onverbrekelijk bij de dogmatici, meende H.

- Gelukkig dat er nog in ons arme Europa een antidogmatisch liberalisme bestaat, concludeerde W., en laten wij het allen wat van onze warmte geven, als het na meer dan een eeuw branden eenigszins doofde. - Js

Met Lode, maar niet cum laude

Ge moet van Antwerpen zijn en een baard dragen, om dien naam nog schoon te kunnen vinden. Er is een tijd voor alles, ook voor Lode. Zijn glorietijd, de Lode-lievende, Lode-krachtige tijd is voorbij. Ik aanvaard Lode Opdebeeck, Lode Ontrop, Lode Baekelmans en Lode Zielens. Punt daarmee uit. Zij, die ons nu nog willen Loden, gaan niet mee met de mode. Louis-Paul Boon heeft zulks begrepen, daarom teekent hij Louis. Als Aalstenaar heeft hij het natuurlijk gemakkelijker; want het zijn vooral de Antwerpenaars, die onder dat litteraire Lode-atavisme lijden.

Ik heb niets tegen dien naam, hij klonk eenmaal zeer sympathiek. Maar er zijn er te véél gekomen, het werd een overrompeling. En de Lode's zelf hebben den boel verbrod. Hier liggen enkele van de laatste staaltjes van Lode-literatuur vóór mij; ik hoop, dat het de allerlaatste zullen zijn. En mijn hoop is niet, dat de Lode's van den aardbodem zouden verdwijnen (want Antwerpen is eeuwig), maar dat de Lode's zèlf hun glansloozen naam weer tot puur goud zouden

[p. 703]

omtooveren. De groote vijand van de Lode's is niet de schrijver van dit stukje, maar het geest- en futlooze, fotografische realisme. De Lode's hebben een goed hart, en te Antwerpen zooals overal elders, waar er geen litteraire Lode's worden gekweekt, heerscht er veel stoffelijke en zedelijke miserie. Met deze goede en nobele gevoelens wordt er echter een slechte literatuur in het leven geroepen. Een scherpe pen, geleid door een scherpen geest, zou al deze Lode's geen kwaad doen. Een pen als een scheermes, niet om zichzelf of iemand anders de keel over te snijden, maar om een zuiveren, preciezen stijl te verwerven, een clean shaven-stijl. Een pen als een ontleedmes, om gaaf uit te snijden al de sociale en andere kankerplekken, die ze aanklagen, maar veel te litterair-braafjes liefkoozen. Een pen als een valbijl, die er inééns mee gedaan maakt, met al die sociale en moreele ziekten. Maar neen, liever dan er één boek over te schrijven, één ‘Max Havelaar’, één ‘Geschiedenis mijner Jeugd’, één ‘Wandelende Jood’, één ‘Villa des Roses’, elk naar eigen trant en visie, ploeteren zij maar voort in een soort van misselijke literatuur op het randje af van fatsoen en onfatsoenlijkheid. Evenals de pret moet, volgens hen, de z.g. litteraire exploitatie van den socialen modderpoel lang en veelvuldig duren. Fotografisch realisme: gore en grijze, onduidelijke, nevelachtige fotootjes zonder de minste waarde.

Deze overwegingen werden me ingegeven na lectuur van de volgende boeken: ‘Joppe de Stouwer’, door Lode Vankrinkelen (Uitg. ‘De Sikkel’, Antwerpen), ‘Het jongste Kind’, door Lode Teunen (Uitg. ‘'t Eekhoorntje’, Schoten-Antwerpen) en ‘Lode Tendelle’, door Geert Grub (Uitg. ‘Dienen’, Heide-Kalmthout). Deze drie auteurs, Lode's of Lode-lievend - het komt op hetzelfde neer - die litterair gesproken denzelfden roskam verdienen, al moeten ze voor andere kwesties niet over denzelfden kam worden geschoren, zullen met hun boeken den papierdood sterven, indien ze geen beter foto-apparaat nemen om het leven en hun tijd mee op te vangen. De armen en de misdeelden van allerlei soort hebben alleszins beter advocaten verdiend dan deze auteurs, die meer droomen van litteraire glorie dan van leniging van 's werelds leed. - Js.

