De Vlaamsche Gids. Jaargang 30

[p. 255]

Van den hak op den tak

De stem van twee Vlaamsche profeten

‘Het hapert onze Belgische schrijvers zeker nog al wat aan kiesche taalkennis en aan een wel doorgezette gedachtenleiding; doch het gebrek wordt dagelijks al minder en minder aanstootelijk. Wij zijn, tegenover de Hollanders in vergelijking gesteld, niet zoo kuisch en zoo kiesch, niet zoo ernstig statelijk als zij, maar misschien wel wat levendiger en wat meer populair, 't geen juist eene behoefte is voor ons land, waar het volk, en niet de geleerden, de taal moet opbeuren. Ons avenir literaire laat zich met goede voorteekenen zien.’

JAN-FRANS WILLEMS

(Uit een brief aan Potgieter, 30 April 1844)

‘Sedert vele eeuwen had Belgenland onder vreemden dwang gezucht, of zijn lot was vastgehecht geworden aan het lot van andere volkeren. Het recht tot eigen ontwikkeling had het verloren.

1830 sloeg op de klok des tijds. Het Belgisch volk stond op; het streed, het kampte om de vrijheid, het zegepraalde... Maar nauwelijks is de laatste triomfgalm in het ruim verzwonden, of de twistfakkel stort hare vonken over ons uit: wanorde, mistrouwen, onzekerheid, haat en verdeeldheid richten zich dreigend op tusschen de overwinnaars...

Maar te midden van dien hopeloozen toestand, van dat gevaar, zendt de hemel zijn licht over het Belgisch volk; hij toont ons de star onzer onafhankelijkheid, de star onzer macht, de star onzer toekomst...’

HENDRIK CONSCIENCE (Redevoering van 8 April 1853)

Over dichterlijke samenscholingen

Een aankondiging van ‘Scieutia’ (maandblad voor kunst, wetenschap en geestesleven, Mechelen) meldt ons het bestaan van twee nieuwe dichtersscholen, een Gentsche en een Antwerpsche, elk een zeker aantal vertegenwoordigers omvattend. Op een paar scholen minder of meer komt het in onzen tijd van verlengden leerplicht en kultureelen uitbouw in de breedte, hoogte en lengte (in afwachting van de diepte) nu werkelijk niet aan. Volgens dit bericht staat de Gentsche school er nog beter voor dan de Antwerpsche; want deze moet het enkel met een drietal leden en een ‘e.a.’ -afkorting stellen, terwijl gene niet alleen een vijftal leden telt, maar daarenboven over Johan Daisne als ‘haar centrale lichaam’ beschikt. Wat zullen de andere Gentsche ‘centrale lichamen’ daarover denken uit de andere ‘Gentsche scholen’?

Of het nu haringen of dichters betreft, hoe meer scholen, des te meer leven en beweging. En het is misschien zelfs mogelijk van verschillende scholen tegelijk vertegenwoordiger te zijn. Waarom zouden de dichters ook niet beginnen cumuleeren? De menschen uit het onderwijs moeten het wel doen om rond

[p. 256]

te komen en achter het intellectueele prestige van hun land. hun eigen stoffelijke armoede te verbergen.

Gentenaars (en Antwerpenaars ook waarschijnlijk) zijn nogal dikwijls eigenzinnige menschen. Liever dan te wijzen op wat hen verbindt en ondanks alles bijeenhoudt, vinden zij er hun vermaak in, den nadruk te leggen op wat hen scheidt.

Daarom, laten wij elkaar de waarheid zeggen, dankbaar voor een eerlijke opinie en op onze hoede zijn voor allerlei soorten van wierook. We dienen voor elkaar niets te verbloemen. Ons aller vader en moeder zijn alleszins niet van een Gentsche school; anders hadden zij het vijgeblad niet gewild.

Het Leven zèlf legt het organisch verband, veel sterker dan alle kunstmatige akkoordjes, ontstaan uit ‘consentement mutuel’. Van de adoration mutuelle willen we eveneens niet weten.

Mogen we allen nog lang op ons eentje vagabondeeren langs de vele litteraire wegen. De sterke man staat alleen, zei Ibsen. Maar de dictatuur heeft zelfs bij de verwoedste democraten den lust aangewakkerd, er hovelingen en satellieten op na te houden. - J.

Pampoesologie

In twee verhalen, toevallig in hetzelfde tijdschrift verschenen, trof ons een zelfde naam, zonnig en ondeugend, typisch voor het zomerseizoen: Pampoes. Julien Kuypers, uit Brussel, en Lode Cantens, uit Antwerpen, zijn beiden onder deze klankrijke bekoring bezweken. In Kuypers' ‘Minneborre’ geldt het een meisje, bij Cantens een man. Terwijl we zoo aan het filosofeeren zijn, hoe men denzelfden naam te Brussel een vrouwelijken en te Antwerpen een mannelijken inhoud en vorm geeft, terwijl we zoo in dien Pampoes-poespas aan het soezen gaan, herinneren we ons plots, die klanken nog gehoord en het beeld, dat ze opwekken, nog gezien te hebben. Te Brussel of te Antwerpen? In een vorig leven? Bij Baekelmans, Teirlinck, Toussaint, Timmermans of Claes? Alleszins in een vorig tijdperk, meenen we aanvankelijk, in een op woordklank gespitste periode uit onze nationale literatuur, toen men zoo graag en zoo veelvuldig pampoesde en onomatopeede.

Na lang zoeken en tasten (we gaven het bijna op) hadden we de andere (of een van de andere) Pampoes te pakken (gelukkig een Brusselsch, geen Antwerpsch exemplaar!) in August Vermeylens roman ‘Twee Vrienden’.

En driemaal is er water mee gemoeid: de ‘borre’, de Schelde, de Zee!

Zoolang onze Rebecca's en Max de Winters Rozeken Van Dalen en Smul heeten, leve Pampoes, symbool van de levenskrachtige, schalksche kleinheid van onze literatuur!

J.