De Vlaamsche Gids. Jaargang 28

[p. 111]

Lodewijk de Raet als geschiedschrijver van de Vlaamsche economie

De economische geschiedenis is een gebied dat de historicus en de economist elkander betwisten. De eerste wijst onverbiddelijk op de tastbare werkelijkheden van weleer; de tweede poogt het verleden te ordenen volgens zijn theoretische opvattingen, die hij er goed- of kwaadschiks in tracht te herkennen. In feite heeft de historicus beslist de bovenhand voor de tijden die het begin van de negentiende eeuw voorafgaan: hij beheerscht de techniek van zijn vak, zonder dewelke de kennis van het voorbije niet opnieuw kan ontsluierd worden. Voor de negentiende eeuw echter is de documentatie van dien aard, dat geen speciale voorbereiding meer vereischt is om er kennis van te nemen, en de voorsprong van den geschiedkundige gaat dus verloren. Daarentegen is het economische gebeuren nu zoo gecompliceerd, dat het geschiedkundig verloop voortaan niet meer te vatten is zonder een grondige inwijding in het wezen van de staathuishoudkunde zelf. Nu voelt de economist zich te recht de meerdere.

Deze verdeeling van de stof over de arbeidssfeer van twee eenigszins verschillend geörienteerde typen van wetenschappelijke arbeiders vindt men in de geschriften van de Raet weerspiegeld.

Zijn werk als geschiedschrijver van de Vlaamsche economie ligt voor het grootste deel in twee bijdragen vervat: Vlaanderens nijverheid en landbouw in ‘Vlaanderen door de Eeuwen heen’ (onder leiding van Max Rooses, Amsterdam, 1913, II, blz. 107-191), en Vlaanderens economische ontwikkeling in ‘Vlaamsch België sedert 1830’ (VI, Gent, 1912, blz. 28-241). Op vier bladzijden na (186-190) die aan de negentiende eeuw gewijd zijn, beantwoordt de eerste studie aan het gebied van den geschiedkundige; in het tweede beweegt de economist zich, na enkele woorden inleiding, volledig op het hem eigen terrein.

[p. 112]

Lodewijk de Raet heeft geen historische scholing genoten. Men mag dan ook van hem, voor de beschrijving van de toestanden onder het Oud Bewind, geen oorspronkelijke bewerking van de stof verwachten. Hij komt er trouwens rondweg voor uit, waar hij zegt: ‘Als grondslag van deze schets diende Henri Pirenne's voortreffelijke Geschiedenis van België, die wij in zekere hoofdstukken schier woordelijk volgden.’ (blz. 191). De Raet, die de sociaal-economische opvatting van de Vlaamsche Beweging deed zegepralen, waardeerde ten volle Pirenne's vernieuwing van onze geschiedschrijving in den zin van een grootere belangstelling voor de economische factoren.

Een slaafsche navolging is de Raet's studie echter allerminst geworden. De gansche historische literatuur van zijn onderwerp is hem vertrouwd. Voor bepaalde onderdeelen stelt hij zich ook niet tevreden met moderne monografieën. Hij grijpt wel eens zelf naar de bronnen, en goed gekozen uittreksels uit de Gentsche stadsrekeningen van de veertiende eeuw komen herhaaldelijk in zijn werk voor. Zijn oordeel over de feiten is steeds onbevangen, en het schijnt wel eens, alsof hij, door de moderne schrijvers heen, de bronnen zelf aanvoelt. Ook de ruimte die hij aan de onderdeelen voorbehoudt verraadt een persoonlijk inzicht: het valt op dat 56 van de 85 blz. aan de middeleeuwsche ambachten gewijd zijn; met uitgesproken voorliefde heeft de Raet bij de beschrijving van hun veelzijdige bedrijvigheid verwijld.

Maar hoe degelijk dit overzicht ook zij, men voelt toch dat de Raet eerst bij de behandeling van de economie van de negentiende eeuw volkomen in zijn element is. In Vlaanderens economische ontwikkeling bespreekt hij achtereenvolgens de nijverheid, den landbouw, den handel, de scheepvaart en de zeevisscherij. Gansch het betoog is gesteund op den hechten grondslag van de statistiek. Voor de nijverheid kon de evolutie o.m. gemeten worden dank zij de vergelijking tusschen de optellingen van 1846 en 1896. De eerste was het werk van Quetelet geweest; de tweede was onder de leiding van Waxweiler geschied, met medewerking van den toen zes-en-twintigjarigen Lodewijk de Raet zelf. Deze wist dan ook de taal van de door hem gebruikte cijfers schitterend te interpreteeren.

Het is moeilijk de economie van het Vlaamsche land geheel

[p. 113]

uit de Belgische af te zonderen. Dat doet de Raet dan ook niet. Maar voortdurend wordt hij er zelf toe gebracht een vergelijking tusschen Vlaanderen en Wallonië te maken. Zoo komt de achterstand, en meer dan eens de verongelijking van het Vlaamsche land van zelf in het licht te staan. Den economist wordt het dan te machtig. De Raet onderbreekt zijn historisch betoog om naar de toekomst te wijzen, en aan te geven, wáár genezing voor de kwalen zal te vinden zijn. Hier komt de baanbreker van de sociaal-economische opvatting van de Vlaamsche Beweging terug op het voorplan. Hij kan ons echter den schrijver niet doen vergeten van het eerste - en tot nog toe alleenstaande - overzicht van het economische leven in de Vlaamsche gewesten in de negentiende eeuw.

HANS VAN WERVEKE.