De Vlaamsche Gids. Jaargang 28

[p. 183]

Taalbederf door de School van Kollewijn

Prof. Dr. J. Wille. - Taalbederf door de School van Kollewijn. (Uitg. H.J. Paris, Amsterdam).

Prof, Dr. J. Wille, hoogleeraar aan de vrije universiteit te Amsterdam, is geen voorstander van de menigvuldige spellinghervormingen, waarmee onze Nederlandsche taal de laatste jaren ‘gezegend’ werd. De titel van zijn boek laat hierover niet den minsten twijfel.

De inhoud geeft de rede weer, die de professor heeft uitgesproken als rector magnificus der vermelde universiteit. Bij deze rede worden niet minder dan 231 aanteekeningen gevoegd, die een ruimer plaats innemen dan de rede zelf, waarop ze betrekking hebben. Toch zullen ze met veel belangstelling gelezen worden, om de degelijke documentatie die ze inhouden.

Onder de voornaamste stellingen, tegen spellingwijziging geopperd, kunnen geciteerd worden:

1. Het groot bezwaar van de verbreking van den band, die ons volk van heden verbindt aan ons volk in het verleden door de literatuur.

2. De geschreven algemeene taal is de draagster bij uitnemendheid van de saamhoorigheids-, de éénheidsgedachte voor heel ons Nederlandsche volk. Van hoe overgroot belang moet het dan ook zijn, ze in haar eer en aanzien te bewaren, ze in haar vastheid te handhaven, die aan geen gewaagde proefnemingen ten offer te brengen, en ze onder geen valsche vrijheids- of wetenschapsleus te laten verslonzen!

3. De heerschappij van een ‘abstracte’ ongrijpbare, veelszins fictieve ‘algemeen beschaafde’ spreektaal over de geschreven taal moet verwarrend, verarmend en bedervend werken.

4. Wie beweert, dat een onderscheid tusschen mannelijk en vrouwelijk in het Hollandsch en in het algemeen beschaafd Noord-nederlandsch niet bestaat, zegt een aperte onjuistheid.

Prof. Dr. Wille drukt een wensch uit, die in onze Vlaamsche ooren zeer aangenaam klinkt: ‘Zoo kan ons beider taal (deze van Noord- en Zuid-Nederland), gesproken en geschreven, geleidelijk ook verder naar elkaar gaan toegroeien: hoe, vermag niemand met zekerheid te zeggen, maar waarschijnlijk door weder-

[p. 184]

zijdschen invloed en wederzijdsche overneming, zonder dat men nochtans volkomen gelijkvormigheid behoeft te bereiken of te begeeren. Tot die gemeenschappelijke cultuurtaal zou ook veel kunnen bijdragen een gezonde waardeering en belangstellend gebruik van de zeer talrijke uitdrukkingen en woordverbindingen, waarin de oude vormen ook voor ons, Hollanders, nog ontwijfelbaar leven. Hoe talrijk zij zijn, welk een kleur en karakter zij aan onze taal geven, wordt veel te weinig beseft, men zou soms zeggen, bewust gezwegen.’

Verder wordt onderzocht wie de wegbereiders van de spellingvereenvoudiging zijn en om welke motieven zij naar wijziging streven. Dit deel, gewijd aan de historiek van de spellinghervorming, is niet het minst interessante van de heele rede. Dat het betoog soms de kenmerken Krijgt van een vinnig pamflet mag niet verwonderen: de spellingkwestie heeft veel geleerden in het harnas gejaagd en de door hen verkozen thesis werd vaak in scherpe bewoordingen verdedigd.

Het besluit van de rede luidt als volgt:

‘De School van Kollewijn, uitgaande van geheel verkeerde beginselen, werkende met geheel verkeerde methoden, heeft onberekenbaar veel kwaad gesticht. Het zal, vreezen wij, niet in afzien-baren tijd zijn te herstellen, zelfs al zou de partij, die veertig jaar afbrak, van nu at ernstig en oprecht zich tot degelijken, passenden herbouw van het onderwijs in de moedertaal kunnen en willen zetten. Maar wij verwachten weinig goeds van de wending, die haar de macht verschatte. Ook voor den welstand van onze taal en van ons taalonderwijs schijnen ons de vooruitzichten somber, tenzij een nieuwe omkeer verspeelde kansen hergeeft aan wie te rustig hebben toegezien bij het slooperswerk; opdat voortaan met levendiger gevoel van verantwoordelijkheid, en met grooter liefde, door ons allen eendrachtig ons Nederlandsch worde bewaard en gebouwd. Wie mag zijn handen in onschuld wasschen? Te meer moge dan blijken, in taaie handhaving van hetgeen wij van de vaderen ontvingen om het aan onze kinderen weder over te leveren, dat wij, naar de volkskarakteristiek van Hooft: “zachtgangers in den aart”, ook vasthouders kunnen zijn zonder weerga.’

Het boek zal door allen gelezen worden, die zich bezig houden met het brandende vraagstuk van de spelling onzer Nederlandsche taal. Ik moge ten slotte herhalen, wat ik op deze plaats een paar jaar geleden schreef: ‘Er dient in elk geval een compromis gevonden te worden, waarop heel de Nederlandsch sprekende taalgemeenschap het dadelijk eens kan zijn en dat zonder dralen overal kan ingevoerd worden, om spoedig de zoo noodzakelijke eenheid terug te verwezenlijken. Liever alles, dan de huidige verwarring en verdeeldheid!’

P. MELIS.