De Vlaamsche Gids. Jaargang 30

[p. 317]

Vogels van diverse pluimage

HET is verheugend, stimuleerend meteen, ‘De Spiegel, Maandschrift voor Poëzie’, Kortrijksche steenweg, 162, Gent, de nu niet zoo oude traditie van het homogeen poëzietijdschrift weer te hebben zien opnemen. Daar kan allicht heel wat verrassends uit groeien, en dan: het brengt leven in de brouwerij, al zal het brouwsel niet altijd het noodige gehalte hebben. Maar dat hoeft ook niet. Trouwens, ieder zijn gading. Een moderne bar, die zich respecteert, is van sterke én lichte dranken voorzien.

Zoo zijn dan de ‘Balladen van Er. Villon’ van den aartsbrouwer B. Decorte al van het prikkelendst zoet-en-zuur, dat u kan smekken. Vertalen van poëzie kan maar één reden van bestaan hebben: het gedicht hoeft zoo te worden gedistilleerd dat het, eenmaal vertaald, op zijn beurt uiting blijkt te zijn van het persoonlijk beleven van den vertaler. En daarin is Decorte, deze distillateur van soms hemelsche elixirs, doorgaans ‘meesterlijk’ geslaagd. Het woord is, voer één keer, niet overdreven. Deze balladen van Villon zijn, onder de pen van Decorte, balladen van Decorte geworden. Wat een batig saldo is.

Na deze elixirs, doet de ‘Kleine Suite in mineur voor Geertje’ van P. De Ryck wat braafjes, eerlijk, oprecht, maar wat zoetjes aan. Ligt dit aan de ongecompliceerdheid van het gevoel, aan een zekere formeele amechtigheid? Allicht aan beide. In ‘Band van den Dood’ dringt echter de beleving zuiverder, voller door.

Wat mij betreft, ik geloof heel wat meer in de nochtans doorgaans ruggegraatlooze poëzie van P.H. Dubois. Al te zeer zeggen, al te weinig zingen. In medio stat virtus! Zulks benadert hij dan wel in enkele kleingedichtjes.

‘De Minnaar en de Vrouw’, van H. Van Herreweghen sluit aan bij de elyseesche poëzie van het minnaars-type, dat vóór '40 opgeld deed. Nochtans wordt het paradijs, waaraan dit gedicht zijn poëtisch ferment ontleent, door- trild door aardsche hartstochten en verzuchtingen. Ook is er een poging aanwezig om te komen tot een beweeglijk en zingend versrhythme.

Ik heb L. Van Brabant, als dichter, altijd een warm hart toegedragen. Sinds wanneer kiest men zijn sympathieën? Vooral als men, zooals in ‘Voor mijn Kinderen’ en ‘Een Hart en de Maan’ uit ‘Klein Viaticum’, weer eens dat door elkaar loopen van zeggen-en-zingen terugvindt. Zoo iets zeldzaams wordt nu toch niet zóó vaak bereikt.

Wat M. Coole betreft, die heeft voor goed den steven naar een soort romantisch classicisme gewend. In een vers, dat streng aan banden wordt gehouden, leeft zich een dan eens gloeiend dan weer verteederd hart uit, dat echter zijn ‘wilde vleugels’ niet meer stukvliegt. ‘Het Gedicht’, ‘Aan de Poëzie’ en ‘De Dood van den Dichter’, behalve dat het pogingen zijn tot het

[p. 318]

vastleggen van het eigen dichterschap, reken ik tot de gevoeligste aanwinsten van onze jongste dichtkunst.

‘De aardsche Bruid’ van J. Tulkens zet de lijn van ‘Ontvangenis’ voort. Het verrassend nieuwe dat ‘Ontvangenis’ bracht, vinden we in ‘De aardsche Bruid’ niet terug, doch het levensgevoel is verdiept, het vers is er vaster, de strophe hechter op geworden. Het gedicht, waaraan het bundeltje zijn naam ontleent, zal wellicht eens als het gaafste voorbeeld van deze poëzie worden geciteerd. Nu vraag ik me toch af of wat meer vrouwelijk rhythme deze eerder bezonnen poëzie zou schaden?

Over ‘Maandkalender’ van A. Herckenrath schreef ik in het woord vooraf tot het nummertje: ‘Ik zou Herckenrath nog een dichter van den ouwen stempel willen noemen, toen het nog een deugd was te zingen zooals men gebekt is en niet verder te willen reiken dan zijn stok lang is. Oprechtheid en eerlijkheid in poëzie werden toen nog zorgvuldig aangekweekt... en dit was het wat zoo menig vers uit dien tijd, de opkomst van onze moderne letteren, al reikt het soms niet tot de toppen van de ijlste poëtische vlucht, écht deed zijn’.

