De Vlaamsche Gids. Jaargang 30

[p. 507]

Meeningen
Een koloniale droom

‘WIJ willen Vlamingen zijn om Europëers te worden’, schreef August Vermeylen. En waarom zouden wij er ons ook niet op toeleggen, om Afrika in de sfeer van onze belangstelling te betrekken, vermits wij, Belgen, daar een uitgestrekte kolonie ‘bezitten’, en er nog wat meer zuidwaarts onze taal in Zuidafrikaansche gedaante leeft.

Onze steden en dorpen, zeden en gewoonten, gebeden en vloeken werden in kleuren en geuren beschreven, bezongen en te boek gesteld; maar de zeer folkloristische Vlaamsche literatuur schijnt zich bitter weinig voor onze kolonie te interesseeren. Nu en dan gaat eens een geleerde, filoloog of bioloog, daarheen, zorgt er voor dat hij zijn reisbrieven in een of ander dagblad kan laten verschijnen; en daarna ziet zijn reportage in boekvorm het licht. De eigenlijke schrijvers zien nooit Kongo. Waarom? We weten het niet. En uit de groep van ónze globetrotters, zendelingen, ministers, gouverneurs, administrateurs, ambtenaren, journalisten, etc., stond tot nog toe geen Henri de Monfreid, Joseph Conrad, Maurice Martin du Gard, Pierre Camo, Edward Hart, Pierre Loti, Budyard Kipling, etc., op.

Op de atheneumbanken vond ik het reeds beschamend, te moeten lezen en hooren herhalen, dat ‘Tropenwee’, het beste Nederlandsche verhaal uit en over onze kolonie, door een Nederlander, Henri van Booven, werd geschreven. Het werk van Emiel Delrue of Van der Straeten bleef een mooie belofte en Frans Demers (was die maar dààr gebleven, in plaats van hier een Europeesche-neger-in-Duitschen-dienst te worden!) stelde zich met zijn proeven van koloniaal tooneel met een reputatie van ersatz-Jan-Fabricius tevreden. Het feit, dat Fransch-Belgische auteurs als Henri Kerels e.a. het al niet beter deden dan de nog zeldzamer Vlaamsche ‘kolonialen’, bewees dat de onmacht om de Kongoleesche visie in Nederlandsche (resp. Fransche) woorden weer te geven, niet een Vlaamsche, maar een nationale ziekte was en is.

We hebben geen Multatuli's en Du Perron's, zelfs geen Noto Soeroto's en Augusta de Wit's. We bezitten, dank zij Toussaint van Boelaere, Barceloneesche Indrukken. Waarom ook geen Kongoleesche? Cyriel Buysse vertelde ons, wat hij in Spanje en Marokko zag; maar tot aan den Evenaar geraakte hij niet. Streuvels en Camille Melloy bezochten Jerusalem, niet Leopoldstad. Felix Timmermans trok ‘naar waar de appelsienen bloeien’; de maniok en de banaan bleven hem onbekend. Vermeylen reisde door Rusland, niet door Oeroendi-Roeanda. Marnix Gijsen ontdekte Amerika, niet Katanga. Jonckheere's Tierra Caliente ligt in Amerika, niet in Afrika. Rogghé en Daisne zagen den Wolga, niet den Kongostroom. In tal van avonturenboekjes hebben de aztekenprinsessen meer succes dan ‘onze’ negerinnen. Onze kolonie, die (al ware het slechts door

[p. 508]

het heimwee, dat ze in onze Europeesche zielen zou opwekken) een band te meer zou kunnen zijn tusschen ons land en de wijde wereld, blijft terra incognita.

Het gebrek aan een Vlaamsche koloniale letterkunde is een van de facetten van onze kleinheid, misschien van onze achteruitzetting. Idem voor de Walen. Werken als die van den Vlaming Amaat Burssens en den Waal Gaston Denys-Périer, wijzen er evenwel op, dat een harmonieuze samenwerking tusschen Staat en artist toch een flink resultaat zou kunnen opleveren. En ministers van koloniën als de heeren De Bruyne en Godding doen ons op een gunstige kentering hopen.

Ik droom van Belgisch-Kongo als van een schakel, een geestelijk landingsterrein tusschen onze Nederlandsche literatuur en de Zuidafrikaansche. Ik droom van door den Staat geschapen faciliteiten, om de twintig beste Vlaamsche en de twintig beste Fransch-Belgische auteurs in de gelegenheid te stellen om in een periode van tien jaar onze kolonie te gaan bezichtigen (maar niet in rekordtempo; en met andere oogen dan die, waarmee ze sommige Europeesche steden bekijken) en er zich door laten inspireeren. Een tienjarenplan voor een koloniale Belgische literatuur. Want ik zou willen weten, of het aan óns, Belgen, ligt, dat we klein blijven, uitsluitend aan óns... Ofwel, of het nu eenmaal ons lot is, dat we, geestelijk gesproken, geen gelijkwaardigen van Franschen, Engelschen en anderen mógen of kùnnen worden...

Wij zongen, zingen en zullen voort de beteekenisvolle woorden blijven zingen uit ‘Naar wijd en zijd’:

‘Ginds toch wacht U een strand,
als een wereld zoo groot,
waar Uw Vlag staat geplant’.

Wij zingen het. Mochten wij er ook den diepen zin van doorgronden.

Of blijven we eeuwig gedoemd, om aan Vlaamsche of Waalsche Beweging te doen?

24/6/46

Jan SCHEPENS