De rustelooze Daisne

Johan Daisne en de critiek liggen vaak met elkaar overhoop. Dit komt o.a. doordat hij ze soms met een waren regen van boeken en bundeltjes bestookt. Pas heb ik nog maar twee studies aan zijn omvangrijk oeuvre gewijd, of reeds zou ik er al een derde moeten schrijven. Ik ben niet zoo productief als hij en zal me thans de weelde en de rust veroorloven, zijn jongste productie in een paar regels aan te kondigen, ten gerieve van zijn uitgevers en ten believe van wie ten onrechte jaloersch op hem is; want men moet nooit jaloersch zijn op een dwangarbeider.

Daar is vooreerst zijn ‘In Memoriam Robert Mussche’, dat al wie Daisne kent en den stillen held Robert Mussche vereert met belangstelling en ontroering zal lezen. Men steunt een goed werk door deze brochure te bestellen bij en 25 fr.

[p. 704]

te betalen aan dr. A. Alers, studieprefect, J. Lonckestraat, 58, St. Niklaas-Waas.

Dan bezorgde Daisne ons nog een Fransche vertaling uit eigen werk, nl. van zijn tooneelstuk ‘Tine van Berken’ (Uitg. ‘Daphné’, Gent), nog vóór het oorspronkelijke werk verscheen; want ook de uitgevers schijnt hij geen rust te gunnen. Korten tijd daarop publiceerde de Uitg. A. Manteau, Brussel, Daisne's tooneeltrilogie ‘De Liefde is een Schepping van Vergoding’, waarin de stukken ‘Veva’, ‘Het Zwaard van Tristan’ en ‘Tine Van Berken’ tot een ideologische drievuldigheid werden gebundeld en tot een zelfde lot werden geroepen.

De ‘haas’ Daisne zal het mij, ‘schildpad’, zeker niet kwalijk nemen, dat ik nog geen haast heb om een derde studie over hem (dit maal den tooneelschrijver) te beginnen, zoolang de tweede nog niet is verschenen. Er wachten immers ook nog andere klanten in mijn ‘winkel’. - Js.

Geert Grub

De mensch is een vat vol tegenstrijdigheden. Om dit te illustreeren hebben we in onze letterkunde het geval Geert Pijnenburg, alias Geert Grub. Als dichter en uitgever pijnenburgt hij en als prozaschrijver, filozoof, hemelbestormer en hellebezorger grubt hij er duchtig op los. Een man, die steeds in de contramine wil zijn en zijn onmiskenbare gaven al zijn gansche leven lang moedwillig heeft verknoeid, omdat hij uitgaat van de vooropgezette meening, dat de maatschappij niet deugt, maar hij wel, en dat daarom de maatschappij van hem niet moet weten. En al wie door de samenleving van gisteren werd bestreden, terecht of ten onrechte, heeft hij natuurlijk verheerlijkt; en al wat ze vandaag bekampt, tracht hij thans te redden. Zoo gebeurt het wel eens, dat hij zèlf vandaag moet verbranden, wat hij gisteren aanbad. Geert Grub is alles, letterlijk àlles, en feitelijk niets dan Geert Pijnenburg, een mislukt auteur-filozoof-dichter-wereld-hervormer-moralist-profeet, een die zijn gaven door onevenwichtigheid vergooide en die zeker nu en dan verdienstelijke en stoutmoedige dingen heeft gezegd, rake uitspraken, maar helaas bedolven onder een massa nevelachtigen onzin. Deze onchristelijke christen, antiliberale liberaal, individualistische communist, antifascistische fascist en onrechtvaardige rechtvaardige (keer zooals Grub het met het tweede deel van zijn naam deed al deze epitheta om en ge zult ze eveneens in zijn chaotisch complex vinden), die onze bedreigde beschaving met brochures als ‘Ethiek redt beschaving’. (Uitg. ‘Dienen’, Heide-Kalmthout) denkt te kunnen redden, vermoedt niet ‘dans sa candeur naïve’ dat hij, zooals alle herbergstrategen en -hervormers, een stuurman is, die feitelijk aan wal staat. Geef hem bijv. een zwaard om van zijn droom een waarheid te maken, hij zal uitgegrubd zijn, uitgepraat, uitgezongen, uitgeslagen. - Js.