Bij den lsten jaargang van ‘De Spiegel’ sluit ‘Poëziespiegel 1945’ aan: een keuze uit en van het beste in den loop van vorig jaar verschenen. Tevens een initiatief dat toejuiching verdient, vooral daar de Spiegel-dichters nu niet het leeuwendeel van de beschikbare plaatsruimte kregen toegemeten. Nu mis ik daarin toch ongaarne een gedicht van Herckenrath en Hensen. Of staat deze laatste er steeds nog op niét te worden geanthologiseerd? Niet eens gespiegeld? En als ik nu, uit die keuze, nog eens moest kiezen, dan zou ik niet weten wàt: het ‘Bericht aan de Notabelen’ van Gijsen, of de ‘Ballade der Gehangenen’ van Decorte? Het verwondert me dan ook niet dat Decorte, alchimist en distillateur van sterke dranken, de Driejaarlijksche Staatsprijs voor de Poëzie is ten deel gevallen.

Een debuut dat, buiten ‘De Spiegel’ om, heel zeker opgemerkt werd is ‘Schakel der Ziel’ (Gent, L. Vanmelle) van A. Vanistendael. Herfstige, driften droombeladen poëzie, die het spoor volgt van Tagore, Rilke, Van de Woestijne en van die traditie het goede, het sonoor-rhythmisch vers, maar ook het minder goede, een stel van nu geijkte themata, overneemt. En dat men nu niet kome aanzetten met ‘eeuwige themata’! Die verkrijgen slechts essentieele waarde als ze in den geest en het hart van den dichter persoonlijk zijn beleefd en in het gedicht even persoonlijk zijn beleden geworden. Daarom is me bij Vanistendael een ‘Herfstmijmering te Brussel’, een ‘Schamper Lied’ en ‘De drinkende Vrouw’, geschreven bij een doek van Vermeer, liever dan dit soms valsch klinkend obscurantisme en zingen van ‘alle nachtegalen’. O, die nachtegalen in onze moderne lyriek, - waar zijn ze die vandaan gaan halen?

H. Van Snick's ‘Reportage, Europa 1930-45’ (Antwerpen, De Sikkel, 1945), geneest eenigszins van die doloristische koorts. Vooral de ‘Zangen van

[p. 319]

Verzet', deze zoo zeldzame specimina van de eigenlijk, tot onze scha en schande, haast onbestaande Vlaamsche weerstandslyriek, verdienen meer dan gewone aandacht. Ruw, rauw, maar toch zoo naakt menschelijk, zijn ze de vertolking, in een van alle dichterlijke taal ontbolsterd hard vers, van enkele waarachtige levensmomenten tijdens de bezetting, en daaromheen.

Literaire overzichten zijn, ter oriënteering, al even onmisbaar als duidelijke wegwijzers. Maar dan moeten ze ook een of andere richting aanwijzen. Zoo lijkt me de inleiding tot ‘Van Maas en Schelde’, Gedichten van Limburgsche en Noord-Brabantsche dichters, 1925-44 (Vroenhoven, A. Van Aelst), van Dr. P.C. Boeren, eerder verward en verwarrend, en wordt daarin al te zeer aandacht gewijd aan ‘kleine bazen’. De bloemlezing, die er bij hoort, kan er door, al was het maar daar het den lezer nog eens gegund is die parel, ‘Een Lied om Eva’ van Van Duinkerken, te herproeven, alsook enkele poëtische snap-shots van Pierre Kemp.

‘Dichters getuigen’ (Hoogstraten, Moderne Uitgeverij) van P. De Ryck wil een panorama zijn van een kwarteeuw Vlaamsche lyriek, 1918-43. Die stof kon moeilijk binnen zoo een kort bestek worden verduwd. Deze nauwelijks uitgestippelde richtlijnen, die poging tot classificatie en, af en toe, de bekommernis om nauwkeuriger te formuleeren en karakteriseeren, kunnen wellicht eenmaal dienen als voorstudie tot een uitgebreider en grondiger uitgewerkt totaalbeeld van de moderne Vlaamsche lyriek.

Blijft nog ‘Voor Volwassenen’ (Brussel, A. Manteau, 1945), een bundel aphorismen van J. Greshoff, ook over poëzie en dichtkunst. Een kleine goudmijn voor dichters, die het nog meer willen worden, of het reeds sedert lang zijn. Reeds dit: ‘Poëzie is nooit een einde, altijd een begin, en nooit een begin doch altijd een einde’, - opent vergezichten. Er wordt hier aanhoudend getast naar de atoomkern van het poëtisch mysterie. En dat in een gecondenseerden, paradoxalen, Multatuliaanschen vorm, doch voor geesten, die iet of wat over ‘more brains’ beschikken, geladen met een kristalheldere, limpiede beteekenis. Poëzie van en voor den denkenden geest, ontmaskering van bestendige waarheden. Ook de levenskunstenaar vindt er zijn gading in. Immers: ‘Het leven is te onbelangrijk om ernst, te bitter om een grap te zijn’. Volwassene, - lees en probeer te denken. Maar dan niet verkeerd, wat ons (helaas of gelukkig?), meer dan eens, per dag gebeurt.

M.R.