De Vlaamsche Gids. Jaargang 30

[p. 283]

Kamiel Top

WELLICHT heeft niemand van de vele leerlingen die tijdens deze bezetting aan de Gentsche Normaalschool hebben gestudeerd ook maar een oogenblik vermoed, dat het ten slotte de naam van Kamiel Top zou zijn, dien men in 1945 onderaan de gedenkplaat der school zou aan te brengen hebben, als haar glorieusten, en tragischen vertegenwoordiger tijdens dezen oorlog.

Top scheen immers door geen enkele opvallende kwaliteit of door geen enkel speciaal gebrek daartoe aangewezen. Hij was noch vinnig in het debat, noch mededeelzaam in discussie. Ja zelfs die typisch Vlaamsche eigenschap van ‘dwars’ te zijn en tegengesteld aan alle gegeven bevelen, bezat hij niet. Schuchter als vele dichtende jongeren, hield hij zich ver van alle woordentwisten.

Niet dat hij onverschillig was voor den gigantischen strijd of blind voor de gevaren' van een blijvende Duitsche overheersching, neen, maar de geaardheid van zijn persoonlijkheid was nu eenmaal zóó, dat hij met het inzicht van een Hamlet over onze gesprekken en ons enthousiasme kon zeggen: ‘Words’, en rustig zijn aandacht wijden aan andere, hem meer-liggende bezigheden.

Misschien is daar de laatste maanden vóór zijn arrestatie verandering in gekomen, misschien was hij ook een van die stille werkers, die als zoovelen in dit land niet terugdeinsde voor het opperste offer, zonder den schijn te wekken iets meer te willen presteeren dan om 't even wie uit zijn omgeving.

En ten slotte is daar zijn tragische dood, zijn ellendig einde in een der somberste concentratiekampen van het Hitleriaansche Duitschland...

_**_*

Top was een dichter hij de gratie Gods. Dat wil zeggen: dat onder gelijk welke omstandigheid, spijts gelijk welken druk hij op zeker oogenblik tot het schrijven van verzen moest overgaan. Ook al was hij niet aan de zee geboren en had hij niet de lessen gevolgd van een K. Jonckheere, toch zou het klotsen der haren, het schreeuwen der meeuwen en het spel der wolken hem steeds hebben aangetrokken en tot dichten aangezet. Natuurlijk hebben de omstandigheden zijn ontwikkeling wel eenigszins bepaald, want kind van de zee is Top in al zijn werk.

Top was vroeg-rijp dichter. Naast zoovele jongeren, die soms jaren en jaren moeten werken om hun persoonlijkheid te ontbolsteren, viel het bij hem op hoe hij van bij zijn eerste publicatie uiting wist te geven aan wat diep in hem gistte en woelde. Niet alleen was er geen afstand tusschen hem en zijn werk, maar daarnaast wist hij zichzelf volledig uit te spreken in zijn verzen: weemoedig, onvoldaan, met een tikje humor. Wij gelooven dan ook dat Top niet veel vooruitgang meer zou gemaakt hebben op zuiver technisch gebied.

De eerste maal dat de naam Top in Vlaanderen genoemd werd, was hij de uitgave van Daisne's bloemlezing, een vijftal jaar terug. Daarin publiceerde hij drie gedichten (Madonna, Werkmanskind, Het Oude Huis), die hij in 1941 samen met een twintigtal andere bundelde in ‘Het open Venster’.

In 1943 volgde daarop in eigen beheer ‘Van Zee en Visschers’, een reeks

[p. 284]

gedichten met lino's versierd. Het is hoofdzakelijk door ‘Het open Venster’, dat Top zijn naam heeft gevestigd. Twintig gedichten van ongelijke waarde en lengte, rond dit hoofdthema: zijn ontgoocheling bij de eerste kennismaking met het leven. Schier op elke bladzijde vindt men woorden als: leed, tranen, weemoed, pijn. Slechts een paar keer onderbroken door een helle noot (Een Brief van jou, Carpe Diem). Natuurlijk zit daar wel een stuk puberteitsnawerking in. Maar toch was Top geen opgewekte, uitgelaten natuur. Te zeer was de eenzaamheid der zee hem lief, opdat wij ons daaromtrent zouden kunnen vergissen. Naar den inhoud dient over deze gedichten weinig gezegd. Naar den vorm kunnen wel een paar opmerkingen geuit worden. Ten eerste is het opvallend hoe weinig het Top om woordkunst te doen was. Het heele bundeltje is in dezelfde maat geschreven, steeds naar hetzelfde vers-schema, met een herhaald gebruik van dezelfde, gemakkelijke rijmen (boomen-komen, kind-wind, enz.). Geen enkele inzet is een wonderlijk spel van klanken. Geen enkel vers kan uit het geheel gelicht worden als verrassend-schoon. Integendeel is gansch deze poëzie in mineur gehouden, met een duidelijke voorkeur voor alledaagsche beelden en uitdrukkingen (je vader dronk een extra-pint, over 't verleden vegen we de spons, enz.), al staat een enkel woord er wel ter wille van den klank (Luttinska Nowgor). Hun grootste sterkte halen deze verzen uit hun eenvoud.

Een tweede opmerking is dat deze gedichten treffend dicht bij de gesproken taal staan. Het is schier gewone omgangstaal. Voeg daarbij een paar humoristische toetsen en een aanwenden van de zee als onderwerp of decorum en onmiddellijk komen we in de atmosfeer van K. Jonckheere, al kan ook de persoonlijke omgang van Top met Willem Elsschot op dit gebied tot soberheid hebben geleid.

Feitelijk wordt er in dezen eersten bundel nog niet veel over de zee gesproken, maar toch vormen juist deze zeegedichten het sluitstuk naar zijn tweeden bundel, samen met een paar beschrijvende gedichten. Want van het eerste tot het laatste blad is bijna gansch dit ‘Van Zee en Visschers’ aan onderwerpen buiten den dichter gewijd.

Er dient natuurlijk aangsstipt dat Top niet haalemaal buiten dit werk staat: ook een beschrijvend detail kan ons den dichter helpen onthullen. Literair, meenen we, valt ‘Het open Venster’ boven ‘Van Zee en Visschers’ te verkiezen, omdat het lyrischer, persoonlijker is. Maar toch maakte Top met dit laatste een groote kans. Indien hij bv. bij Richard Minne had kunnen ontdekken hoe dergelijke epische details kunnen worden aangewend tot de schepping van een eigen sfeer en tot spiegel voor de eigen ziel, dan had uit Top wel een degelijk dichter kunnen groeien.

Ten slotte is het noch in ‘Het open Venster’ noch in ‘Van Zee en Visschers’, dat Top naar onze meening zijn hoogtepunt heeft bereikt, wel in ‘Dissonante’, opgedragen aan professor Hegmans, zijn vriend.

E. PAREZ